NPEs: Οι προκλήσεις και τα οφέλη της αγοράς των 50 δισ. που τώρα «γεννιέται»

Από τη Βάσω Αγγελέτου, περιοδικό ΧΡΗΜΑ

Ξεπερνούν τα 80 δισ. ευρώ τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPEs) στη χώρα μας και είναι κοινή ομολογία ότι, με αυτό το βάρος στους ισολογισμούς τους, οι τράπεζες δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία. 

Προκειμένου να μειώσουν το τεράστιο αυτό απόθεμα και να ανοίξουν ξανά τη στρόφιγγα της ρευστότητας, οι συστημικές τράπεζες έχουν ολοκληρώσει την τελευταία διετία 10 πωλήσεις χαρτοφυλακίων NPEs, συνολικής αξίας 13 δισ. ευρώ. Ήδη, περισσότερα από 10 διεθνή fund έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να τοποθετηθούν στη δευτερογενή αγορά των κόκκινων δανείων στην Ελλάδα και οι πωλήσεις χαρτοφυλακίων αναμένεται να «πάρουν φωτιά» το επόμενο διάστημα, με τα στεγαστικά δάνεια να μπαίνουν κι αυτά στο… παιχνίδι.

 Ο στόχος που έχουν θέσει οι τράπεζες από κοινού με τον Επόπτη (SSM) είναι μείωση των NPEs κατά 54 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2021, και ένα μέρος της μείωσης αυτής θα προέλθει από πωλήσεις χαρτοφυλακίων στις εταιρείες διαχείρισης (servicers). 

Οι συστημικές τράπεζες έχουν ολοκληρώσει την τελευταία διετία 10 πωλήσεις χαρτοφυλακίων NPEs, συνολικής αξίας 13 δισ. ευρώ

Από το 2016 έως σήμερα, έχουν αδειοδοτηθεί στη χώρα 18 εταιρείες και ο αριθμός αυτός αναμένεται να ανέλθει σε 22-25. Όπως εξηγούν στο ΧΡΗΜΑ εκπρόσωποι των μεγαλύτερων «παικτών» της αγοράς, η διαδικασία αδειοδότησης ήταν εξαιρετικά επίπονη και χρονοβόρα, καθώς δεν υπήρχε εμπειρία από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. «Πουθενά στην Ευρώπη η αγορά της διαχείρισης δανείων δεν εποπτεύεται τόσο αυστηρά, ούτε απαιτείται αδειοδότηση από την κεντρική τράπεζα» αναφέρουν χαρακτηριστικά. 

