Michael Hudson
Η αντίδραση στη δολιοφθορά τριών από τους τέσσερις αγωγούς Nord Stream 1 και 2 σε τέσσερα σημεία τη Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου, έχει επικεντρωθεί σε εικασίες για το ποιος το έκανε και εάν το ΝΑΤΟ θα κάνει μια σοβαρή προσπάθεια να ανακαλύψει την απάντηση. Ωστόσο, αντί για πανικό, υπήρξε ένας μεγάλος αναστεναγμός διπλωματικής ανακούφισης, ακόμη και ηρεμίας. Η απενεργοποίηση αυτών των αγωγών τερματίζει την αβεβαιότητα και τις ανησυχίες των διπλωματών των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ που παραλίγο να φτάσει σε αναλογία κρίσης την προηγούμενη εβδομάδα, όταν πραγματοποιήθηκαν μεγάλες διαδηλώσεις στη Γερμανία ζητώντας τον τερματισμό των κυρώσεων και την ενεργοποίηση του Nord Stream 2 για την επίλυση της έλλειψης ενέργειας.
Το γερμανικό κοινό άρχιζε να καταλαβαίνει τι σημαίνει ότι οι εταιρείες χάλυβα, οι εταιρείες λιπασμάτων, οι εταιρείες γυαλιού και οι εταιρείες χαρτιού τουαλέτας έκλεισαν. Αυτές οι εταιρείες προέβλεπαν ότι θα έπρεπε να σταματήσουν εντελώς τις δραστηριότητές τους ─ή να μετατοπίσουν τις δραστηριότητές τους στις Ηνωμένες Πολιτείες─ εάν η Γερμανία δεν αποχωρούσε από τις εμπορικές και νομισματικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και δεν επέτρεπε την επανέναρξη των εισαγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου, που πιθανώς να μείωναν την αστρονομική αύξηση των τιμών σε οκταπλάσια και δεκαπλάσια επίπεδα.
Ωστόσο, το γνωστό γεράκι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Βικτόρια Νούλαντ είχε ήδη δηλώσει τον Ιανουάριο ότι «με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το Nord Stream 2 δεν θα προχωρήσει» εάν η Ρωσία απαντούσε στις επιταχυνόμενες στρατιωτικές επιθέσεις του ΝΑΤΟ/Ουκρανίας στις ρωσόφωνες ανατολικές περιφέρειες. Ο πρόεδρος Μπάιντεν υπενθύμισε την επιμονή των ΗΠΑ στις 7 Φεβρουαρίου, υποσχόμενος ότι «δεν θα υπάρχει πλέον Nord Stream 2. Θα βάλουμε ένα τέλος σε αυτό […] Σας υπόσχομαι, ότι θα μπορέσουμε να το κάνουμε».
Οι περισσότεροι παρατηρητές απλώς υπέθεσαν ότι αυτές οι δηλώσεις αντανακλούσαν το προφανές γεγονός ότι οι Γερμανοί πολιτικοί ήταν πλήρως ελεγχόμενοι από τις ΗΠΑ/ΝΑΤΟ. Αρνήθηκαν να ενεργοποιήσουν τον Nord Stream 2 και ο Καναδάς σύντομα έλεγξε τις τουρμπίνες της Siemens που χρειαζόταν για να στείλει φυσικό αέριο μέσω του Nord Stream 1. Αυτό φαινόταν να διευθετούσε τα πράγματα μέχρις ότου η γερμανική βιομηχανία ─και ένας αυξανόμενος αριθμός ψηφοφόρων─ τελικά άρχισαν να υπολογίζουν ακριβώς το τι θα σήμαινε το μπλοκάρισμα του ρωσικού φυσικού αερίου για τη γερμανική βιομηχανία.
Η προθυμία της Γερμανίας να αυτο-επιβάλει μια οικονομική ύφεση ήταν αμφιταλαντευόμενη ─ αν και όχι για τους πολιτικούς της ή τη γραφειοκρατία της ΕΕ. Εάν οι Γερμανοί πολιτικοί έβαζαν τα γερμανικά επιχειρηματικά συμφέροντα και το βιοτικό επίπεδο πρώτα, οι κοινές κυρώσεις του ΝΑΤΟ και το μέτωπο του Νέου Ψυχρού Πολέμου θα έσπαγαν. Η Ιταλία και η Γαλλία ενδέχεται να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους. Αυτός ο εφιάλτης της ανύπαρκτης ευρωπαϊκής διπλωματικής ανεξαρτησίας, κατέστησε επείγον να αφαιρεθούν οι αντιρωσικές κυρώσεις από τα χέρια της δημοκρατικής πολιτικής και να διευθετηθούν τα ζητήματα σαμποτάροντας τους δύο αγωγούς. Παρά το γεγονός ότι αποτελεί πράξη βίας, έχει αποκαταστήσει την ηρεμία στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των πολιτικών των ΗΠΑ και της Γερμανίας.
