του Κώστα Παπαγρηγόρη
Ορθάνοικτος είναι, πλέον, ο δρόμος για τη δημιουργία του πέμπτου τραπεζικού πυλώνα στο εγχώριο πιστωτικό σύστημα, με αποκλειστικό αντικείμενο εργασιών τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και άξονα τις συνεταιριστικές τράπεζες.
Εφαλτήριο των εξελίξεων αποτελεί η παράταση του προγράμματος «Ηρακλής», μέσω του οποίου εκκινούν οι διαδικασίες για ταχεία εκκαθάριση των ισολογισμών των μικρότερων τραπεζών από τα κόκκινα δάνεια. Ήδη οι διοικήσεις της Attica Bank και της Παγκρήτιας Τράπεζας έχουν ξεκινήσει την κατάρτιση του κοινού επιχειρηματικού σχεδίου (business plan) που θα οδηγήσει μέσα στο 2024 στη συγχώνευση των δύο τραπεζών.
Η Παγκρήτια Τράπεζα ολοκλήρωσε πρόσφατα και την απορρόφηση της Συνεταιριστικής Τράπεζας Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ, μετά και τη λήψη του fit & proper από τους μετόχους της Thrivest (βασικού μετόχου της Παγκρήτιας), η διοίκηση είναι έτοιμη για τα επόμενα βήματα του επιχειρησιακού σχεδιασμού, που προβλέπει τη δημιουργία του πέμπτου τραπεζικού πόλου.
Πέραν του due diligence, η Attica Bank και η Παγκρήτια θα προβούν και στην εκπόνηση κοινού business plan για την επόμενη πενταετία. Τα παραπάνω, καθώς και η πρόσληψη κοινού συμβούλου που θα θέσει και το χρονοδιάγραμμα της συγχώνευσης των δύο τραπεζών, θα διαμορφώσουν τη σχέση ανταλλαγής μετοχών της Παγκρήτιας και της Attica Bank, οδηγώντας στην ολοκλήρωση της συγχώνευσης και στη δημιουργία του νέου Οργανισμού.
Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Παγκρήτιας Τράπεζας, Αντώνη Βαρθολομαίο, από το κοινό επιχειρησιακό σχέδιο, το οποίο εξελίσσεται μέχρι στιγμής σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί, και με σύμβουλο την Oliver Wyman, θα προκύψει το ύψος των κεφαλαιακών αναγκών που θα χρειαστεί ο νέος τραπεζικός όμιλος και φυσικά όλες οι απαραίτητες ενέργειες που θα απαιτηθούν για ένα τέτοιο εγχείρημα.
Εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, ο νέος τραπεζικός όμιλος θα λάβει σάρκα και οστά προς το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2024 και θα είναι στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα ο πέμπτος σε μέγεθος κατά σειρά ενεργητικού με κοινά assets (Παγκρήτιας-Attica Bank) της τάξης των 5 δισ. ευρώ. Εν συνεχεία, το κοινό σχήμα θα προχωρήσει, πάντα με βάση την καταρχήν συμφωνία, σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, με στόχο να δημιουργηθεί μια μεγάλη, υγιής και κερδοφόρα μη συστημική τράπεζα, που θα αποτελεί μια ισχυρή εναλλακτική επιλογή για ιδιώτες και επιχειρήσεις.
Τα οφέλη από την εξαγορά της HSBC
Την ίδια στιγμή, το ελληνικό δίκτυο της HSBC παρέχει στην Παγκρήτια Τράπεζα μικρό αέρα υπεροχής έναντι της Attica Bank, ενόψει του καθορισμού της σχέσης ανταλλαγής για τη μεταξύ τους συγχώνευση. Συγκεκριμένα, προσέδωσε χαρτοφυλάκιο δανείων 322 εκατ. ευρώ, η προσθήκη των οποίων βελτίωσε την ποιότητα του ισολογισμού, καταθέσεις 951 εκατ. ευρώ και μη επαναλαμβανόμενο κέρδος 87,1 εκατ. ευρώ, που τόνωσαν τους κεφαλαιακούς δείκτες.
