της Χαράς Ζέρβα
Η έννοια των «στρατηγικών επενδύσεων» για ιδιωτικά και δημόσια έργα εισήχθη στην εθνική έννομη τάξη με το Ν.3894/2010 ως ένα αναπτυξιακό εργαλείο περιορισμένης χρονικής ισχύος που θα συνέβαλε στην αντιμετώπιση της οξείας δημοσιονομικής κρίσης, η οποία έπληττε τότε τη χώρα.
Στοχεύοντας στην προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων που θα επέφεραν πολλαπλασιαστικά οφέλη στην εθνική οικονομία προβλέφθηκε ένα κατ’ αρχήν πλήρες οπλοστάσιο κινήτρων και διευκολύνσεων για τον επενδυτή. Ειδικότερα, στην «φαρέτρα» του στρατηγικού επενδυτή προστέθηκε η παροχή εξαιρετικών κινήτρων ταχείας αδειοδότησης, μηχανισμών πολεοδομικής ωρίμανσης και διευκόλυνσης της χωροθέτησης των επενδυτικών σχεδίων καθώς και δυνατότητα φορολογικών ελαφρύνσεων που δεν εφαρμόστηκε όμως στην πράξη.
Το επόμενο βήμα για την προαγωγή του καθεστώτος των στρατηγικών επενδύσεων και η «διεύρυνση» της εφαρμογής αυτού έγινε σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα με το Ν.4608/2019.
- Επανακαθορίστηκαν τα ποσοτικά κριτήρια της έννοιας της στρατηγικής επένδυσης, με αναφορά στον προϋπολογισμό και τις θέσεις εργασίας και παράλληλα δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη παροχή φορολογικών κινήτρων όπως λόγου χάριν φορολογική απαλλαγή και επιτάχυνση των φορολογικών αποσβέσεων.
Το νομοθετικό πλαίσιο περί στρατηγικών επενδύσεων, των λεγόμενων «fast-track επενδύσεων», στέφθηκε με επιτυχία και ο μηχανισμός αυτός αξιοποιήθηκε κυρίως στους τομείς του τουρισμού και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Είναι δε ενδεικτικό ότι από το 2011 έχουν ενταχθεί συνολικά στους Ν. 3894/2010 και Ν.4608/2019 45 έργα (26 στο Ν.3894/2010 και 19 στο Ν.4608/2019) που δημιουργούν με βάση τα εγκεκριμένα επενδυτικά σχέδια με την ολοκλήρωσή τους, 6.619 νέες θέσεις εργασίας.
Παρά ταύτα, στην χαραυγή του ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας και στο πλαίσιο ανάδειξης της χώρας ως συγχρόνου σταθερού και ελκυστικού επενδυτικού προορισμού, κρίθηκε επιβεβλημένη η διεύρυνση των κατηγοριών των Στρατηγικών Επενδύσεων, εστιάζοντας πλέον και στους τομείς της αγροδιατροφής, της έρευνας και καινοτομίας, της βιοτεχνολογίας, της ρομποτικής, της τεχνητής νοημοσύνης, του ιατρικού τουρισμού, της διαχείρισης απορριμμάτων και αποβλήτων, της διαστημικής βιομηχανίας καθώς και του cloud computing.
Ο ως άνω στόχος περαιτέρω διεύρυνσης του καθεστώτος των στρατηγικών επενδύσεων αποτυπώνονται στις ρυθμίσεις του πρόσφατου Ν.4864/2021.
Πιο αναλυτικά, οι στρατηγικές επενδύσεις διακρίνονται, πλέον, ανάλογα με τα παρεχόμενα κίνητρα και την πλήρωση των επιμέρους ποσοτικών και ποιοτικών κριτηρίων στις εξής κατηγορίες:
- «Στρατηγικές Επενδύσεις 1»,
- «Στρατηγικές Επενδύσεις 2»,
- «Εμβληματικές Επενδύσεις Εξαιρετικής Σημασίας»,
- «Στρατηγικές Επενδύσεις Ταχείας Αδειοδότησης»
- «Αυτοδίκαια εντασσόμενες Στρατηγικές Επενδύσεις».