Δεν υπάρχει πλέον αβεβαιότητα σχετικά με το εάν η Ευρώπη θα διαχωριστεί ή όχι από τους στόχους των ΗΠΑ για τον Νέο Ψυχρό Πόλεμο αποκαθιστώντας το αμοιβαίο εμπόριο και τις επενδύσεις με τη Ρωσία. Αυτή η επιλογή είναι πλέον εκτός πλαισίου. Η απειλή της Ευρώπης να απομακρυνθεί από τις εμπορικές και οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας έχει λυθεί, φαινομενικά για το άμεσο μέλλον, καθώς η Ρωσία ανακοίνωσε ότι καθώς η πίεση του αερίου πέφτει σε τρεις από τους τέσσερις αγωγούς, η έγχυση θαλασσινού νερού θα διαβρώσει ανεπανόρθωτα τους σωλήνες.
ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΝ ΤΟ ΕΥΡΩ ΚΑΙ ΤΟ ΔΟΛΑΡΙΟ ΑΠΟ ΕΔΩ;
Βλέποντας πώς αυτή η εμπορική «λύση» θα αναδιαμορφώσει τη σχέση μεταξύ του δολαρίου ΗΠΑ και του ευρώ, μπορεί κανείς να καταλάβει γιατί οι φαινομενικά προφανείς συνέπειες της διακοπής των εμπορικών σχέσεων με τη Ρωσία από τη Γερμανία, την Ιταλία και άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες δεν έχουν συζητηθεί ανοιχτά. Η «συζήτηση για τις κυρώσεις» επιλύθηκε από ένα γερμανικό και μάλιστα πανευρωπαϊκό οικονομικό κραχ. Για την Ευρώπη, η επόμενη δεκαετία θα είναι καταστροφική. Μπορεί να υπάρχουν αντεγκλήσεις ενάντια στο τίμημα που καταβλήθηκε για το γεγονός ότι άφησε την εμπορική της διπλωματία να υπαγορεύεται από το ΝΑΤΟ, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι’ αυτό. Κανένας (ακόμη) δεν περιμένει να ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Αυτό που αναμένεται είναι να πέσει το βιοτικό της επίπεδο.
Οι βιομηχανικές εξαγωγές της Γερμανίας ήταν ο κύριος παράγοντας που στήριξε τη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ. Η μεγάλη έλξη για τη Γερμανία με τη μετάβαση από το γερμανικό μάρκο στο ευρώ θα απέτρεπε το πλεόνασμα των εξαγωγών της να ωθήσει τη συναλλαγματική ισοτιμία του μάρκου σε ανεπιθύμητο σημείο τις παγκόσμιες αγορές. Η επέκταση του νομίσματος για να συμπεριλάβει την Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και άλλες χώρες με έλλειμμα ισοζυγίου πληρωμών θα απέτρεπε την εκτίναξη του νομίσματος. Και αυτό θα προστάτευε την ανταγωνιστικότητα της γερμανικής βιομηχανίας.
Μετά την εισαγωγή του το 1999 στα 1,12 δολάρια, το ευρώ πράγματι βυθίστηκε στα 0,85 δολάρια τον Ιούλιο του 2001, αλλά ανέκαμψε και πράγματι ανήλθε στα 1,58 δολάρια τον Απρίλιο του 2008. Έκτοτε υποχωρεί σταθερά και από τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους οι κυρώσεις οδήγησαν την συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ στα 0,97 δολάρια αυτή την εβδομάδα. Ο κύριος παράγοντας ήταν η αύξηση των τιμών για το εισαγόμενο φυσικό αέριο και πετρέλαιο, καθώς και προϊόντα όπως το αλουμίνιο και τα λιπάσματα που απαιτούν μεγάλες εισροές ενέργειας για την παραγωγή τους. Και καθώς η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ μειώνεται έναντι του δολαρίου, το κόστος της ανάληψης του χρέους σε δολάρια ΗΠΑ ─η φυσιολογική συνθήκη για τις θυγατρικές των πολυεθνικών των ΗΠΑ─ θα αυξηθεί, συμπιέζοντας τα κέρδη τους.