Στις 28 Ιουλίου, διενεργήθηκε η τελική μετάπτωση των αποκτηθέντων από την HSBC στοιχείων ενεργητικού και παθητικού. Ως αποτέλεσμα της μετάπτωσης, η Παγκρήτια απέκτησε ενεργητικό το οποίο ξεπερνούσε, σύμφωνα με όσα ανέφερε στις οικονομικές καταστάσεις εξαμήνου η διοίκησή της, τα 3,5 δισ. ευρώ. Στις 30 Σεπτεμβρίου, ανερχόταν σε 3,36 δισ. ευρώ.
Βάσει της συμφωνίας, η καθαρή αξία του αποκτώμενου ενεργητικού (Net Asset Value-NAV) της HSBC ανήλθε σε 95 εκατ. ευρώ, ενώ το τίμημα ήταν συμβολικό (1 ευρώ). Από τα 95 εκατ. ευρώ αφαιρέθηκαν έξοδα συναλλαγής 7,9 εκατ. ευρώ.
Το εναπομείναν ποσό των 87,12 εκατ. ευρώ αποτέλεσε κέρδος ευκαιρίας (gain on a bargain purchase) και καταχωρήθηκε στα λοιπά αποτελέσματα στις οικονομικές καταστάσεις τρίτου τριμήνου και εννεάμηνου. Έτσι, στο τρίτο τρίμηνο, η Παγκρήτια εμφάνισε καθαρά κέρδη 88,74 εκατ. ευρώ και στο εννεάμηνο 90 εκατ. ευρώ (σ.σ. ο αναβαλλόμενος φόρος ανήλθε σε 2,3 εκατ. ευρώ στο τρίτο τρίμηνο).
Η σημαντικότερη εξέλιξη, όμως, από την απορρόφηση της εν Ελλάδι δραστηριότητας της HSBC αφορά στη διεύρυνση της «πίτας» των εξυπηρετούμενων δανείων και τη μείωση του ποσοστού των μη εξυπηρετούμενων στο σύνολο των χορηγήσεων (NPE ratio). Όπως προαναφέρθηκε, η HSBC πρόσθεσε χαρτοφυλάκιο δανείων 322 εκατ. ευρώ, με σωρευτικές προβλέψεις 51,6 εκατ. ευρώ. Το υπόλοιπο χορηγήσεων της Παγκρήτιας ανήλθε στις 30 Σεπτεμβρίου σε 2,13 δισ. ευρώ, από 1,77 δισ. ευρώ στις 30 Ιουνίου.
Τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα διαμορφώθηκαν στις 30 Σεπτεμβρίου σε 1,24 δισ. ευρώ και αντιστοιχούν στο 58,13% των χορηγήσεων, με τον συντελεστή κάλυψης από προβλέψεις (455,5 εκατ. ευρώ στις 30 Σεπτεμβρίου) να ανέρχεται σε 36,61%. Στις 30 Ιουνίου, τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (Non Performing Exposures-NPEs) της Παγκρήτιας ανέρχονταν σε 1,14 δισ. ευρώ, με το NPE ratio να διαμορφώνεται σε 64,48%.
Η απορρόφηση της HSBC ενίσχυσε τα εξυπηρετούμενα δάνεια κατά 220 εκατ. ευρώ ενώ πρόσθεσε NPEs 100 εκατ. ευρώ, με προβλέψεις 51,6 εκατ. ευρώ. Οι συσσωρευμένες προβλέψεις της Παγκρήτιας μετά την απορρόφηση της HSBC ανέρχονταν στις 30 Σεπτεμβρίου σε 396,4 εκατ. ευρώ, με τον δείκτη κάλυψης να διαμορφώνεται σε 34,7%.
Η προσθήκη πλεονάζουσας ρευστότητας από την HSBC (καταθέσεις 951 εκατ. ευρώ) επέτρεψε στην Παγκρήτια να προχωρήσει σε πρόωρη αποπληρωμή 440 εκατ. ευρώ, ρευστότητας που είχε αντλήσει μέσω TLTRO III. Η εναπομένουσα ρευστότητα, μέσω TLTRO, ανερχόταν στις 30 Σεπτεμβρίου σε 324 εκατ. ευρώ. Τέλος, η HSBC πρόσθεσε ένα ευρύ πελατολόγιο, με αποτέλεσμα οι πελάτες της Παγκρήτιας να ξεπερνούν πλέον τις 300 χιλιάδες.