Ποιες είναι οι 18 Εταιρείες Διαχείρισης που λειτουργούν στην Ελλάδα

• Cepal: Είναι η πρώτη εταιρεία που αδειοδοτήθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος το 2016. Αποτελεί σύμπραξη της Centerbridge και της Alpha Bank και διαχειρίζεται απαιτήσεις 6 δισ. ευρώ. Απασχολεί περίπου 200 άτομα και στοχεύει σε καταναλωτικά, στεγαστικά και δάνεια ΜμΕ.
• Eurobank FPS: Είναι η δεύτερη εταιρεία που έλαβε άδεια από την ΤτΕ τον Μάρτιο του 2017. Μετά την τιτλοποίηση των δανείων, που προβλέπεται στο σχέδιο συγχώνευσης της Eurobank με την Grivalia, η FPS θα είναι η μεγαλύτερη εταιρεία κόκκινων δανείων, με την αποτίμησή της να υπολογίζεται στα 400 εκατ. ευρώ. Απασχολεί περισσότερα από 1.000 άτομα και στοχεύει σε όλο το φάσμα των απαιτήσεων.
• Θεά Άρτεμις: Στο μετοχικό της κεφάλαιο μετέχουν η Attica Bank και οι Aldridge & DDM. Διαχειρίζεται επισφαλές χαρτοφυλάκιο 1,3 δισ. ευρώ. Ο χρονικός ορίζοντας της διαχείρισης έχει οριστεί στα 10 χρόνια, με την Τράπεζα Αττικής, ωστόσο, να διατηρεί το δικαίωμα ανάκλησης. Καλύπτει όλο το εύρος των απαιτήσεων.
• Pillarstone: Αποτελεί θυγατρική του αμερικανικού fund KKR και έχει στόχευση στα εταιρικά/κοινοπρακτικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Πριν λίγους μήνες όμως έλαβε απόφαση να αποχωρήσει από την ελληνική αγορά, λόγω της αδυναμίας να εξασφαλίσει συνεργασίες/συναλλαγές από τις τράπεζες.
• Resolute Asset Management: Δραστηριοποιείται σε 10 χώρες και ειδικεύεται στα τουριστικά και ξενοδοχειακά ακίνητα. Έχει συνεργαστεί με τράπεζες ως σύμβουλος για την υλοποίηση πωλήσεων χαρτοφυλακίων, αλλά και ανάπτυξης προϊόντων ρυθμίσεων. Απασχολεί 20 περίπου άτομα στην Ελλάδα.
• Independent Portfolio Management (IPM): Συστάθηκε στην Ελλάδα και ειδικεύεται στα δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε επίπεδο analytics, διαχείρισης απαιτήσεων και υπηρεσίες ακινήτων.
• UCI: Έχει παρουσία στην Ελλάδα από το 2004, όπου ξεκίνησε τη δραστηριότητά της ως υποκατάστημα ισπανικού πιστωτικού ιδρύματος (UCI EFC) με εξειδίκευση στα στεγαστικά δάνεια ιδιωτών. Αποτελεί join venture της Banco Santander και της BNP Paribas, με ισόποση συμμετοχή. Ο όμιλος διαχειρίζεται πάνω από 11 δισ. σε στεγαστικά δάνεια. Στην Ελλάδα απασχολεί 35 περίπου άτομα.
• Β2Kapital: Είναι μέλος του νορβηγικού ομίλου B2Holding Group και στην Ελλάδα έχει συμμετάσχει σχεδόν σε όλες τις διαγωνιστικές διαδικασίες εξαγοράς χαρτοφυλακίων. Συνεργάζεται με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) για τη δημιουργία ενός κοινού επενδυτικού σχήματος (co-investment structure) για το χαρτοφυλάκιο μη εξυπηρετούμενων δανείων “Venus”. Καλύπτει όλο το φάσμα των απαιτήσεων και αυξάνει με ταχείς ρυθμούς το ανθρώπινο δυναμικό της.
• QQuant: Η θυγατρική της Qualco ανέλαβε τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου “Earth” της Εθνικής Τράπεζας, ύψους 5,2 δισ. ευρώ. Στο κεφάλαιό της συμμετέχει και ο κολοσσός PIMCO, ενώ η εταιρεία παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και στην τριπλή συναλλαγή της Eurobank “Pillar-Cairo-FPS”. Καλύπτει όλα τα είδη απαιτήσεων και απασχολεί περίπου 100 άτομα.
• DV01 Asset Management: Επικεντρώνεται στη διαχείριση απαιτήσεων από επιχειρηματικά δάνεια όλων των κατηγοριών (μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις). Πρόκειται για θυγατρική της αυστραλέζικης DV01 Funds Management, η οποία εδρεύει στο Περθ και ειδικεύεται σε εναλλακτικές επενδύσεις.
• Special Financial Solutions: Αποτελεί τον servicer του αμερικανικού fund Bain Capital, που αγόρασε το πρώτο ενυπόθηκο χαρτοφυλάκιο που πωλήθηκε στην ελληνική αγορά, το Amoeba της Τράπεζας Πειραιώς. Στοχεύει σε επιχειρηματικά δάνεια και απασχολεί 15 περίπου άτομα. 
• Hoist Hellas: Αποτελεί θυγατρική του σουηδικού ομίλου Hoist Finance, με εμπειρία άνω των 20 ετών και παρουσία σε 10 τουλάχιστον χώρες. Στοχεύει σε καταναλωτικά, ενυπόθηκα και δάνεια ΜμΕ και απασχολεί 20 περίπου άτομα. 
• DoValue: Μετονομάστηκε σε DoValue από DoBank και έχει αναλάβει το χαρτοφυλάκιο Solar με δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων από όλες τις τράπεζες. Αυτό περιλαμβάνει τα δάνεια 300 εταιρειών συνολικής αξίας 1,8 δισ. ευρώ.
• MELFIN: Αποτελεί θυγατρική της εταιρείας είσπραξης απαιτήσεων Mellon και στοχεύει σε χαρτοφυλάκια όλων των ειδών. 
• APS: Στο μετοχικό της κεφάλαιο μετέχουν η APS και η Euroxx και διαχειρίζεται δάνεια συνολικής απαίτησης 2,4 δισ. ευρώ. Στοχεύει στην απόκτηση καταναλωτικών χαρτοφυλακίων και δανείων ΜμΕ.
• CERVED: Ο ιταλικός όμιλος μπήκε δυνατά στο «παιχνίδι» της διαχείρισης, αποκτώντας την Eurobank Property Services και τις θυγατρικές της σε Ρουμανία και Σερβία. 
• ΕΟS Matrix: Ειδικεύεται στην καταπιστευτική είσπραξη, την αγορά οφειλών και την εξωτερική ανάθεση επιχειρηματικών διαδικασιών. 
• EU Praxis: Αποτελεί σύμπραξη της ιταλικής Fire Group και της αγγλικής StormHarbour και είναι η τελευταία που αδειοδοτήθηκε, στα τέλη Μαΐου. 

