Η γραφειοκρατία στους ελέγχους τραπεζών

Γιάγκος Χαραλάμπους F.C.C.A*

[*Eίναι Πρώην: αντιπρόεδρος μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της : (α)  της  UHYAxon – Ορκωτοί Ελεγκτές Α.Ε,  (β)  Α’ αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και Πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου της Γενικής Τράπεζας και (γ) της KPMG Ελλάδος.
Είναι: Ενεργό μέλος του Συνδέσμου Ορκωτών Λογιστών Αγγλίας (ACCA).
Email: [email protected]

1.01. Γενικά και ειδικά θέματα ελέγχου τραπεζών

Oι τράπεζες, στην παρούσα χρονική στιγμή που διανύουν, έχουν κατακλειστεί απόδιάφορους  αποκαλούμενους «ελέγχους»  που απαιτούνται είτε από νομοθετικές διατάξεις είτε από αποφάσεις Κεντρικών Τραπεζών στον εξασκούμενο από αυτές εποπτικό ρόλοτους.

Στην παραπάνωπολυδιάστατη εικόνα του αποκαλούμενου  όρου «έλεγχος» περιλαμβάνονται  νέες τεχνικές ασκήσεων, δοκιμασιών  και αξιολογήσεων που  εκτελούνταιείτε  από το προσωπικό  των κεντρικών τραπεζών,  είτε από συμβούλους είτε και από τους ίδιους τους ελεγκτές που διενεργούν τον τακτικό ετήσιο ή περιοδικό έλεγχο ενός συγκεκριμένου πιστωτικού ιδρύματος, με ένα σημαντικό κόστος αμοιβών.

Οι εργασίες αυτές, αρκετές φορές στο σύνολο τους, προσδιορίζονται λανθασμένα με τον όρο «έλεγχος» (audit), αντί των ορθών όρων: επισκόπηση (review), διασφάλιση (assurance), αξιολόγηση (evaluation), άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων (Stresstest) κτλ.Ο λανθασμένος προσδιορισμός του οδηγεί τους χρήστες να συμπεραίνουν λανθασμένα τα στοιχεία που τίθενται υπόψη τους.

Ένα μικρό ή μεγάλο πιστωτικό ίδρυμα, πλέον των τακτικών ετήσιων ή περιοδικών οικονομικών καταστάσεων, υποβάλλεται στο να ετοιμάζει διάφορες αναφορές που αριθμούνται περίπουπενήντα(50) σε αριθμό, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι αναφερόμενες στον Πίνακα, στο τέλος του παρόντος άρθρου.

Οι Χρηματοοικονομικές καταστάσεις των συστημικών ή μη συστημικών  τραπεζών στην Ελλάδα, και αυτό ισχύει και σε τράπεζες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης,  αποτελούνται κατά μέσο όρο πάνω από 250-300  σελίδες και των συνεταιριστικών τραπεζών από 125-150 σελίδες.

Δηλαδή κάθε χρόνο χρειαζόμαστε ένα μικρό δάσος για να παραχθεί το χαρτί που απαιτείται για την εκτύπωση των καταστάσεων αυτών και σε αναρίθμητες ανθρωποώρες εξειδικευμένων ομάδων στελεχών για να συμμορφωθούν τα πιστωτικά ιδρύματα (τράπεζες) με τις νομοθετικές απαιτήσεις ή εποπτικές γνωστοποιήσεις.

Από το Κέικ των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, το  μεγάλο μερίδιο το έχουν οι μεγάλες (4-6)  ελεγκτικές-συμβουλευτικές εταιρείες και ένα μικρό μερίδιο το έχουν τα υπόλοιπα (49) μικρά γραφεία ελεγκτών.

Ως εργαλείο διοίκησης οι πολυσέλιδες αυτές καταστάσεις,  έχουν μειωμένη αξία, όπως ευγενικά αποτυπώνεται και στα λόγια του μεγαλύτερου στην υφήλιο επενδυτή Γουόρεν Μπάφετ όταν με παράπονο λέει ότι «δεν έχω μάθει να διαβάζω γρήγορα».