Το έκτακτο κέρδος των 87,12 εκατ. ευρώ βελτίωσε και τους κεφαλαιακούς δείκτες της τράπεζας. Ο δείκτης κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 (CET1) διαμορφώθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2023 στο 13,313%, ο δείκτης κεφαλαίου της κατηγορίας 1 (TIER I) σε 14,139% και ο συνολικός δείκτης κεφαλαίου (Total Capital Ratio) σε 15,525%.
Χάρη στην HSBC, η Παγκρήτια εξασφάλισε οριακό πλεόνασμα (4 εκατ. ευρώ ή 0,225%) έναντι της ελάχιστης κεφαλαιακής απαίτησης της ΤτΕ. Επισημαίνεται ότι η τράπεζα υπόκειται σε κεφαλαιακές απαιτήσεις τήρησης αποθέματος ασφαλείας διατήρησης κεφαλαίου ύψους 2,50% και τυχόν πρόσθετες απαιτήσεις για κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας. Η ΤτΕ, με την απόφαση ΕΠΑΘ 473/2/21.07.2023, όρισε τον ελάχιστο υποχρεωτικό συνολικό δείκτη κεφαλαίου σε 15,30% (10,55%+2,50%+2,25%), λόγω μεταβολής των πρόσθετων κεφαλαιακών απαιτήσεων του Πυλώνα 2 (Pillar 2 Capital Requirements).
Σύμφωνα με το επιχειρησιακό πλάνο της Παγκρήτιας και τα προϋπολογιζόμενα μεγέθη της, η τράπεζα θα ικανοποιεί την παραπάνω ελάχιστη κεφαλαιακή απαίτηση και μετά την ολοκλήρωση της απορρόφησης της Συνεταιριστικής Τράπεζας Κεντρικής Μακεδονίας (σ.σ. η λειτουργική ενοποίηση ολοκληρώθηκε στο τρέχον τέταρτο τρίμηνο).
Το μέγιστο υπόλοιπο αναβαλλόμενης φορολογικής απαίτησης που δύναται, με τις προϋποθέσεις του άρθρου 27Α του Ν. 4172/13, να μετατραπεί σε οριστική και εκκαθαρισμένη απαίτηση έναντι του Ελληνικού Δημοσίου, ανέρχεται σε περίπου 44,5 εκατ. ευρώ.
Στα 19 εκατ. ευρώ τα κέρδη προ προβλέψεων εννεαμήνου
Η συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Attica Bank με 34 εκατ. ευρώ επιφέρει μια μικρή επιδείνωση του κεφαλαιακού δείκτη, με πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες, για τις οποίες η τράπεζα έχει εξασφαλίσει συμβατικά τους πόρους που απαιτούνται για την κάλυψή τους, με τη δέσμευση του νέου βασικού μετόχου (Thrivest).
Σε αντίθεση με ό,τι παρατηρείται στην υπόλοιπη Ευρώπη, το μερίδιο αγοράς των συνεταιριστικών τραπεζών στη χώρα μας ήταν και παραμένει εξαιρετικά χαμηλό.
Στο σκέλος των αποτελεσμάτων, τα καθαρά έσοδα από τόκους στο εννεάμηνο ανήλθαν σε 54,4 εκατ. ευρώ. Κατά το τρίτο τρίμηνο, τα καθαρά έσοδα από τόκους ανήλθαν σε 22,4 εκατ. ευρώ. Το καθαρό επιτοκιακό περιθώριο (Net Interest Margin) ανήλθε στο εννεάμηνο σε 2,62%, από 2,7% στο εξάμηνο.
Τα έσοδα από προμήθειες έφθασαν τα 4,6 εκατ. ευρώ στο εννεάμηνο (1,44 εκατ. ευρώ στο τρίτο τρίμηνο) και το σύνολο των καθαρών εσόδων σε 60,17 εκατ. ευρώ, έναντι 43,9 εκατ. ευρώ πέρσι.