Ο κλάδος στελεχώνεται κυρίως με τραπεζικά στελέχη και απασχολεί σήμερα περίπου 2.000-2.500 εργαζομένους. Μετά τις πρόσφατες ανακοινώσεις για τη στρατηγική συνεργασία της Τράπεζας Πειραιώς με την Ιntrum, όμως, και την ένταξη στον χώρο κι άλλων εταιρειών, σύντομα ο αριθμός αυτός θα ανέλθει στους 5.000 εργαζομένους. 

Μέχρι σήμερα, έχουν αδειοδοτηθεί 18 εταιρείες και ο αριθμός αυτός αναμένεται να ανέλθει σε 22-25

Την ίδια ώρα, υπάρχουν συναφή επαγγέλματα, όπως δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, μηχανικοί, φοροτεχνικοί, εταιρείες ενημέρωσης κ.ά., τα οποία μέσα από την ανάπτυξη του συγκεκριμένου κλάδου βλέπουν επίσης αύξηση της δραστηριότητάς τους.

Ένωση Εταιρειών Διαχείρισης Απαιτήσεων: Γιατί συστάθηκε, πού στοχεύει

Τον Φεβρουάριο 2019 συστάθηκε στη χώρα μας η Ένωση Εταιρειών Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις (ΕΕΔΑΔΠ), στην οποία συμμετέχουν και οι 18 αδειοδοτημένες εταιρείες που λειτουργούν στη χώρα μας.

 Πρόεδρος της Ένωσης είναι ο Τάσος Πανούσης, διευθύνων σύμβουλος της Eurobank FPS, και αντιπρόεδρος ο Περικλής Κιτριλάκης, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Cepal Hellas. Το διοικητικό συμβούλιο απαρτίζεται από τα μέλη: Γιώργος Χριστοφόρου, διευθύνων σύμβουλος B2Kapital, Άρης Αρβανιτάκης, διευθύνων σύμβουλος UCI Hellas, Νίκος Βαρδαραμάτος, διευθύνων σύμβουλος QQuant, και Γιάννης Κουκουλάκης, μέλος ΔΣ και νομικός σύμβουλος Pillarstone.

