Του Δρα Κωνσταντίνου Λασκαρίδη Διευθυντή Ορυκτών Πόρων και Μεταλλευτικής και Εθνικού Εκπροσώπου της Ε.Α.Γ.Μ.Ε. στα EuroGeoSurveys
Η Γεωλογική Υπηρεσία για την Ευρώπη (Γ.Υ.Ε. – GSEU – https://www.geologicalservice.eu) είναι ένα Έργο χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ στο οποίο συμμετέχει και η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ε.Α.Γ.Μ.Ε. – https://www.eagme.gr/), με στόχο τη δημιουργία ενός βιώσιμου και αξιόπιστου Ευρωπαϊκού κόμβου που θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με την ενεργειακή μετάβαση, την περιβαλλοντική διαχείριση, την έρευνα φυσικών πόρων, κοινωνικών αναγκών και συμβουλευτικών προς τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής.
Η ανάγκη για τη δημιουργία της Γ.Υ.Ε. προκύπτει από την σημασία των γεωεπιστημονικών πληροφοριών στην αντιμετώπιση των πολύπλοκων προκλήσεων του εξελισσόμενου κόσμου μας σε διασταυρούμενους τομείς που βασίζονται στην αειφόρο διαχείριση και χρήση του υπεδάφους της Γης. Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων για την ενεργειακή μετάβαση, την περιβαλλοντική διαχείριση και την αειφόρο ανάπτυξη, έχουν ανάγκη από ακριβή και ποσοτικά γεωλογικά δεδομένα βασισμένα σε σύγχρονη τεχνογνωσία και παροχή αξιόπιστων επιστημονικών συμβουλών.
Οι δραστηριότητες του Έργου για τη δημιουργία Γ.Υ.Ε ευθυγραμμίζονται με το όραμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία και έναν πιο υγιή πλανήτη. Η «Πράσινη Συμφωνία» αναγνωρίζει τη σημασία του υπεδάφους ως πηγή ζωτικών πόρων και ευκαιριών για απανθρακοποίηση (Σχήμα 1). Η ανάγκη για μια ευρωπαϊκή προοπτική στις γεωλογικές υπηρεσίες προέρχεται από τη διεθνική και διηπειρωτική φύση των γεωλογικών χαρακτηριστικών που σχετίζονται με την κοινωνία και την οικονομία. Αυτό απαιτεί συνεργασία, τυποποίηση και κοινό όραμα για την αντιμετώπιση προκλήσεων μεγάλης κλίμακας όπως, τη διαχείριση των υπόγειων υδάτων, την υγεία του εδάφους, την επικινδυνότητα καταστροφικών φαινομένων, την παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα, την προμήθεια κρίσιμων πρώτων υλών και άλλα. Η Γ.Υ.Ε. στοχεύει να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία των υφιστάμενων Εθνικών Γεωλογικών Ινστιτούτων και να αξιοποιήσει τις βέλτιστες πρακτικές για τη δημιουργία κοινών υπηρεσιών που υποστηρίζουν την ενεργειακή και κλιματική μετάβαση.
Σχήμα 1: Συσχέτιση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας με τα γήινα συστήματα
Η Γ.Υ.Ε. θα γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της κοινότητας των γεωεπιστημών και των υπευθύνων χάραξης πολιτικής, παρέχοντάς τους τα απαραίτητα εργαλεία και γνώσεις για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων για το υπέδαφος. Η Γ.Υ.Ε. θα είναι η μόνιμη Ευρωπαϊκή κεντρική πλατφόρμα που θα ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερομένων, θα διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στην ενεργοποίηση πολιτικών που βασίζονται σε τεκμήρια, στον μετριασμό των κινδύνων, στην προώθηση της συμμετοχής του κοινού και στη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του κοινωνικοοικονομικού και περιβαλλοντικού τοπίου της Ευρώπης. Στα πλαίσια αυτά, το Έργο (Σχήμα 2) συγκεντρώνει δεδομένα, αναπτύσσει την υποδομή διαχείρισης των, δημιουργεί βάση εμπειρογνωμόνων, και παράλληλα αναπτύσσει το οργανωτικό πλαίσιο υποστήριξης ενδιαφερομένων.
Σχήμα 2: Οι 3 πυλώνες του Ευρωπαϊκού Έργου GSEU (https://www.geologicalservice.eu)
Οι ειδικοί στόχοι του Ευρωπαϊκού Ερευνητικού Έργου (Σχήμα 2) είναι:
- Η ανάπτυξη Ευρωπαϊκών εναρμονισμένων δεδομένων και παροχή πληροφοριών με έμφαση στις κρίσιμες πρώτες ύλες, τη γεωθερμική ενέργεια και τις δυνατότητες υπόγειας αποθήκευσης, το δυναμικό και την ποιότητα των υπόγειων υδάτων. Παροχή γεωλογικών πληροφοριών σχετικά με την κλιματική αλλαγή και την αξιολόγηση της τρωτότητας των ακτών.