Τα λειτουργικά έξοδα ανήλθαν σε 41,2 εκατ. ευρώ και οι προβλέψεις για απομείωση αξίας απαιτήσεων σε 20,3 εκατ. ευρώ. Τα προ προβλέψεων κέρδη άγγιξαν τα 19 εκατ. ευρώ. Σημειώνεται ότι η Παγκρήτια απέκτησε στις 23 Σεπτεμβρίου, έναντι τιμήματος 38 εκατ. ευρώ, ενήμερα ομολογιακά δάνεια ονομαστικής αξίας 40 εκατ. ευρώ της Alumil από τις τιτλοποιήσεις Cairo και Frontier.
Όπως επεσήμανε ο κ. Βαρθολομαίος, ιδιαίτερο περιουσιακό στοιχείο για τη συγχωνευμένη πλέον Παγκρήτια Τράπεζα αποτελούν οι 250 εργαζόμενοι που απορροφήθηκαν από την HSBC, οι οποίοι, λόγω των αξιόλογων «βιογραφικών» και προσόντων που διαθέτουν, στόχος είναι να προαχθούν σε υψηλότερες θέσεις από αυτές από τις οποίες προήλθαν. Σε αυτήν την κατεύθυνση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη μια εσωτερικού τύπου αξιολόγηση στην τράπεζα, δεδομένου του ότι οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι της HSBC έχουν, πέραν του υψηλού μορφωτικού επιπέδου, ειδική εκπαίδευση, τεχνογνωσία και προσέγγιση στον πελάτη με βάση τα διεθνή πρότυπα.
Συνεταιριστική Χανίων: Αύξηση κεφαλαίου και είσοδο στο ΧΑ το 2024
Τον ουσιαστικό ρόλο που θα κληθεί να διαδραμματίσει τα επόμενα χρόνια στο εγχώριο πιστωτικό σύστημα σχεδιάζει η διοίκηση της Συνεταιριστικής Τράπεζας Χανίων, με βασικούς άξονες την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου, την είσοδό της στο Χρηματιστήριο Αθηνών και την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας της.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων, μέχρι το τέλος του χρόνου, θα μετατραπεί σε Ανώνυμη Εταιρεία, με στόχο να προσελκύσει μέσω χρηματιστηρίου νέους μετόχους. Με τη μετατροπή της σε ΑΕ, η τράπεζα θα μπορέσει να διευρύνει τη μετοχική της βάση μέσω αυξήσεως μετοχικού κεφαλαίου (εκτιμάται κατά ένα ποσό της τάξης των 50 έως 100 εκατ. ευρώ) που προγραμματίζει το 2024, με προοπτική και την είσοδό της στο χρηματιστήριο.
Παράλληλα, η διοίκηση σχεδιάζει την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας της τράπεζας και δρομολογεί την επέκταση των δραστηριοτήτων της στον τομέα των ακινήτων. Σε αυτή την κατεύθυνση θα συστήσει μέσα στον Οκτώβριο εταιρεία επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία (ΑΕΕΑΠ) μαζί με τη θυγατρική της «Κρητικά Ακίνητα ΑΕ». Η συμμετοχή της τράπεζας στη νέα εταιρεία θα ανέρχεται σε 60%, με την «Κρητικά Ακίνητα» να ελέγχει το υπόλοιπο 40%. Η ΑΕΕΑΠ έχει λάβει άδεια από την Τράπεζα της Ελλάδος και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, ενώ θα είναι ανοιχτή και στην εισφορά ακινήτων από τρίτους στην πορεία, με την προοπτική της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου. Η «Κρητικά Ακίνητα ΑΕ», που ιδρύθηκε το 2000, ανήκει κατά 75% στη Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων και το υπόλοιπο 25% κατέχουν 150 μέτοχοι, φυσικά και νομικά πρόσωπα.
Οι μέτοχοι της «Κρητικά Ακίνητα» θα ανταλλάξουν τις μετοχές τους με την ΑΕΕΑΠ, προκειμένου να επιτευχθεί διασπορά και η εταιρεία να εισαχθεί στο χρηματιστήριο, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχει ενδιαφέρον από εγχώριους «παίκτες» και ξένα funds για να εισφέρουν ακίνητα και κεφάλαια στην ΑΕΕΑΠ.
