Σημαντικές παρατηρήσεις και ουσιαστικές λειτουργικές βελτιώσεις καταθέτει ο Β’ Αντιπρόεδρος του ΕΛΕΤΕΑ κ. Χαρ. Φύτρoς, για το νέο καθεστώς λειτουργίας των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης. 
Η Ελληνική Ένωση Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛΕΤΕΑ) είναι το επίσημο θεσμικό όργανο για την ενιαία εκπροσώπηση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης στην Ελλάδα και η εμπειρία των στελεχών της είναι χρήσιμη για την σωστή και αποτελεσματική νομοθέτηση…
Συνέντευξη στον ΧΡΗΣΤΟ Ν. ΚΩΝΣΤΑ
- Tο σχέδιο νόμου για την ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2016/2341 για τα Ιδρύματα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (ΙΕΣΠ), ψηφίζεται στη Βουλή σε λίγες μέρες. Ποιά είναι η ουσία της λειτουργίας των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ);
Το άρθρο 6 της οδηγίας ορίζει ως ιδρύματα επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών (ή ΙΕΣΠ) κάθε ίδρυμα το οποίο λειτουργεί σε κεφαλαιοποιητική βάση και ιδρύεται με στόχο να χορηγεί συνταξιοδοτικές παροχές στο πλαίσιο μιας επαγγελματικής δραστηριότητας, με βάση συμφωνία ή σύμβαση η οποία έχει συναφθεί μεταξύ εργοδότη(-ών) και εργαζομένου(-ων) ή με ελεύθερους επαγγελματίες. Στην Ελλάδα, όπως ορθά αναφέρετε, ο θεσμός των ΙΕΣΠ και ευρύτερα αυτού που αποκαλείται 2ος πυλώνας επαγγελματικής ασφάλισης, εισάγεται με τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης του νόμου 3029/2002. Πρόκειται για οντότητες οι οποίες επιτρέπουν στους κοινωνικούς εταίρους, εργοδότες δηλαδή και εργαζόμενους, να αυτοδιαχειριστούν τις αποταμιεύσεις τους με στόχο να λάβουν τις αναλογούσες παροχές στη συνταξιοδότησή τους, ή νωρίτερα, σε περίπτωση για παράδειγμα θανάτου, αναπηρίας, παύσης της απασχόλησης ή ακόμα και ένδειας. Ένα ΤΕΑ λοιπόν δεν είναι παρά ένα δομημένο όχημα μακράς αποταμίευσης το οποίο κυβερνάται από τους κοινωνικούς εταίρους που το ιδρύουν, με σκοπό την τακτική υλοποίηση της μεταξύ τους συμφωνίας αποταμίευσης – αυτό που συνήθως αποκαλούμε πρόγραμμα εισφορών/παροχών.
- Τί πιστεύετε ότι καθιστά τόσο ιδιαίτερη τη θέση των ΤΕΑ και του δεύτερου πυλώνα ασφάλισης στη χώρα μας, σε σχέση με τον πρώτο (κοινωνική ασφάλιση) και τον τρίτο (ιδιωτική ασφάλιση) πυλώνα;
Αυτό ακριβώς που αναφέραμε προηγουμένως: μέσω του δεύτερου πυλώνα επαγγελματικής ασφάλισης παρέχεται η δυνατότητα σε αυτούς που δημιουργούν τον πλούτο της χώρας, δηλαδή στους κοινωνικούς εταίρους (εργοδότες κι εργαζόμενους), να αυτό-οργανωθούν και να αυτό-διαχειριστούν τις αποταμιεύσεις τους, προς όφελος της ενίσχυσης του εισοδήματός τους κατά τη συνταξιοδότησή τους ή νωρίτερα, λόγω απρόβλεπτων δυσμενών γεγονότων όπως είναι ο θάνατος, η αναπηρία, η ασθένεια, η παύση της απασχόλησης, μέχρι και η επέλευση ένδειας. Αντίθετα, στην κοινωνική και στην ιδιωτική ασφάλιση, η διαχείριση και διακυβέρνηση αυτών των αποταμιευτικών πόρων λαμβάνει χώρα είτε από το κράτος (πρώτος πυλώνας), είτε από επαγγελματίες χρηματοοικονομικούς παρόχους όπως οι ασφαλιστικές εταιρίες (τρίτος πυλώνας), μέσω προσφοράς συναφών ασφαλιστικών προϊόντων.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η επαγγελματική ασφάλιση των ΙΕΣΠ αποτελεί μία συγκροτημένη και σε ευρεία κλίμακα θεσμική δυνατότητα η οποία εισάχθηκε στην Ελλάδα από ευρωπαϊκές κοινωνικές πρακτικές, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην Ολλανδία, χώρα «αρχέτυπο» της ανάπτυξης του δεύτερου πυλώνα ασφάλισης, στην οποία τα συμφέροντα των εργοδοτών και των εργαζομένων θεσμοθετήθηκαν πολιτικά μέσα από το πλαίσιο του κορπορατισμού, εμποδίζοντας με αυτόν τον τρόπο την υπερβολική επιρροή του κράτους. Επί τη βάσει ενός τέτοιου πλαισίου,κατέστη εφικτό να δημιουργηθεί ένας δεύτερος πυλώνας ασφάλισης στην Ευρώπη ο οποίος δεν αποτελεί παρά τον θεματοφύλακα ευρύτερων συλλογικών συμφωνιών μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, επιβάλλοντάς τις ακόμα και στο κράτος σε περίπτωση που χρειαστεί.
