Βασική προτεραιότητά μας είναι η ανάδειξη στην κοινή γνώμη της ύπαρξης και λειτουργίας ενός εναλλακτικού, άκρως αποτελεσματικού μηχανισμού αποταμίευσης που οδηγεί στην εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού συμπληρωματικού συνταξιοδοτικού εισοδήματος”, δήλωσε ο πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Ταμείων Επαγγελματικής Ένωσης (ΕΛΕΤΕΑ) και του ΤΕΑ-ΥΠΟΙΚ, κ. Χρήστος Νούνης από το βήμα του 3ου συνεδρίου επαγγελματικής ασφάλισης.
Σύμφωνα με τον κ. Νούνη, “στον πυρήνα των δράσεων της Ένωσης είναι η προστασία, η βελτίωση και η προαγωγή των δικαιωμάτων των ασφαλισμένων-μελών μας”.
Ο πρόεδρος της ΕΛΕΤΕΑ τόνισε πως “η μελέτη του ΙΟΒΕ σαφώς αποτελεί κορωνίδα αυτών των δράσεων, αποτελώντας πλέον χρήσιμο εργαλείο εμπειρικής ανάλυσης της λειτουργίας του θεσμού που πρέπει να καταστεί αντικείμενο επεξεργασίας και αξιοποίησης από την Πολιτεία και το αρμόδιο Υπουργείο Εργασίας.
Η θεσμική εκπροσώπηση και ενεργός συμμετοχή σε ευρωπαϊκούς θεσμούς υψηλού επίπεδου, όπως στην EIOPA με την πρόσληψη του Γενικού Γραμματέα της ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α. στην ειδική θεσμοθετημένη Συμβουλευτική Επιτροπή αυτής, την Επιτροπή Ενδιαφερομένων Μερών επί Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Σχημάτων (Occupational Pensions Stakeholder Group – OPSG) και η θεσμική συμμετοχή της ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α. στις ομάδες εργασίας και δράσεις της A.E.I.P. (Τhe European Association of Paritarian Institution) ως τακτικού της μέλους. Η λειτουργία Γραφείου Ενημέρωσης για σύσταση επαγγελματικού ταμείου, με σκοπό την παροχή ολοκληρωμένης πληροφόρησης σε εν δυνάμει ενδιαφερόμενους κοινωνικούς εταίρους για τις απαιτούμενες διαδικασίες αδειοδότησης και λειτουργίας ενός νέου ΤΕΑ. Σειρά παρεμβάσεων και συναντήσεων της Ένωσης με αρμόδιους φορείς, εποπτικές αρχές και γενικότερα πρόσωπα επιρροής για προώθηση των αιτημάτων του κλάδου και αναλυτική επικοινωνία των θέσεων και προτάσεων της Ένωσης για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση του πλαισίου λειτουργίας των Τ.Ε.Α”.
Ο κος Νούνης τόνισε πως “Σκοπός όλων αυτών των συνεργασιών είναι η προώθηση, μέσω κοινών δράσεων, του θεσμού της επαγγελματικής ασφάλισης και της καλλιέργειας στην κοινή γνώμη της αξίας των εννοιών της συμπληρωματικής ασφάλισης, του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, της αποταμίευσης και της επαγγελματικής επενδυτικής διαχείρισης. προωθητικά στην ανάπτυξη του θεσμού της επαγγελματικής ασφάλισης στη βάση καλών διεθνών πρακτικών, ενσωματώνοντας ασφαλώς και προτάσεις που διατυπώνονται στην μελέτη του ΙΟΒΕ.
Σύμφωνα μάλιστα με επίσημες υπουργικές δηλώσεις η διαδικασία επεξεργασίας των θεσμικών παρεμβάσεων αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του α΄ εξαμήνου του τρέχοντος έτους αφού προηγηθεί και η απαραίτητη σχετική διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη του κλάδου. Είναι σαφές επομένως από τα ανωτέρω, ότι το επόμενο χρονικό διάστημα είναι καθοριστικό για την χάραξη της μελλοντικής εξελικτικής πορείας του 2ου Πυλώνα, σημείωσε ο ίδιος.