Εν τω μεταξύ, η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων υλοποίησε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου 7,5 εκατ. ευρώ. Η αύξηση υλοποιείται στη λογιστική τιμή της μερίδας, ενώ παράλληλα η τράπεζα σχεδιάζει έκδοση ομολογιακού δανείου Tier II, ύψους 5 εκατ. ευρώ.
Η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων άντεξε στα χρόνια της κρίσης και κατάφερε να διατηρήσει κεφαλαιακή επάρκεια υψηλότερη των απαιτούμενων δεικτών, στο 16%. Αξιοσημείωτη είναι η απήχηση της τράπεζας, όπως αποτυπώνεται στο μερίδιο καταθέσεων, που φτάνει το 28% των καταθέσεων στον νομό Χανίων (σημειώνεται ότι, στις καλές του εποχές, όλο το συνεταιριστικό σύστημα είχε μερίδιο στις καταθέσεις μόλις 1,5%), καθώς και στην παρουσία της στον χώρο των επιχειρήσεων, αλλά και της κοινωνικής προσφοράς στην τοπική κοινωνία. Για τον λόγο αυτό, η τράπεζα έχει εκλεγεί από το 2019 και τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ηθικών και Εναλλακτικών Τραπεζών (FEBEA).
Οι τέσσερις συνεταιριστικές τράπεζες που επιβίωσαν
Σήμερα, από τις μόλις τέσσερις συνεταιριστικές τράπεζες που έχουν παραμείνει και λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο καμία δεν αντιμετωπίζει κεφαλαιακό έλλειμμα. Καθεμία, όμως, κάνει ασκήσεις επί χάρτου επί των επιχειρησιακών τους σχεδίων για την «επόμενη μέρα». Αναλυτικά, η εικόνα τους, με βάση οικονομικά στοιχεία της 30ής/6/2022, είναι η εξής:
Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων: Tο επόμενο διάστημα, θα δείξει τις προθέσεις της για το πώς θα κινηθεί ως προς την κατεύθυνση της μεγέθυνσης του ενεργητικού της, το οποίο σήμερα της δίνει την πρώτη θέση στην πίτα των τοπικών τραπεζών, με μερίδιο 38%. Ενεργητικό 693,9 εκατ. ευρώ, δάνεια 358,9 εκατ. ευρώ και καταθέσεις 615,6 εκατ. ευρώ.
Σήμερα, από τις τέσσερις συνεταιριστικές τράπεζες που έχουν παραμείνει και λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο καμία δεν αντιμετωπίζει κεφαλαιακό έλλειμμα
Τράπεζα Ηπείρου ή, όπως την αποκαλούν στην αγορά, Τράπεζα Ιωαννίνων: Δεν αντιμετωπίζει θέμα κεφαλαίων και έχει συμμαζέψει αρκετά τα NPEs του χαρτοφυλακίου της. Σύμφωνα με πληροφορίες, η τράπεζα φαίνεται να συζητάει με υποψήφιους επενδυτές για κινήσεις που στοχεύουν στην αύξηση του μεγέθους της. Σήμερα, το ενεργητικό της είναι πάνω από 298,8 εκατ. ευρώ, το δανειακό της χαρτοφυλάκιο είναι ύψους 228,3 εκατ. ευρώ και οι καταθέσεις της 260,4 εκατ. ευρώ.
Τράπεζα Θεσσαλίας: Η δεύτερη κατά σειρά μεγέθους ενεργητικού (301,5 εκατ. ευρώ) μεταξύ των τραπεζών της κατηγορίας αυτής που εξακολουθούν και λειτουργούν αυτόνομα, με χαρτοφυλάκιο δανείων 241,9 εκατ. ευρώ και σύνολο καταθέσεων 264,4 εκατ. ευρώ.
Τράπεζα Καρδίτσας: Από τις «πολύφερνες νύφες», που δεν γνωρίζουν τη μάστιγα των κόκκινων δανείων, παρά τα 115,5 εκατ. ευρώ που έχει χορηγήσει στην τοπική κοινωνία. Αντλεί τα κεφάλαιά της από τα 163,6 εκατ. ευρώ των καταθέσεών της και έχει το μικρότερο ενεργητικό, 189,7 εκατ. ευρώ, με μερίδιο αγοράς μόλις 10% στην πίτα των συνεταιριστικών.