 Κύριοι στόχοι της Ένωσης είναι: 

• Να αντιπροσωπεύει τις ΑΕΔΑΔΠ με έναν θεσμικό και συλλογικό τρόπο
• Να εκφράζει τις συλλογικές απόψεις και προτάσεις του κλάδου διαχείρισης απαιτήσεων προς τους εποπτικούς και δημόσιους φορείς, την κυβέρνηση, την Τράπεζα της Ελλάδος και τις λοιπές αρχές
• Να διαμορφώνει και να προτείνει συγκεκριμένες βελτιώσεις στο κανονιστικό και νομικό πλαίσιο, που θα βελτιώνουν και θα υποστηρίζουν τη λειτουργία της διαχείρισης απαιτήσεων
• Να αποτελεί έναν φορέα συνεργασίας μεταξύ των εταιρειών ΑΕΔΑΔΠ
• Να μεριμνά για την τήρηση των αρχών και των βέλτιστων πρακτικών διαχείρισης απαιτήσεων, σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας, προς όφελος όλων των εμπλεκομένων
• Να διασφαλίζει μέσω των εσωτερικών της συμφωνημένων κανόνων τη δεοντολογικά ορθή και επαγγελματική συμπεριφορά των μελών της, προφυλάσσοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη φήμη και την εικόνα του κλάδου διαχείρισης απαιτήσεων.

Εκτός από τις 18 εταιρείες που προαναφέρθηκαν, στην αναμονή για έγκριση της άδειας λειτουργίας τους από την Τράπεζα της Ελλάδος, βάσει του νόμου 4354/2015, βρίσκονται 10 ακόμη servicers: Mountstreet, Hipogesiberia, Pepper, Servloan, G & M.S., Rapid Credit Solutions, First Capital, LXM Hellas, R3 Associates και τα δικηγορικά γραφεία Σιούφας και Ανδρικόπουλος.

Ποιοι συνθέτουν το «οικοσύστημα» της αγοράς NPEs

Η δευτερογενής αγορά κόκκινων δανείων, που τώρα έχει ξεκινήσει να σχηματίζεται στη χώρα μας, αποτελεί ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα. Καθώς αυτό αναπτύσσεται και υλοποιούνται νέες πωλήσεις/αναθέσεις επισφαλών χαρτοφυλακίων, η αγορά θα βαθαίνει και θα ωριμάζει. Στελέχη του κλάδου, μάλιστα, εκτιμούν σε δηλώσεις τους στο ΧΡΗΜΑ ότι σε δύο-τρία χρόνια από σήμερα θα δημιουργηθεί και μια τριτογενής αγορά, στην οποία θα ανατεθούν τα ίδια χαρτοφυλάκια, ουσιαστικά δηλαδή όποιες απαιτήσεις έχουν παραμείνει ανείσπρακτες ή εκτός ρυθμίσεων.

Σε 2-3 χρόνια θα δημιουργηθεί μια τριτογενής αγορά, στην οποία θα ανατεθούν απαιτήσεις που έχουν παραμείνει ανείσπρακτες ή εκτός ρυθμίσεων

 Ας δούμε ποιοι είναι οι «παίκτες» που συνθέτουν την αγορά που σύντομα αναμένεται να αγγίξει σε απαιτήσεις υπό διαχείριση τα 50 δισ. ευρώ: 

1. Επενδυτές/funds: Συνήθως πρόκειται για διεθνή funds με ειδίκευση στη συγκεκριμένη αγορά, όπως η B2 Holding, η KKR, η PIMCO, η Cepal, η Hoist κ.ά. Στην Ελλάδα, οι ίδιες εταιρείες μπήκαν στη διαδικασία της αδειοδότησης και ως servicers, προκειμένου να είναι μέσα στην αγορά και να έχουν ολοκληρωμένη εικόνα και πληροφόρηση. Καθότι όμως κάποιοι από αυτούς δεν έχουν εμπειρία στη διαχείριση των απαιτήσεων, αναμένεται να αναθέσουν με τη σειρά τους τα χαρτοφυλάκια που εξαγοράζουν σε ειδικευμένους servicers, πολλές φορές αφού διαχωρίσουν πρώτα τις απαιτήσεις ανά είδος.