Αξιοσημείωτη είναι δε η μείωση του κατώτατου απαιτουμένου προϋπολογισμού σε συγκεκριμένες κατηγορίες επενδύσεων προκειμένου να ενισχυθούν και οι μικρό-μεσαίες επιχειρήσεις καθώς και οι start-ups.
Όσον αφορά στα χορηγούμενα κίνητρα, διατηρούνται τα κίνητρα της ταχείας αδειοδότησης, της πολεοδομικής ωρίμανσης και έγκρισης ειδικών σχεδίων χωροταξικής ανάπτυξης (ΕΣΧΑΣΕ) καθώς και τα φορολογικά κίνητρα.
Η βασική καινοτομία του νέου νόμου 4864/2021 είναι η διεύρυνση των παρεχόμενων κινήτρων με την εισαγωγή κεφαλαιακής μορφής ενίσχυσης, δηλαδή επιχορήγησης αλλά και επιδότησης.
Εστιάζοντας στα νεοπαγή κίνητρα κεφαλαιακής ενίσχυσης, προβλέπεται η χορήγηση ενίσχυσης για την πρόσληψη εργαζομένων σε μειονεκτική θέση και ατόμων με αναπηρία ή χρόνια πάθηση σύμφωνα με τα άρθρα 32 και 33 του Κανονισμού 651/2014 της Επιτροπής. Η ενίσχυση αυτή, αθροιζόμενη με τυχόν άλλες κρατικές ενισχύσεις, δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 5.000.000 ευρώ ανά επενδυτικό σχέδιο.
Ειδικά δε, για τα έργα έρευνας και ανάπτυξης σύμφωνα με το άρθρο 25 του Κανονισμού ΕΕ 651/2014, προβλέπεται η χορήγηση ενίσχυσης, η οποία, αθροιζόμενη με άλλες τυχόν κρατικές ενισχύσεις, δεν μπορεί να υπερβαίνει:
i) για έργα που αφορούν κυρίως τη βιομηχανική έρευνα το ποσό των 20.000.000 ευρώ ανά επενδυτικό σχέδιο,
ii) για έργα που αφορούν κυρίως πειραματική ανάπτυξη τo ποσό των 15.000.000 ανά επενδυτικό σχέδιο και
iii) για μελέτες σκοπιμότητας και προετοιμασίας ερευνητικών δραστηριοτήτων το ποσό των τα 7.500.000 ευρώ ανά επενδυτικό σχέδιο.
Όσον αφορά δε στις Εμβληματικές Επενδύσεις Εξαιρετικής Σημασίας, είναι δυνατόν να λάβουν διαζευκτικά ή σωρευτικά και τις ακόλουθες μορφές ενισχύσεων:
i) επιχορήγηση, η οποία συνίσταται στην παροχή χρηματικού ποσού από το Δημόσιο για την κάλυψη τμήματος των ενισχυόμενων δαπανών και προσδιορίζονται ως ποσοστό επ’ αυτών,
ii) επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης, η οποία συνίσταται στην κάλυψη από το Δημόσιο τμήματος των καταβαλλόμενων δόσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνάπτεται για την απόκτηση καινούργιου μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού και
iii) επιδότηση του κόστους της δημιουργούμενης απασχόλησης, η οποία συνίσταται στην κάλυψη από το Δημόσιο μέρους του μισθολογικού κόστους των. Είναι δε κρίσιμο να τονιστεί ότι
Η χρηματοδότηση αυτή των κινήτρων κεφαλαιακής ενίσχυσης προέρχεται κατά προτεραιότητα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το Ε.Σ.Π.Α. 2021-2027 καθώς και λοιπούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς καθώς και το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, εφόσον πληρούνται οι όροι και προϋποθέσεις των οικείων κανονισμών. Οι προϋποθέσεις χορήγησης της ενίσχυσης εξειδικεύονται κάθε φορά με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Παράλληλα, επισημαίνεται ότι διατηρείται, μεταξύ άλλων, το κίνητρο της ταχείας αδειοδότησης για τις Στρατηγικές Επενδύσεις 1, τις Στρατηγικές Επενδύσεις 2, τις Εμβληματικές Επενδύσεις Εξαιρετικής Σημασίας, τις Στρατηγικές Επενδύσεις ταχείας αδειοδότησης καθώς και τις Αυτοδίκαια εντασσόμενες Στρατηγικές Επενδύσεις. Καινοτομία του νέου νόμου είναι η παροχή του κινήτρου της ταχείας αδειότησησης και σε υφιστάμενες επενδύσεις, στρατηγικές ή μη, οι οποίες προβαίνουν σε αναδιάρθρωση ή εκσυγχρονισμό ή επέκταση των εγκαταστάσεών τους και ο συνολικός τους προϋπολογισμός είναι μεγαλύτερος των δεκαπέντε εκατομμυρίων (15.000.000) ευρώ, εφόσον διατηρούνται κατά βιώσιμο τρόπο εκατό (100) τουλάχιστον υφιστάμενες ετήσιες μονάδες εργασίας (Ε.Μ.Ε.).