1.02.  Έλεγχος

Ο έλεγχος (audit), ως όρος, δέον να χρησιμοποιείται με την έννοια της εξέτασης που γίνεται από ένα ορκωτό λογιστή (auditor), ο οποίος έχει οριστεί,σε  γενική συνέλευση,από τους μετόχους ενός πιστωτικού ιδρύματος, με σκοπό να εκφράσει την γνώμη του κατά πόσο οι συνημμένες εταιρικές και ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις παρουσιάζουν εύλογα από κάθε ουσιώδη άποψη, την οικονομική θέση, του  ελεγχόμενου πιστωτικού ιδρύματος,  στις  παρακάτω αναφερόμενες χρηματοοικονομικές καταστάσεις (financialstatements) που είναι:

• Η Κατάσταση Χρηματοοικονομικής Θέσης, (Statementoffinancialposition)
• Η Κατάσταση Συνολικού Εισοδήματος, (Statementofcomprehensiveincome)
• Η Κατάσταση ΤαμειακώνΡοών, (Statement of Cash flow)
• Η Κατάσταση Μεταβολών Ιδίων Κεφαλαίων, (Statementofchangesinequity)

Ο έλεγχος (audit) που  διενεργείται από ένα ορκωτό ελεγκτή λογιστή επιδιώκει να αποδείξει ότι εκτελέστηκε  σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου (ΔΠΕ), –  ήαντίστοιχες νομοθετικές διατάξεις – , όπως αυτά έχουν ενσωματωθεί στη νομοθεσία της χώρας όπου λειτουργεί ένα  πιστωτικό ίδρυμα (τράπεζα).

Σε ότι αφορά το Ενεργητικό (asset) μίας Τράπεζας, ο ορκωτός λογιστής, καλείται να:

• Επιβεβαίωση ότι, τα περιουσιακά στοιχεία που παρουσιάζονται στο Ενεργητικό της Κατάστασης Χρηματοοικονομικής Θέσης, (Statementoffinancialposition), υπάρχουν και βρίσκονται σε λειτουργία για τους σκοπούς της Τράπεζας.
• Επιβεβαίωση ότι τα περιουσιακά στοιχεία απεικονίζονται στο κόστος ή στην αξία που επιβάλλει η νομοθεσία,  τα ΔΠΧΑ ή άλλες αξίες που προσδιορίζονται από τις  συνθήκες της χώρας ή των χρηματαγορών.
• Επιβεβαίωση ότι η ελεγχόμενη τράπεζα έχει νόμιμους τίτλους ιδιοκτησίας των περιουσιακών στοιχείων και ότι μεταξύ αυτών δεν περιλαμβάνονται περιουσιακά στοιχεία τρίτων που έχουν δοθεί στην τράπεζα για ως ενέχυρο, εγγύηση κλπ.
• Επιβεβαίωση των ποσοτήτων των περιουσιακών στοιχείων όπως π.χ. χρεογράφων, που κατέχονται από την Τράπεζα ή βρίσκονται στα χέρια τρίτων για λογαριασμό της, καθώς και του ποσού των εμφανιζόμενων απαιτήσεων.
• Επιβεβαίωση ότι έχουν πραγματοποιηθεί οι απαιτούμενες προβλέψεις επισφαλών απαιτήσεων.
• Επιβεβαίωση ότι τα περιουσιακά στοιχεία απεικονίζονται κατά κατηγορίες στις οικονομικές καταστάσεις, παράλληλα αποκαλύπτεται η αποτίμηση, η μέτρηση και κάθε βάρος ή εκχώρηση αυτών σε τρίτους.
• Επιβεβαίωση ότι τα χρηματοοικονομικά μέσα, ως ορίζεται από τα ΔΛΠ ή ΔΠΧΑ, και εμφανίζονται ορθά στις προαναφερόμενες οικονομικές καταστάσεις  έχουν απομειωθεί, επιμετρηθεί και καταταχτεί στις σωστές επικεφαλίδες των χρηματοοικονομικών καταστάσεων.

Ίδιες επιδιώξεις,  ανάλογα προσαρμοσμένες, ισχύουν και για τα στοιχεία τουΠαθητικού (Liabilities)της Κατάστασης Χρηματοοικονομικής Θέσης, (Statementoffinancialposition)και ειδικότερα:

• Επιβεβαίωση της επάρκειας των προβλέψεων.
• Επιβεβαίωση των απεικονιζόμενων υποχρεώσεων
• Επιβεβαίωση ότι δεν υπάρχουν άλλες μη απεικονιζόμενες υποχρεώσεις ή ενδεχόμενες τοιαύτες, π.χ. εγγυήσεις εις τρίτους.
• Επιβεβαίωση των ιδίων κεφαλαίων.

