του Δ. Κωνσταντακόπουλου*
«Περίπου 3,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι -σχεδόν η μισή ανθρωπότητα- ζουν σε χώρες που καταβάλλουν περισσότερα για τοκοχρεωλύσια από ό,τι για εκπαίδευση ή υγεία. Ο μισός κόσμος μας βυθίζεται σε μια αναπτυξιακή καταστροφή που την τροφοδοτεί μια συντριπτική κρίση χρέους». Αυτό τόνισε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες παρουσιάζοντας μια νέα έκθεση της Ομάδας Απάντησης στην παγκόσμια κρίση Τροφίμων, Ενέργειας και Χρηματοδότησης (GCPR) του ΟΗΕ και καλώντας ταυτόχρονα για επείγουσα ελάφρυνση του παγκόσμιου χρέους.
Επειδή αυτά τα μη βιώσιμα χρέη είναι συγκεντρωμένα στις φτωχές χώρες θεωρείται ότι δεν συνιστούν συστημικό κίνδυνο για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Πρόκειται για αυταπάτη, τόνισε ο Α.Γκουτιέρες, υπογραμμίζοντας ότι αυτό το χρέος είναι «περισσότερο από συστημικός κίνδυνος, είναι συστημική αποτυχία. Μπορεί οι αγορές να φαίνεται ότι δεν υποφέρουν- ακόμα. Οι άνθρωποι όμως υποφέρουν».
Ο βασικός λόγος που συμβαίνουν αυτά είναι, κατά τον γγ του ΟΗΕ, η ανισότητα στο κέντρο ενός απαρχαιωμένου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, που αντανακλά ακόμα τη δυναμική της αποικιοκρατίας.
Σε μια άλλη έκθεση που έδωσε ταυτόχρονα στη δημοσιότητα ο ΟΗΕ, υπογραμμίζεται ότι η πανδημία, οι πόλεμοι και η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή, λόγω της συνεχιζόμενης χρήσης ορυκτών καυσίμων, έσπρωξαν 122 εκατομμύρια ανθρώπους σε πείνα παγκοσμίως μετά το 2019. Πέρυσι εκτιμάται ότι 735 εκατομμύρια άνθρωποι υπέφεραν από έλλειψη τροφής, ενώ περισσότεροι από 3,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν είχαν τα μέσα για ένα υγιές διαιτολόγιο. Ο αριθμός τους περίπου συμπίπτει με τον πληθυσμό των χωρών που ζουν σε χώρες που έχουν αναγκαστεί να ξοδεύουν περισσότερα σε αποπληρωμή χρέους, παρά σε κοινωνικές δαπάνες.
Τα εσωτερικά και εξωτερικά χρέη των κρατών αυξάνονται επί δεκαετίες και οι αλυσιδωτές κρίσεις των τελευταίων χρόνων προκάλεσαν μια επιτάχυνση αυτής της τάσης, με το παγκόσμιο δημόσιο χρέος να έχει φτάσει στο ρεκόρ των 92 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022, περίπου το 30% του οποίου οφείλουν οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Σύμφωνα με την έκθεση της GCPR το παγκόσμιο χρέος στον παγκόσμιο Νότο αυξήθηκε ταχύτερα απ’ ό,τι στον Βορρά στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας, λόγω των αυξημένων χρηματοδοτικών αναγκών που προκάλεσαν οι κρίσεις του κορονοϊού, του κόστους ζωής και της κλιματικής κρίσης και γιατί μια «άνιση χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική» κάνει την πρόσβαση των αναπτυσσόμενων χωρών στο χρηματοπιστωτικό σύστημα ακατάλληλη και ακριβή».
Ο αριθμός των εθνών που αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα χρέους ανέβηκε από 22 το 2011 σε 59 το 2022, σημειώνει η έκθεση. Σύμφωνα με τον Γκουτιέρες «ένα αυξανόμενο τμήμα του χρέους είναι στα χέρια ιδιωτών πιστωτών που χρεώνουν ουρανομήκεις τόκους. Κατά μέσο όρο οι αφρικανικές χώρες πληρώνουν τέσσερις φορές παραπάνω για να δανειστούν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και οκτώ φορές περισσότερο από τις πιο πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες».
Το σημερινό χρηματοπιστωτικό σύστημα δημιουργήθηκε προς τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, πριν από την κατάρρευση της αποικιοκρατίας, και κυριαρχούν σε αυτό δύο θεσμοί, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, στους οποίους έχουν καθοριστική επιρροή οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη, επιβάλλοντας επί πολλές δεκαετίες προγράμματα «διαρθρωτικών προσαρμογών», λιτότητας και ιδιωτικοποιήσεων, στις φτωχές χώρες.
Σύμφωνα πάντα με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, «αυτό το σύστημα δεν μπόρεσε να εκπληρώσει την αποστολή του και να βοηθήσει όλες τις χώρες να αντιμετωπίσουν την αλυσίδα των απρόβλεπτων σοκ -κορονοϊός, οι καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής κρίσης και η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία».
«Το χρέος είναι ένα σημαντικό χρηματιστικό εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει την ανάπτυξη και να επιτρέψει στις κυβερνήσεις να βοηθήσουν και να επενδύσουν στους ανθρώπους τους. Όταν όμως οι χώρες υποχρεώνονται να δανείζονται για την οικονομική τους επιβίωση, το χρέος γίνεται μια παγίδα που δημιουργεί περισσότερο χρέος», τόνισε ο κ. Γκουτιέρες.
Η έκθεση εισηγείται την ανάληψη των παρακάτω πολυμερών δράσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος:
– Αντιμετώπιση του υψηλού κόστους του χρέους και των αυξανόμενων κινδύνων χρεοκοπίας (debt distress)
– Μαζική αύξηση της μακροχρόνιας και υποφερτής χρηματοδότησης
– Επέκταση της χρηματοδότησης εκτάκτου ανάγκης σε χώρες που τη χρειάζονται.
Βαθιές μεταρρυθμίσεις του παγκόσμιου χρηματοδοτικού συστήματος δεν θα είναι εύκολες ούτε θα συμβούν σε μια μέρα. Θα χρειαστούν χρόνο, αλλά είναι ουσιαστικές και επείγουσες και πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν αμέσως, τόνισε ο Γκουτιέρες προτού επισημάνει ξανά ότι ο χρόνος εξαντλείται για τη μισή ανθρωπότητα!
(*) Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος
Τα κείμενα που φιλοξενούνται στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ-ΜΠΕ δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του Πρακτορείου.