- Η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας για Βιώσιμη Διαχείριση Πόρων για την προώθηση του Πλαισίου Ταξινόμησης Πόρων (https://unece.org/sites/default/files/2023-10/UNFC_ES61_Update_2019.pdf) και διαχείρισης Πόρων (https://unece.org/sustainable-energy/unfc-and-sustainable-resource-management/unrms) των Ηνωμένων Εθνών.
- Η ανάπτυξη υποδομής γεωλογικών δεδομένων και η παροχή μόνιμης πρόσβασης για τη διάδοση τους στοχεύοντας σε ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων με ειδικό στόχο να επιτραπεί περαιτέρω καινοτομία και ενίσχυση της υιοθέτησης καινοτόμων λύσεων από την αγορά
- Η παροχή μιας κοινής ευρωπαϊκής γεωλογικής πλατφόρμας γνώσεων σαν ενιαία πύλη ανοιχτής πρόσβασης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο
- Η περαιτέρω ενίσχυση του δικτύου των εθνικών και περιφερειακών γεωλογικών αρχών για την παροχή γεωλογικών γνώσεων και υπηρεσιών με βιώσιμο τρόπο.
Ο οργανισμός «Γεωλογική Υπηρεσία για την Ευρώπη», που θα δημιουργηθεί ως αποτέλεσμα του Ευρωπαϊκού Έργου, θα παρέχει:
- Ενημερωμένα, πολυθεματικά, εναρμονισμένα δεδομένα, πληροφορίες και γνώσεις σχετικές με την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής «Πράσινης Συμφωνίας» που απαιτούν, κατανόηση της φύσης, της σύνθεσης και των διαδικασιών που λειτουργούν πάνω και μέσα στο Ευρωπαϊκό υπέδαφος (π.χ. ορυκτοί πόροι, ενέργεια, νερό).
- Ταχείες και έγκαιρες συμβουλές εμπειρογνωμόνων για μια σειρά θεμάτων πολιτικής που σχετίζονται με την «Πράσινη Συμφωνία», συμπεριλαμβανομένων, π.χ., κρίσιμων πρώτων υλών, υπόγειας αποθήκευσης (διοξειδίου του άνθρακα, υδρογόνου, πεπιεσμένου αέρα, θερμότητας, αερίων, πυρηνικών αποβλήτων), ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (γεωθερμία), ποιότητα και ποσότητα υπόγειων υδάτων, κινδύνους (κατολισθήσεις, πλημμύρες, διάβρωση ακτών), υπεράκτιες υποδομές (αιολικά πάρκα).
Η «Γεωλογική Υπηρεσία για την Ευρώπη» θα παρέχει δεδομένα, πληροφορίες, γνώσεις και συμβουλές που μπορούν να επιτρέψουν την αποτελεσματικότερη εφαρμογή Ευρωπαϊκών Οδηγιών και Κανονισμών όπως η οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα, η οδηγία για τα υπόγεια ύδατα, ο Κανονισμός «Κρίσιμων Πρώτων Υλών», «Καθαρής Μηδενικής Βιομηχανίας» κ.α. Η Γ.Υ.Ε θα συμβάλει στην κοινωνική διακυβέρνηση του υπεδάφους, με την παροχή γεωλογικών πληροφοριών και τη διευκόλυνση του διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερομένων, με συνέπεια την ενίσχυση της διαφάνειας και της συμμετοχής του κοινού στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που σχετίζονται με έργα ενεργειακής μετάβασης. Επιπλέον θα υποστηρίξει σε τεχνικά έργα που σχετίζονται με τις υποδομές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμβουλεύοντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σχετικά με το είδος των έργων που θα έχουν υψηλότερο κοινωνικό οικονομικό αντίκτυπο και θα ενισχύσει την ποιότητα, τη διαφάνεια, την εμπιστοσύνη και την αποδοχή από το κοινό, των έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Συμπερασματικά, η Γ.Υ.Ε. θα διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στη διευκόλυνση της Ευρωπαϊκής ενεργειακής μετάβασης και θα συμβάλει ουσιαστικά στην υπεύθυνη διαχείριση και στην κατά προτεραιότητα χρήση του υπεδάφους, καθώς και στην τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων, τη συμμετοχή του κοινού και την ανάπτυξη πολιτικών που προωθούν ένα βιώσιμο και δίκαιο ενεργειακό μέλλον.
Το Έργο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας “Horizon Europe ” της Ε.Ε. στο με αριθμό συμβολαίου 101075609 – GSEU – HORIZON-CL5-2021-D3-02.