1.03. Εκθέσεις επί Άλλων Νομικών και Κανονιστικών Απαιτήσεων.

Πλέον της έκθεσης του τακτικού ελέγχου, ο ελεγκτής υποχρεούται να διαπιστώσει και να εκθέσει την γνώμη του στα παρακάτω δύο θέματα:

1.03.01. Έκθεση Διοικητικού Συμβουλίου

α) Πλέον από τα  θέματα της διενέργειας του τακτικού ελέγχου και της έκθεσης του τακτικού ελέγχου (περιεχόμενο, έκδοση, υπογραφή) που ρυθμίζονται από το ν. 3693/2008, ο ελεγκτής καλείται και  υποχρεούται να παραθέσει την γνώμη του στο κατά πόσο η έκθεση του Διοικητικού Συμβουλίου, έχει συνταχθεί  κατ’ εφαρμογή των διατάξεων της παραγράφου 5 του άρθρου 2 του Ν.4336/2015 (μέρος Β) και  το ίδιο ισχύει για τη  δήλωση της εταιρικής διακυβέρνησης και τα πληροφοριακά στοιχεία,  που παρέχονται σε αυτήν. Πρόσθετα ότι καλύπτουν τις διατάξεις που αναφέρονται στις  παραγράφους 1-3 του άρθρου 150 του
Ν. 4548/2018,  που αντι αντικατάστησαν τις διατάξεις του άρθρο 43α του κ.ν. 2190/1920.

β)Ο ελεγκτής διατυπώνει γνώμη σχετικά κατά πόσο η έκθεση διαχείρισης περιλαμβάνει πραγματική απεικόνιση της εξέλιξης και των επιδόσεων των δραστηριοτήτων του πιστωτικού ιδρύματος (Τράπεζας)  και της θέσης της, καθώς και περιγραφή των κυριότερων κινδύνων και αβεβαιοτήτων που ως οντότητα αντιμετωπίζει. Επιβεβαιώνει ότι δεν έχει εντοπίσει ουσιώδεις ανακρίβειες με βάση την γνώση που απόκτησε κατά την διενέργεια  τουτακτικού ελέγχου.

1.03.02. Συμπληρωματική Έκθεση προς την Επιτροπή Ελέγχου

Ο ελεγκτής υποχρεούται, σύμφωνα με το άρθρο 11 του Κανονισμού (ΕΕ) 537/2014[1],  να συντάξει και να  υποβάλει Συμπληρωματική Έκθεση προς την Επιτροπή Ελέγχου του Πιστωτικού Ιδρύματος  (Τράπεζας) που περιλαμβάνει  τουλάχιστον τα εξής θέματα:

1.04. Συμπέρασμα

Ο χρόνος που επενδύεται από τις μικρότερες τράπεζες π.χ. συνεταιριστικές,  για την σύνταξη των προαναφερόμενων καταστάσεων είναι σημαντικός. Στοιχίζει υπερβολικά σε αμοιβές ελεγκτών-συμβούλων και το ερώτημα που τίθεται  αν προσθέτει αξία στην ελεγχόμενη τράπεζα;

Προσωπική άποψη μου ότι είναι αναγκαίο να εκπονηθεί ένα απλούστερο σύστημα ελέγχου και παρακολούθησης των πιστωτικών ιδρυμάτων, ένα σύστημα που θα απελευθερώσει ανθρώπινους πόρους.

Τα ισχύοντα μηχανογραφικά συστήματα των τραπεζών θα πρέπει να βελτιωθούν για να παύση η χρήση των φύλλων εργασίας excelμε τα οποία έχουν γεμίσει οι μικρουπολογιστές που χρησιμοποιούν τα στελέχη των τραπεζών, που κύριος αντικείμενο εργασίας τους είναι η παραγωγή των εκθέσεων που απεικονίζονται στο παρακάτω πίνακα.

Χρειαζόμαστε ένα απολογιστικό σύστημα αναφορών που ένας επενδυτής μπορεί να τις μελετήσει και να αντιληφθεί χωρίς να  χρειάζεται ένα σύμβουλο ή ελεγκτή για να του αναλύσει τα δεδομένα αυτών των δημοσιευμένων καταστάσεων..

ΠΙΝΑΚΑΣ

[1]Ο ελέγχων ελέγχεται, διάταξη κανονισμού που εγώ δεν μπορώ να αιτιολογήσω.