Ο ρόλος των συνεταιριστικών τραπεζών στο νέο τραπεζικό τοπίο
Σε αντίθεση με ό,τι παρατηρείται στην υπόλοιπη Ευρώπη, το μερίδιο αγοράς των συνεταιριστικών τραπεζών στη χώρα μας ήταν και παραμένει εξαιρετικά χαμηλό, παρά το γεγονός ότι η περίοδος κατά την οποία δραστηριοποιήθηκαν ήταν σχετικά καλή όσον αφορά τις επιδόσεις και τις δυνατότητες της οικονομίας.
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι συνεταιριστικές τράπεζες αποτελούν σημαντικό κομμάτι του τραπεζικού τομέα. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συνεταιριστικών Τραπεζών, το μερίδιο αγοράς σε δάνεια και καταθέσεις ανέρχεται σε περίπου 20% του συνόλου της τραπεζικής δραστηριότητας, με το αντίστοιχο ποσοστό σε ορισμένες χώρες να προσεγγίζει ή και να ξεπερνάει το 30%.
Αντίθετα, στην Ελλάδα, οι τέσσερις συνεταιριστικές τράπεζες που λειτουργούν σήμερα, προσφέροντας κυρίως τις βασικές τραπεζικές εργασίες (καταθέσεις-χορηγήσεις) σε πολύ μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις της τοπικής αγοράς, είναι μικρού μεγέθους και κατέχουν, όπως προαναφέρθηκε, μόλις το 1% της αγοράς πιστώσεων. Αντιστοίχως μικρά είναι και τα υπόλοιπα βασικά τους μεγέθη.
Γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω ότι η διείσδυση του θεσμού των συνεταιριστικών τραπεζών στην Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Ωστόσο, η υστέρηση αυτή έχει και μια θετική ανάγνωση, δείχνοντας ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξής του. Είναι χαρακτηριστικό το ότι, κατά τη διάρκεια της κρίσης, ορισμένες συνεταιριστικές τράπεζες ενίσχυσαν την καταθετική τους βάση και διεύρυναν το δανειακό τους χαρτοφυλάκιο, παρά τις αντιξοότητες, ενώ προσέλκυσαν με επιτυχία και στρατηγικούς επενδυτές, οι οποίοι ενίσχυσαν την κεφαλαιακή τους βάση, με τις τάσεις αυτές να συνεχίζονται τώρα που οι οικονομικές συνθήκες είναι πιο πρόσφορες.
Προκλήσεις και προοπτικές
Για τα επόμενα έτη και με την επιβίωσή τους να παραμένει το βασικό διακύβευμα ενός θεσμού που δοκιμάστηκε σκληρά στη δεκαετή οικονομική κρίση, η πορεία των συνεταιριστικών τραπεζών είναι στρωμένη με προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες.
Κόκκινα δάνεια
Βασική πρόκληση για τις συνεταιριστικές τράπεζες παραμένει η εξυγίανση του ενεργητικού τους από τα κόκκινα δάνεια. «Ο υψηλός δείκτης NPEs στις συνεταιριστικές τράπεζες (…) παραμένει η κύρια πρόκληση με την οποία είναι αντιμέτωπες. Είναι αναγκαίο, συνεπώς, να ενταθεί η προσπάθεια για να αντιμετωπιστεί αποφασιστικά το ζήτημα (…), καθώς και για να ενισχυθούν οι προσπάθειες βελτίωσης των λειτουργιών διαχείρισης κινδύνων και η εταιρική διακυβέρνηση» επεσήμανε από το βήμα της φετινής Γενικής Συνέλευσης της Ένωσης Συνεταιριστικών Τραπεζών Ελλάδος η υποδιοικήτρια της Τράπεζας της Ελλάδος, Χριστίνα Παπακωνσταντίνου.