- Απ’ ότι καταλαβαίνω, η εισαγωγή ενός τέτοιου θεσμού στην ελληνική πραγματικότητα του «κρατικού κορπορατισμού» όπου δίνεται έμφαση στην εμβέλεια του κράτους, τοποθέτησε τα ΤΕΑ του νόμου 3029/2002 πιο κοντά στον πρώτο παρά στον τρίτο πυλώνα….
Ένα ΤΕΑ μπορεί μεν να μοιράζεται με τα ομαδικά συνταξιοδοτικά ασφαλιστικά προϊόντα του τρίτου πυλώνα την προαιρετικότητα στη συμμετοχή και την υιοθέτηση της αρχής της κεφαλαιοποίησης που αποτρέπει την δημιουργία ελλειμμάτων εξαιτίας δημογραφικών εξελίξεων (το μόνιμο – και κατά πολλούς ειδικούς, ανυπέρβλητο – αγκάθι του πρώτου πυλώνα ασφάλισης), από την άλλη όμως, η θεσμοθέτησή τους ως μη κερδοσκοπικές οντότητες που ιδρύονται από τους κοινωνικούς εταίρους (και όχι π.χ. από επαγγελματίες χρηματοοικονομικούς παρόχους όπως οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις) με υποχρεωτική διαδικασία έγκρισης και αδειοδότησης από τις κρατικές εποπτικές αρχές, ενισχύει αυτό που η νέα κοινοτική οδηγία αναγνωρίζει ως «κοινωνικό σκοπό» των ΤΕΑ. Η συγκεκριμένη απαίτηση έγκρισης και αδειοδότησης, παρότι χρονοβόρα, δεν επιδρά κατ’ανάγκη αρνητικά, αφού το γεγονός ότι οι όροι της συμφωνίας εργοδοτών και εργαζομένων για τη δημιουργία ενός ΤΕΑ επικυρώνονται τόσο νομικά όσο και αναλογιστικά από τις κρατικές εποπτικές αρχές (διαδικασία που προφανώς, απουσιάζει από τα συνταξιοδοτικά ασφαλιστικά προϊόντα του τρίτου πυλώνα),λειτουργεί ως ένα επιπλέον εχέγγυο βιωσιμότητας και διαφάνειας για τα ασφαλισμένα μέλη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιες ιδιαίτερες κανονιστικές απαιτήσεις σε συνδυασμό με τον μη κερδοσκοπικό τους χαρακτήρα, καθιστούν το πλαίσιο λειτουργίας των ΤΕΑ θεμελιωδώς ξεχωριστό και ιδιαίτερο σε σχέση με το αντίστοιχο των ομαδικών συνταξιοδοτικών ασφαλιστικών προϊόντων των ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, ο απλός ισχυρισμός ότι δεν πρόκειται εν τέλει παρά για όμοιες συνταξιοδοτικές παροχές από ΤΕΑ-ασφαλιστικές εταιρείες, καθίσταται απλοϊκός στον βαθμό που αγνοεί τον τρόπο μέσω του οποίου καρποφορούν τέτοιες παροχές (π.χ. εγκεκριμένο και δημοσιευμένο σε ΦΕΚ Καταστατικό μέσω ΤΕΑ, απλή εμπορική συμφωνία/σύμβαση μέσω των ομαδικών ασφαλιστήριων συμβολαίων των ασφαλιστικών εταιριών) – αγνοεί, με άλλα λόγια, την εγγύτητα προς τον πρώτο πυλώνα που ο Έλληνας νομοθέτης έχει εξαρχής προσδώσει στον χαρακτήρα των ΤΕΑ. Εξού άλλωστε και το υφιστάμενο φορολογικό πλαίσιο των ΤΕΑ, το οποίο υιοθετεί στοιχεία από το αντίστοιχο των φορέων κοινωνικής ασφάλισης.