Ο κος Νούνης τόνισε πως “στην παρούσα συγκυρία υπάρχουν 2 κρίσιμα στοιχεία που πρέπει αξιοποιηθούν αποτελεσματικά από όλους τους εμπλεκόμενους στην επαγγελματική ασφάλιση εάν θέλουμε να δούμε σημαντική διείσδυση του θεσμού στην αγορά εργασίας και στο Ασφαλιστικό μας σύστημα.
Το πρώτο στοιχείο αφορά την τελευταία πρωτοβουλία της Ένωσης για την εκπόνηση κλαδικής μελέτης από το ΙΟΒΕ, με αφορμή τη συμπλήρωση 20 ετών λειτουργίας του θεσμού στη χώρα μας. Η μελέτη και τα πολύ σημαντικά της ευρήματα αποτελούν πλέον ένα χρήσιμο εργαλείο, έναν οδικό χάρτη που καταγράφει ολιστικά την εμπειρική λειτουργία του 2ου Πυλώνα από το σύστασή του το 2002 μέχρι σήμερα, ενώ προχωρά σε στοχευμένες προτάσεις για την ανάπτυξη του θεσμού οι οποίες έχουν εμπειρικό, δοκιμασμένο επιτυχώς, διεθνές υπόβαθρο. Το εργαλείο αυτό έλειπε είναι αλήθεια από το τραπέζι λήψης πολιτικών αποφάσεων του εποπτεύοντος την επαγγελματική ασφάλιση Υπουργείου και είναι απαραίτητο να ληφθεί σοβαρά υπόψη στις επόμενες προγραμματισμένες θεσμικές παρεμβάσεις στον 2ο Πυλώνα.
Το δεύτερο στοιχείο αφορά το γεγονός ότι είναι σε εξέλιξη τον τελευταίο χρόνο από το αρμόδιο Υπουργείο Εργασίας -με τη συνδρομή μάλιστα τεχνικής βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Εποπτική Αρχή (ΕΙΟPA) – η επεξεργασία ενός νέου ρυθμιστικού πλαισίου που αναμένεται να συμβάλλει προωθητικά στην ανάπτυξη του θεσμού της επαγγελματικής ασφάλισης στη βάση καλών διεθνών πρακτικών, ενσωματώνοντας ασφαλώς και προτάσεις που διατυπώνονται στην μελέτη του ΙΟΒΕ. Σύμφωνα μάλιστα με επίσημες υπουργικές δηλώσεις η διαδικασία επεξεργασίας των θεσμικών παρεμβάσεων αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του α΄ εξαμήνου του τρέχοντος έτους αφού προηγηθεί και η απαραίτητη σχετική διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη του κλάδου.
Είναι σαφές επομένως από τα ανωτέρω, ότι το επόμενο χρονικό διάστημα είναι καθοριστικό για την χάραξη της μελλοντικής εξελικτικής πορείας του 2ου Πυλώνα. Mε άλλα λόγια, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι τα ανωτέρω 2 στοιχεία συγκυρίας δύνανται να αποτελέσουν για το θεσμό της επαγγελματικής ασφάλισης ευκαιρία ή απειλή αναλόγως των μέτρων πολιτικής που θα υιοθετηθούν για την ουσιαστική περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου.
Ευκαιρία, διότι αξιοποιώντας το περιεχόμενο της μελέτης του ΙΟΒΕ που συμπυκνώνει την εμπειρική αποτίμηση της πρώτης 20ετούς λειτουργίας του θεσμού αλλά και την διεθνή εμπειρία στη βάση καλών πρακτικών, η Πολιτεία μπορεί – υιοθετώντας τις βέλτιστες ενισχυτικές πολιτικές προσαρμοσμένες στην ελληνική πραγματικότητα – να διασφαλίσει την βιώσιμη και μακροπρόθεσμη ανάπτυξη του 2ου Πυλώνα.
Και απειλή, διότι εάν δεν αξιοποιηθούν αποτελεσματικά τα ανωτέρω 2 στοιχεία ή αν οι νέες ρυθμίσεις του Υπουργείου κινηθούν σε λάθος κατευθύνσεις που δεν θα έχουν δικαιολογητικό υπόβαθρο, βάσει των ιδιαίτερων εγχώριων συνθηκών λειτουργίας της επαγγελματικής ασφάλισης, τότε ο θεσμός κινδυνεύει να ακολουθήσει μελλοντικά στάσιμη εάν όχι φθίνουσα διαδρομή.