Όπως τόνισε, η επιτυχία της προσπάθειας αυτής αποτελεί προϋπόθεση ώστε ο κλάδος των συνεταιριστικών τραπεζών να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της τραπεζικής αγοράς.
Νομισματική σύσφιξη
Βασική παράμετρος των μεταβαλλόμενων συνθηκών των τελευταίων ετών είναι η νομισματική σύσφιξη, με τα επιτόκια-ρεκόρ του 4% να δοκιμάζουν σκληρά τις αντοχές των δανειοληπτών. «Τα αυξημένα επιτόκια και η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας δύνανται να οδηγήσουν σε μείωση της ζήτησης για νέα δάνεια, επιδρώντας αρνητικά στην κερδοφορία των τραπεζών» σχολιάζει σχετικά η υποδιοικήτρια.
Προειδοποιεί δε ότι, εφόσον χρειαστεί τα επιτόκια να παραμείνουν υψηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι πληθωριστικές πιέσεις, οι τράπεζες θα έρθουν αντιμέτωπες με αυξημένο κόστος χρηματοδότησης, ενώ ενδεχόμενες νέες διαταραχές θα μπορούσαν να αυξήσουν περαιτέρω τις πιέσεις στη ρευστότητα των τραπεζών, ειδικά των μικρότερων.
Βασική πρόκληση για τις συνεταιριστικές τράπεζες παραμένει η εξυγίανση του ενεργητικού τους από τα κόκκινα δάνεια
«Η διαχείριση των κινδύνων ρευστότητας και χρηματοδότησης, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις αυτών των κινδύνων στο επιχειρηματικό μοντέλο των συνεταιριστικών τραπεζών, απαιτούν αυξημένη επαγρύπνηση το προσεχές διάστημα» επεσήμανε η κ. Παπακωνσταντίνου.
Ψηφιακός μετασχηματισμός
Η κύρια πρόκληση για το σύνολο των εγχώριων τραπεζών είναι η ψηφιοποίηση της λειτουργίας τους –ιδίως υπό την απειλή του ανταγωνισμού από εταιρείες τεχνολογίας– στον τομέα των πληρωμών, που ήδη συμβαίνει σε ανεπτυγμένες αγορές του εξωτερικού. Από την άλλη πλευρά όμως, η αυξανόμενη σημασία των ψηφιακών μέσων στις τραπεζικές συναλλαγές εκθέτει τα τραπεζικά ιδρύματα σε αυξημένο κίνδυνο πληροφοριακών συστημάτων και, κατ’ επέκταση, σε υψηλό λειτουργικό κίνδυνο.
Όπως ανέφερε η κ. Παπακωνσταντίνου, οι τράπεζες καλούνται να δώσουν την πρέπουσα σημασία στην ασφάλεια των πληροφοριακών τους συστημάτων, προσελκύοντας παράλληλα και τα κατάλληλα εξειδικευμένα στελέχη. «Ειδικότερα οι μικρές τράπεζες, οι οποίες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε εξωτερικούς παρόχους για τη λειτουργία, υποστήριξη και ασφάλεια των πληροφοριακών τους συστημάτων, θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι υπηρεσίες που λαμβάνουν είναι υψηλής ποιότητας και δεν τις εκθέτουν σε άλλους κινδύνους».
Κλιματική κρίση
Ένας ακόμη –εντεινόμενος– παράγοντας κινδύνου για το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι η κλιματική κρίση, γεγονός που επιβεβαιώθηκε με τις πρόσφατες φυσικές καταστροφές που υπέστη η Θεσσαλία. Οι συνεταιριστικές τράπεζες, οι οποίες είναι εκτεθειμένες σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, είναι αντιμέτωπες με ακόμη υψηλότερο ρίσκο, εξαιτίας των ακραίων φαινομένων.
Η Τράπεζα της Ελλάδος ενθαρρύνει τα εποπτευόμενα πιστωτικά ιδρύματα να λαμβάνουν υπόψη τον κίνδυνο που συνδέεται με την εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων, καθώς και το κόστος που θα επιφέρει η διαδικασία της μετάβασης προς μια οικονομία μηδενικών εκπομπών ρύπων.