Αυτό δεν είναι το είδος της ύφεσης που οι «αυτόματοι σταθεροποιητές» μπορούν να λειτουργήσουν «τη μαγεία της αγοράς» για να αποκαταστήσουν την οικονομική ισορροπία. Η ενεργειακή εξάρτηση είναι δομική. Και οι οικονομικοί κανόνες της ευρωζώνης περιορίζουν τα δημοσιονομικά της ελλείμματα σε μόλις 3% του ΑΕΠ. Αυτό εμποδίζει τις εθνικές της κυβερνήσεις να στηρίξουν τις οικονομικές δαπάνες λόγω ελλειμμάτων. Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας και των τροφίμων ─και η εξυπηρέτηση του χρέους σε δολάρια─ θα αφήσουν πολύ λιγότερα έσοδα που θα δαπανηθούν σε αγαθά και υπηρεσίες.
Φαίνεται περίεργο το γεγονός ότι το χρηματιστήριο των ΗΠΑ εκτινάχθηκε στα ύψη. Ίσως επενέβαινε απλώς η ομάδα Plunge Protection Team για να προσπαθήσει να διαβεβαιώσει τον κόσμο ότι όλα θα πάνε καλά. Όμως η οικονομική πραγματικότητα έδειξε το άσχημο πρόσωπο της, σε λίγες ημέρες και το χρηματιστήριο έδωσε πίσω τα φανταστικά κέρδη του.
Είναι αλήθεια ότι το τέλος του γερμανικού βιομηχανικού ανταγωνισμού με τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει τερματιστεί, σε ό,τι αφορά το εμπόριο. Ωστόσο, σε επίπεδο κεφαλαίου, η υποτίμηση του ευρώ θα μειώσει την αξία των επενδύσεων των ΗΠΑ στην Ευρώπη και την αξία σε δολάρια τυχόν κερδών που ενδέχεται να αποκομίσουν αυτές οι επενδύσεις καθώς η ευρωπαϊκή οικονομία συρρικνώνεται. Έτσι, τα αναφερόμενα κέρδη από τις πολυεθνικές των ΗΠΑ θα μειωθούν.
Ο δημοσιογράφος Πέπε Εσκομπάρ επεσήμανε στις 28 Σεπτεμβρίου ότι «η Γερμανία είναι συμβατικά υποχρεωμένη να αγοράζει τουλάχιστον 40 δις κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου ετησίως μέχρι το 2030… Η Gazprom δικαιούται νομικά να πληρώνεται ακόμη και χωρίς να στέλνει αέριο. Αυτό είναι το πνεύμα ενός μακροπρόθεσμου συμβολαίου… Το Βερολίνο δεν παίρνει όλο το φυσικό αέριο που χρειάζεται, αλλά πρέπει να πληρώσει». Μοιάζει με μια μακρά δικαστική μάχη πριν τα χρήματα αλλάξουν χέρια ─ αλλά η ικανότητα της Γερμανίας να πληρώσει, θα εξασθενεί σταθερά.
Για αυτό το θέμα, η ικανότητα πληρωμής πολλών χωρών, έχει ήδη φτάσει στο οριακό σημείο.
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΡΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΚΤΟΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Οι διεθνείς πρώτες ύλες εξακολουθούν να τιμολογούνται κυρίως σε δολάρια, επομένως η ανερχόμενη συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου θα αυξήσει αναλογικά τις τιμές εισαγωγής για τις περισσότερες χώρες. Αυτό το πρόβλημα των συναλλαγματικών ισοτιμιών εντείνεται από τις κυρώσεις των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ που αυξάνουν τις παγκόσμιες τιμές για το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο και τα σιτηρά. Πολλές ευρωπαϊκές και παγκόσμιες χώρες του Νότου έχουν ήδη φτάσει στο όριο της ικανότητάς τους να εξυπηρετούν τα χρέη τους σε δολάρια, ενώ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την πανδημία του Covid. Δεν έχουν την πολυτέλεια να εισάγουν την ενέργεια και τα τρόφιμα που χρειάζονται για να ζήσουν, εάν πρέπει να πληρώσουν τα εξωτερικά τους χρέη. Η παγκόσμια οικονομία υπερβαίνει πλέον τα όρια χρέους της, οπότε κάτι πρέπει να δώσει.