2. Servicers: Είναι οι εταιρείες διαχείρισης επισφαλών απαιτήσεων που αναλαμβάνουν την είσπραξη των δανείων εφαρμόζοντας μια σειρά από πρακτικές όπως είναι οι οικειοθελείς λύσεις (amicable solutions). Λόγω του ότι δεν υπάγονται στις δεσμεύσεις των τραπεζών, ούτε στους περιορισμούς των προβλέψεων, θεωρείται ότι έχουν μεγαλύτερη ευχέρεια για «γενναία» κουρέματα και τολμηρές ρυθμίσεις με επιμήκυνση διάρκειας δανείου –πάντοτε όμως σε όσους πραγματικά δεν έχουν δυνατότητα αποπληρωμής. Οι Εταιρείες Διαχείρισης συμμετέχουν στο διατραπεζικό σύστημα ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ, στο οποίο τηρούνται τα στοιχεία των ενήμερων και επισφαλών απαιτήσεων. 

3. Δικηγόροι/Σύμβουλοι επενδυτών: Οι νομικές εταιρείες δεν θα μπορούσαν να μείνουν αμέτοχες στην πολλά υποσχόμενη αγορά που σχηματίζεται. Προτού εισέλθει ένα fund στην ελληνική αγορά, αλλά και προκειμένου να υποβάλει προσφορά για ένα χαρτοφυλάκιο προς πώληση, συμβουλεύεται εξειδικευμένους νομικούς συμβούλους. 

4. Εκτιμητές ακινήτων: Αναγκαίος ο ρόλος τους για την αποτίμηση των ενυπόθηκων χαρτοφυλακίων που διαθέτουν οι τράπεζες στη δευτερογενή αγορά. Ιδίως τώρα που το βάρος πέφτει στα «κόκκινα» στεγαστικά δάνεια, η εκτίμηση της πραγματικής αξίας των ακινήτων είναι κομβικής σημασίας για τους επενδυτές.

5. Εταιρείες συμβούλων: Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι “Big Four”, καθώς και άλλοι, μικρότεροι, παίκτες της αγοράς. Οι σύμβουλοι καταρτίζουν τα business plans των εταιρειών και κάνουν τη συνολική εκτίμηση ενός χαρτοφυλακίου για λογαριασμό του επενδυτή. Συνήθως εμπλέκονται σε αρχικό στάδιο της συναλλαγής.

6. Δικαστικοί επιμελητές: Είναι απαραίτητο «γρανάζι» της διαδικασίας, αφού είναι αυτοί που κάνουν την έρευνα των περιουσιακών στοιχείων των οφειλετών, όταν τα δάνεια περιέλθουν στα χέρια των εταιρειών διαχείρισης. 

7. Παγκόσμιες εταιρείες tracing: Είναι ο «άσσος» στο μανίκι των servicers, αλλά και των τραπεζών, όταν πρόκειται για δάνεια προσώπων μεγάλης προσωπικής περιουσίας ή μετόχους εταιρειών, όταν πρόκειται για corporate δάνεια. Ειδικεύονται στην έρευνα περιουσιακών στοιχείων που δύσκολα ανιχνεύονται, όπως offshore εταιρείες ή επενδύσεις.