Ποια είναι όμως τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του 2ου Πυλώνα και των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης πάνω στα οποία οποιαδήποτε μεταρρυθμιστική ατζέντα μπορεί να βασιστεί; Τα ΤΕΑ:
– Αποτελούν προαιρετικά σχήματα που ιδρύονται κατόπιν σύμπραξης των κοινωνικών εταίρων (εργοδοτών/εργαζομένων) προσφέροντας συμπληρωματικές ασφαλιστικές παροχές στα μέλη τους
– Είναι ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, δηλαδή δεν επιδιώκουν κανένα κέρδος από τη δραστηριότητά τους, αντίθετα μεριμνούν για την επιστροφή των τυχόν πλεονασμάτων τους στα ασφαλισμένα τους μέλη.
– Βασίζονται ως νομικά σχήματα, σε μακροχρόνιες δεσμεύσεις μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, υπαγόμενα σε πολύ αυστηρή εποπτεία και γι΄αυτό το λόγο απολαμβάνουν ανταποδοτικά σημαντικά φορολογικά πλεονεκτήματαγια τα ασφαλισμένατους μέλη.
– Αποτελούν ολοκληρωμένη λύση συστηματικής και κυρίως μακροπρόθεσμης αποταμίευσης για την ενίσχυση του συνταξιοδοτικού εισοδήματος
Η μελέτη του ΙΟΒΕ φωτίζει διεξοδικά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις θεμελιώδεις διαφορές του 2ου Πυλώνα από τους άλλους 2 πυλώνες ασφάλισης της χώρας, υπογραμμίζοντας το γεγονός ότι η επαγγελματική ασφάλιση δεν είναι υποχρεωτική όπως η κοινωνική αλλά ούτε και εμπορική όπως η ιδιωτική. Αποτελεί απλά μία δυνατότητα των κοινωνικών εταίρων που μπορεί ή όχι να ενεργοποιηθεί, ένα συμπληρωματικό εργαλείο συνταξιοδοτικής διαχείρισης και ανταμοιβής του ανθρωπίνου δυναμικού που μπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά από τους εργοδότες σε αγαστή συνεργασία με τους εργαζομένους. Και γι΄αυτό το λόγο η μελέτη αξιολογεί ως σημαντική τη διατήρηση ισχυρών φορολογικών κινήτρων για τις συνταξιοδοτικές παροχές των επαγγελματικών ταμείων προκειμένου ο θεσμός να διεισδύσει στην αγορά εργασίας και να καταστεί μοχλός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.
Ένας θεσμός που παγκοσμίως αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς, και είναι χαρακτηριστικό ότι την τελευταία 12ετία από την κρίση του 2008, έχει υπερδιπλασιαστεί σε μέγεθος (x2,35 φορές), με τα περιουσιακά στοιχεία των ΤΕΑ να αναλογούν στο 64% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ήτοι $54,1 τρισ.!!!Η χώρα μας δυστυχώς μέχρι και σήμερα παραμένει ουραγός μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, με το μέγεθος των ΤΕΑ σε όρους αξίας περιουσιακών στοιχείων (Ενεργητικού) να προσεγγίζει μόλις το 1% του ΑΕΠ.
Ειδικότερα, ο 2ος Πυλώνας αριθμεί σήμερα 29 ΤΕΑ, εκ των οποίων τα 25 είναι ΙΕΣΠ-ΤΕΑ και τα 4 πρώην επικουρικά, υποχρεωτικής ασφάλισης ΤΕΑ.Το συνολικό τους ενεργητικό, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2021, φτάνει στα 1,84 δισ. €, από 1,64 δισ. ευρώ στα τέλη του 2020, αυξημένο κατά 11,7%.