Κατ’ εφαρμογή του παρόντος κινήτρου οιαδήποτε απαιτούμενη άδεια, έγκριση ή γνωμοδότηση για την εγκατάσταση ή λειτουργία στρατηγικής επένδυσης, συμπεριλαμβανομένων των χωροταξικών αδειών, εκδίδεται εντός της προθεσμίας των σαράντα πέντε (45) ημερολογιακών ημερών, που εκκινεί από την ημερομηνία υποβολής πλήρους φακέλου από το φορέα της επένδυσης..
Παρότι είναι σαφές ότι σκοπός του νομοθέτη είναι η όσο το δυνατόν ταχύτερη αδειοδότηση του επενδυτικού σχεδίου, θέτοντας μάλιστα αποκλειστική προθεσμία, η μέχρι σήμερα πρακτική καταδεικνύει ότι η Διοίκηση αντιμετωπίζει τις τιθέμενες εκ του νόμου προθεσμίες διαχρονικά ως ενδεικτικές. Εντούτοις, σε μία προσπάθεια αποτελεσματικής εφαρμογής της οικείας πρόβλεψης, ο νομοθέτης ορίζει ότι σε περίπτωση άπρακτης παρέλευσης της ανωτέρω προθεσμίας των σαράντα πέντε (45) ημερολογιακών ημερών, παρέχεται η δυνατότητα στον Υπουργό Οικονομίας και Ανάπτυξης να εκδώσει ή να απορρίψει αιτιολογημένα τη σχετική άδεια, ρύθμιση η οποία έλκει την καταγωγή της από το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς.
Εν κατακλείδι, ο πρόσφατος νόμος 4864/2021 θέτει νέα θεμέλια για τη άμεση προσέλκυση φερέγγυων επενδυτών και μάλιστα σε μη «παραδοσιακούς» επενδυτικούς τομείς για την Ελλάδα, θεσπίζοντας συγχρόνως όμως και ασφαλιστικές δικλείδες, διαδικασίες αλλά και κυρώσεις που διασφαλίζουν την παρακολούθηση της υλοποίησης του επενδυτικού σχεδίου που έχει λάβει τις πάσης φύσεως ενισχύσεις ή κίνητρα.
Στο πλαίσιο αυτού η πρόβλεψη παροχής κινήτρων κεφαλαιακής μορφής μέσω της αξιοποίησης πόρων του ΕΣΠΑ 2021-2027 φαίνεται να αποτελεί ένα ευοίωνο αναπτυξιακό εργαλείο.
{Η κα Χαρά Δ. Ζέρβα είναι Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω, Εταίρος – Διαχειρίστρια δικηγορικής εταιρείας «Νικόλας Κανελλόπουλος Χαρά Ζέρβα & Συνεργάτες» (NK LAW FIRM), Επικεφαλής Νομική Σύμβουλος ENTERPISE GREECE A.E.}