Πηγές του κλάδου συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι δεν θα επιβιώσουν όλοι οι «παίκτες» που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη αγορά. Ο λόγος είναι ότι οι servicers, για να είναι βιώσιμοι, χρειάζονται μια κρίσιμη μάζα κόκκινων δανείων. Ως εκ τούτου, πολλοί μιλούν ακόμη και για 4-5 μεγάλους servicers που θα επικρατήσουν τελικά, δεδομένου μάλιστα του ότι ορισμένοι εξ αυτών προέρχονται από τις ίδιες τις τράπεζες ή έχουν συνάψει δεκαετείς συμβάσεις. «Το πιθανότερο είναι να πάμε σε μια εικόνα μεγαλύτερης συγκέντρωσης, όπως έχουμε δει να γίνεται και στο εξωτερικό» αναφέρει εκπρόσωπος συμβουλευτικής εταιρείας.

Το ενδιαφέρον της αγοράς τους επόμενους μήνες θα επικεντρωθεί στα κόκκινα στεγαστικά δάνεια, έναν τομέα που ανέρχεται σε 27 δισ. ευρώ

Τα στεγαστικά δάνεια «παίρνουν τη σκυτάλη»

Το ενδιαφέρον της αγοράς για τους επόμενους μήνες θα επικεντρωθεί στα κόκκινα στεγαστικά δάνεια, έναν τομέα που δεν έχουν, προς το παρόν, «αγγίξει» οι τράπεζες και ανέρχεται σε 27 δισ. ευρώ (στοιχεία 2018).

 Μάλιστα, τα 11 δισ. ευρώ εξ αυτών εκτιμάται ότι αφορούν πρώτη κατοικία και εντάσσονται στο νέο πλαίσιο προστασίας που νομοθετήθηκε τον φετινό Μάρτιο. Η κρατική επιδότηση που προβλέπει ο νέος νόμος θα δώσει ώθηση στην τιμολόγηση αυτών των χαρτοφυλακίων, καθώς αποτελεί εγγυημένο εισόδημα, αφού δεσμεύει τον δανειολήπτη να πληρώνει τη δόση του. 

Προς το παρόν, οι servicers διαχειρίζονται κυρίως μη εξασφαλισμένες απαιτήσεις, όπως καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες χωρίς εξασφαλίσεις, καθώς και μικρά επιχειρηματικά δάνεια με εξασφαλίσεις. Αυτό που αλλάζει, όμως, από φέτος είναι ότι θα προστεθούν σε αυτή και περισσότερα ενυπόθηκα δάνεια: 

• Με τη συναλλαγή τιτλοποίησης “Pillar”, η Eurobank έδωσε το σύνθημα για εκκίνηση της πώλησης μη εξυπηρετούμενων στεγαστικών δανείων μέσα στο έτος. Η συναλλαγή ολοκληρώθηκε πρόσφατα με προτιμώμενο επενδυτή την PIMCO.
• Η Alpha Bank ακολουθεί δεύτερη με το χαρτοφυλάκιο “Orion” ύψους 2 δισ. ευρώ, το οποίο περιλαμβάνει κατοικίες αξίας από 35.000 έως 110.000 ευρώ. Η συναλλαγή αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του έτους.
• Η Εθνική Τράπεζα ετοιμάζεται, σύμφωνα με πληροφορίες, να αναθέσει την πρώτη διαχείριση στεγαστικών δανείων (ύψους 1,5-2 δισ. ευρώ) σε servicer και ήδη «τρέχει» πιλοτικό πρόγραμμα για τον σκοπό αυτό.
• Εξελίξεις αναμένονται το 2020 και από την Τράπεζα Πειραιώς, μετά το deal με την Intrum για τη δημιουργία servicer που θα διαχειρίζεται assets 27 δισ. ευρώ. Τα 6 δισ. ευρώ από αυτά αντιστοιχούν σε κόκκινα στεγαστικά δάνεια.

Πάντως, οι διαχειριστές κόκκινων δανείων υπογραμμίζουν σε κάθε περίπτωση ότι στόχος τους δεν είναι να συσσωρεύσουν ακίνητα από πλειστηριασμούς. Αυτό που θέλουν να πετύχουν είναι να έρχονται σε συμφωνία με τους οφειλέτες η οποία θα είναι βιώσιμη για τους ίδιους και επικερδής για τους επενδυτές των funds.