Την Τρίτη, 27 Σεπτεμβρίου, όταν έγιναν γνωστές οι ειδήσεις για τις επιθέσεις στον Nord Stream, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν έχυσε κροκοδείλια δάκρυα και είπε ότι η επίθεση σε ρωσικούς αγωγούς «δεν ήταν προς το συμφέρον κανενός». Αλλά αν όντως ίσχυε αυτό, κανείς δεν θα είχε επιτεθεί στους αγωγούς φυσικού αερίου.
Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι οι στρατηγιστές των ΗΠΑ έχουν ένα σχέδιο για το πώς να προχωρήσουν από εδώ και πέρα και να κάνουν αυτό που ισχυρίζονται οι νεοσυντηρητικοί ότι είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ ─ δηλαδή της διατήρησης μιας μονοπολικής νεοφιλελευθεροποιημένης και χρηματοπιστωποιημένης παγκόσμιας οικονομίας, για όσο διάστημα και όπως μπορούν.
Είχαν από καιρό ένα σχέδιο για τις χώρες που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στα εξωτερικά τους χρέη. Το ΔΝΤ θα τους δανείσει τα χρήματα, υπό την προϋπόθεση ότι η χώρα οφειλέτης θα συγκεντρώσει το συνάλλαγμα για να αποπληρώσει τα (ολοένα και πιο ακριβά) δάνεια σε δολάρια ιδιωτικοποιώντας ό,τι έχει απομείνει από τη δημόσια περιουσία της, τους φυσικούς πόρους και άλλα περιουσιακά στοιχεία, κυρίως σε χρηματοοικονομικούς επενδυτές των ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.
Θα λειτουργήσει; Ή μήπως οι χώρες-οφειλέτες θα ενωθούν και θα βρουν τρόπους για να αποκαταστήσουν τον φαινομενικά χαμένο κόσμο των προσιτών τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, των τιμών των λιπασμάτων, των τιμών των σιτηρών και άλλων τροφίμων και των μετάλλων ή των πρώτων υλών που θα προμηθεύονται από τη Ρωσία, την Κίνα και τους ευρασιατικούς συμμάχους;
Αυτή είναι η επόμενη μεγάλη ανησυχία για τους στρατηγιστές των ΗΠΑ. Φαίνεται λιγότερο εύκολο να λυθεί, από ό,τι έγινε με το σαμποτάζ των Nord Stream 1 και 2. Αλλά η λύση φαίνεται να είναι η συνήθης προσέγγιση των ΗΠΑ: κάτι στρατιωτικής υφής, νέες έγχρωμες επαναστάσεις. Ο στόχος είναι να αποκτήσει την ίδια ισχύ πάνω στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου και της Ευρασίας, ανάλογη με αυτή που άσκησε η αμερικανική διπλωματία στη Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες μέσω του ΝΑΤΟ.
Αν δεν δημιουργηθεί μια θεσμική εναλλακτική λύση έναντι του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Διεθνούς Δικαστηρίου, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και των πολυάριθμων υπηρεσιών του ΟΗΕ, που λειτουργούν τώρα μεροληπτικά από Αμερικανούς διπλωμάτες και τους πληρεξούσιους τους, οι επόμενες δεκαετίες θα δουν την οικονομική στρατηγική των ΗΠΑ για χρηματοπιστωτική και στρατιωτική κυριαρχία, να υλοποιείται όπως η Ουάσιγκτον έχει προγραμματίσει.
Το πρόβλημα είναι ότι τα σχέδιά της ,για το πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι αντιρωσικές κυρώσεις έχουν λειτουργήσει μέχρι στιγμής, ήταν ακριβώς το αντίστροφο από αυτό που ανακοινώθηκε. Αυτό μπορεί να δώσει κάποια ελπίδα για το μέλλον του κόσμου. Η αντίθεση και ακόμη και η περιφρόνηση από τους διπλωμάτες των ΗΠΑ προς άλλες χώρες που ενεργούν για το δικό τους οικονομικό συμφέρον και τις κοινωνικές τους αξίες, είναι τόσο έντονη που δεν είναι πρόθυμοι να σκεφτούν πώς αυτές οι χώρες θα μπορούσαν να αναπτύξουν τη δική τους εναλλακτική λύση στο παγκόσμιο σχέδιο των ΗΠΑ.
Το ερώτημα είναι λοιπόν πόσο επιτυχημένα αυτές οι άλλες χώρες μπορεί να αναπτύξουν την εναλλακτική νέα οικονομική τάξη τους και πώς μπορούν να προστατευτούν από τη μοίρα που μόλις επέβαλε η Ευρώπη στον εαυτό της για την επόμενη δεκαετία.