Μάλιστα σε ένα περιβάλλον που για άλλη μια χρονιά επισκιάστηκε από τις επιπτώσεις της πανδημίας, με υψηλή μεταβλητότητα στις διεθνείς αγορές και έντονη οικονομική αβεβαιότητα, η μέση ετήσια σταθμική απόδοση του χαρτοφυλακίου των ελληνικών ΤΕΑ το 2021 ήταν σημαντική προσεγγίζοντας το 6,1%. Η απόδοση είναι σημαντικά υψηλότερη από τα μέσα επίπεδα επιτοκίων που επικράτησαν στις αγορές χρήματος, αναδεικνύοντας τα οφέλη της τακτικής, μακροχρόνιας και επαρκώς διαφοροποιημένης επένδυσης, μέσω της αξιοποίησης της υψηλής ποιότητας επαγγελματικής διαχείρισης των ΤΕΑ. Υπογραμμίζεται εδώ ότι η ανωτέρω μέση υπεραξία που κατέγραψαν τα περιουσιακά στοιχεία των ελληνικών ΤΕΑ για το 2021, αποτελεί συνέχεια της θετικής σε ποσοστό 4,5% μέσης ετήσιας απόδοσής τους της τελευταίας δεκαετίας (2011-2020).
Παρόλα αυτά ο θεσμός στη χώρα μας υστερεί σημαντικά σε σχέση με τις άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες, για τους λόγους που περιγράφονται κρυστάλλινα στη μελέτη του ΙΟΒΕ. Λόγοι και ιδεοληψίες που παραμένουν μέχρι και σήμερα και αποτελούν εμπόδιο στην ανάπτυξη του θεσμού, που ενώ διεθνώς αποτελεί στιβαρό ασφαλιστικό πυλώνα, στην Ελλάδα είναι ο μικρότερος μεταξύ των τριών, με τα ΙΕΣΠ-ΤΕΑ μάλιστα να αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,1% του ΑΕΠ.
Ωστόσο, το ενδιαφέρον των κοινωνικών εταίρων για την ίδρυση ΤΕΑ είναι σήμερα περισσότερο έντονο από ποτέ από την αφετηρία λειτουργίας του θεσμού το 2002. Ελπίζουμε ότι το περιβάλλον θα καταστεί ελκυστικότερο μετά την επικείμενη μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου κινούμενο στις κατευθυντήριες γραμμές των προτάσεων που αναφέρονται στη μελέτη του ΙΟΒΕ και η πλειονότητα των οποίων αποτελούν πάγιες θέσεις της ΕΛΕΤΕΑ:
– Εισαγωγή δυνατότητας ίδρυσης πολυ-εργοδοτικών ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης χωρίς την υποχρέωση να υφίσταται συναφής επαγγελματικός δεσμός μεταξύ των εργοδοτών – αντικείμενο η χρησιμότητα του οποίου που θα συζητηθεί εκτενώς και τις δύο ημέρες του Συνεδρίου
– Τροποποίηση καθεστώτος εποπτείας των ΤΕΑ συνοδεία στοχευμένων μέτρων επιτάχυνσης του αδειοδοτικού και ελεγκτικού έργου των φορέων επαγγελματικής ασφάλισης. Η υφιστάμενη κατακερματισμένη και σοβαρά υποστελεχωμένη δομή εποπτείας των ΤΕΑ σε συνδυασμό με τη ραγδαία αύξηση του αριθμού τους την τελευταία 5ετία και την αναμενόμενη συνέχεια της ανοδικής πορείας του θεσμού καθιστούν επιτακτική την ανάγκη αλλαγής του εποπτικού μοντέλου λειτουργίας προς την κατεύθυνση της ενοποίησης των φορέων και απλοποίησης των διαδικασιών.
– Διατήρηση ισχυρών φορολογικών κινήτρων για τις συνταξιοδοτικές παροχές, ως βασικό κίνητρο για την ενίσχυση της αποταμίευσης, με την τήρηση του αφορολόγητου για τις εφάπαξ παροχές, ως βασικού και όχι ευκαιριακού κινήτρου για μακροχρόνια αποταμίευση, όπως άλλωστε αποδεικνύει με εμπειρικά πλέον δεδομένα η μελέτη του ΙΟΒΕ. Εντός ενός ευρύτερου πλαισίου καθολικά ορισμένων προϋποθέσεων, καθώς και εφαρμογή κλιμακωτού φορολογικού κινήτρου, όταν δεν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις και ηπιότερη φορολόγηση για την καταβολή σύνταξης.
– Αύξηση των βαθμών ελευθερίας της επενδυτικής διαχείρισης των περιουσιακών στοιχείων των ταμείων από τους Διαχειριστές επενδύσεων”.