- Πώς θα χαρακτηρίζατε τη νέα κοινοτική οδηγία και τι καινούργιο κομίζει στην οργάνωση του θεσμού;
Η νέα Κοινοτική Οδηγία 2016/2341, συνηθέστερα καλούμενη «IORPII», αποτελεί ένα κείμενο που δεν αντιπροσωπεύει παρά έναν συμβιβασμό μεταξύ της «τεχνοκρατικής» αντίληψης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη θέσπιση κάποιων ελάχιστων κι ενιαίων τεχνικών προδιαγραφών για τη λειτουργία τέτοιων ιδρυμάτων και της αντίστοιχης «πολιτικής» οπτικής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και Κοινοβουλίου, που λαμβάνει υπόψη υφιστάμενες πραγματικότητες και ευρύτερους κοινωνικούς στόχους.
Επιχειρεί να εκσυγχρονίσει το σύστημα διακυβέρνησης κάθε ευρωπαϊκού ΙΕΣΠ και θέτει νέα πρότυπα πληροφόρησης προς τα ασφαλισμένα μέλη και τις εποπτικές αρχές, με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και της βιωσιμότητας. Τα οφέλη είναι προφανή για τα δικαιώματα των ασφαλισμένων μελών, των οποίων η προστασία τους ανάγεται σε μείζονα στόχο. Αξίζει δε να σημειωθεί πως στη χώρα μας,ο συγκεκριμένος σκοπός εξυπηρετείται σε ακόμα υψηλότερο βαθμό, λόγω του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα των ημεδαπών ΤΕΑ.
Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η νέα Οδηγία καταργεί τα εμπόδια για τις διασυνοριακές δραστηριότητες και τις διασυνοριακές μεταφορές, ώστε τα ΙΕΣΠ και οι χρηματοδοτούσες επιχειρήσεις να μπορούν να αξιοποιήσουν πλήρως τα οφέλη της ενιαίας αγοράς.
- Πώς κρίνετε το σχέδιο νόμου για την ενσωμάτωση της νέας Οδηγίας στην ελληνική νομοθεσία;
Ως ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α. υποβάλαμε τις παρατηρήσεις μας επί του προτεινόμενου σχεδίου νόμου, ενσωματώνοντας επιπλέον αναλυτικά σχόλια και εποικοδομητικές προτάσεις.
Η ευρύτερη προσέγγιση που φαίνεται να έχει επιλεγεί από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας στη σύνταξη του σχεδίου νόμου, είναι η υιοθέτηση, σε μεγάλο βαθμό, μιας «πιστής» μετάφρασης της Οδηγίας, με ενσωματωμένες παραπομπές σε μελλοντικές ενδεχόμενες υπουργικές αποφάσεις στο πλαίσιο περαιτέρω διευκρίνισης και ρύθμισης συγκεκριμένων θεμάτων.
Η Ένωση θεωρεί ότι μία τέτοια προσέγγιση φέρει το μειονέκτημα της υπονόμευσης της πιθανότητας μιας άμεσης και οργανικής ενσωμάτωσης της Οδηγίας στην ελληνική πραγματικότητα, δεδομένου ότι το κείμενο της Οδηγίας εκ των πραγμάτων παραμένει γενικό και καθολικό, ώστε να καλύπτει όλο το εύρος των πρακτικών της επαγγελματικής ασφάλισης των κρατών μελών. Ως εκ τούτου, πολλές αναφερόμενες εντός του σχεδίου νόμου διατάξεις δεν έχουν εφαρμογή στην ελληνική πραγματικότητα.
Από την άλλη πλευρά, σε πρακτικό επίπεδο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι πολλά από τα θέματα διακυβέρνησης που εισάγονται από την Οδηγία και το σχέδιο νόμου έχουν ήδη ρυθμιστεί στο πλαίσιο της υφιστάμενης ημεδαπής νομοθεσίας (όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει με τον Κανονισμό δεοντολογίας και καλών πρακτικών των ΤΕΑ). Σίγουρα εκκρεμούν ζητήματα όπως για παράδειγμα το ελάχιστο όριο των 100 ασφαλισμένων μελών, η δυνατότητα ενός ΤΕΑ να διαχειρίζεται περισσότερα του ενός προγράμματα, ο τρόπος και οι προϋποθέσεις με τον οποίο είναι εφικτό μία ασφαλιστική εταιρία να εμπλακεί στην επαγγελματική ασφάλιση. Όμως, για μια επιχείρηση ή ομάδα ελεύθερων επαγγελματιών που ενδιαφέρεται να ιδρύσει ΤΕΑ, οι σταθερές του ιδρυτικού νόμου 3029/2002 και των υφιστάμενων νομοθετικών διατάξεων δεν έχουν κατά βάση αλλοιωθεί, με αποτέλεσμα η ίδρυση νέων και η λειτουργία υφιστάμενων ΤΕΑ να ακολουθεί τις διατάξεις του εν λόγω νόμου.
{Ο κ. Χαράλαμπος Φύτρος, FHAS, CFA, Phd είναι Β’ Αντιπρόεδρος ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.}