Πέραν, όμως, των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν, οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν και σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης σε ένα περιβάλλον όπου ενθαρρύνεται η ενίσχυση του ανταγωνισμού στον κλάδο και η διαφοροποίηση των προϊόντων στον τομέα των πιστώσεων.
«Παρά τις προκλήσεις και τις εναπομένουσες αδυναμίες, οι συνεταιριστικές τράπεζες συνεχίζουν να επιτελούν έναν σημαντικό ρόλο, στηρίζοντας τις τοπικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, τις μικρές επιχειρήσεις και την οικονομική ανάπτυξη έξω από τα μεγάλα αστικά κέντρα, συμβάλλοντας στην αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας συνολικά» ανέφερε σχετικά η κ. Παπακωνσταντίνου.
Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση
Σημαντική στήριξη στις τραπεζικές χρηματοδοτήσεις και συγκράτηση του κόστους χρηματοδότησης των εγχώριων επιχειρήσεων παρέχουν τα δάνεια από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), τα προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ) και άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Σύμφωνα με την ΤτΕ, οι συνεταιριστικές τράπεζες, και ειδικά όσες δεν διατηρούν επαρκή κεφαλαιακά αποθέματα, καλούνται να αξιοποιήσουν τις ευνοϊκές μακροοικονομικές συνθήκες και τις ευκαιρίες που δημιουργεί η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της ελληνικής οικονομίας, ενισχύοντας την κεφαλαιακή τους βάση και επιταχύνοντας την εφαρμογή του σχεδιασμού τους για μείωση του αποθέματος των NPEs.
Απαραίτητη προϋπόθεση, βέβαια, για την αξιοποίηση της φθηνής ευρωπαϊκής ρευστότητας είναι η ανάπτυξη των τεχνικών υποδομών που απαιτούνται προκειμένου να εξασφαλίσουν έγκαιρη απορρόφηση των σχετικών κονδυλίων. Και αυτό διότι, μέχρι τώρα, τα προγράμματα της ΕΑΤ απορροφώνται κυρίως από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, με τις συνεταιριστικές να μην έχουν ουσιαστικά πρόσβαση.
«Το κράτος δεν μας βλέπει με τον ίδιο τρόπο που βλέπει τις άλλες τράπεζες» δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος της Συνεταιριστικής Χανίων, Μιχάλης Μαρακάκης, σχολιάζοντας δηκτικά τον αποκλεισμό της τράπεζας από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, παρά το γεγονός ότι υπήρξε η εμπειρία συμμετοχής σε άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα (π.χ. ΕΣΠΑ).
Ενίσχυση του πέμπτου πόλου
Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών στη λήψη μέτρων που θα ενισχύσουν τον ανταγωνισμό στον τραπεζικό κλάδο, μέσω της ενδυνάμωσης του πέμπτου (μη συστημικού) τραπεζικού πυλώνα. Προς την κατεύθυνση αυτή, το ΥΠΕΘΟ ετοιμάζει νομοσχέδιο που θα προβλέπει τη δυνατότητα χορήγησης δανείων (π.χ. στεγαστικών) και από εταιρείες παροχής πιστώσεων, ενώ αναμένεται να ενισχυθεί και ο θεσμός των μικροπιστώσεων.
Στο περιβάλλον αυτό, οι υγιείς συνεταιριστικές τράπεζες –αυτές δηλαδή που δεν έχουν υψηλό δείκτη NPEs– μπορούν να αξιοποιήσουν προς όφελός τους την αναμενόμενη διεύρυνση του μεριδίου αγοράς που αναλογεί στις μη συστημικές τράπεζες. Θυμίζεται ότι οι μη συστημικές τράπεζες έχουν μερίδιο αγοράς κάτω από 5% σήμερα, με τις συνεταιριστικές να ελέγχουν μόλις το 0,5% της εγχώριας αγοράς.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας, η οποία, μέσα από την ενεργητική διαχείριση του χαρτοφυλακίου της, κατόρθωσε να μειώσει τον δείκτη NPE σε 11,57% από 40% που ήταν την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, με στόχο την επίτευξη μονοψήφιου ποσοστού έως το τέλος του έτους.
Aπό το περιοδικό ΧΡΗΜΑ
