Του Γιάννη Σαλαβόπουλου, ΜΒΑ, MSc.*
Τώρα που ο κουρνιαχτός των Ευρωεκλογών έχει περάσει, τι προμηνύει το νέο πολιτικό τοπίο, οι νέοι συσχετισμοί δυνάμεων στην ΕΕ καθώς και το power game για τις υψηλές πολιτικές θέσεις στα θεσμικά όργανα της ΕΕ; Ποιες είναι οι μεγάλες προκλήσεις και τα 4 σενάρια για το μέλλον της ΕΕ; Ίσως μια ευκαιρία για την Ελλάδα για λίγο πιο αναβαθμισμένο ρόλο σε Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (EK) και στη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή;
Σύντομη αποκωδικοποίηση των αποτελεσμάτων των Ευρωεκλογών και των συνεπειών τους
- Οι Ευρωπαίοι πολίτες αυτή τη φορά αντιλήφθηκαν καλύτερα το διακύβευμα των εκλογών, του μέλλοντος της ΕΕ, της απειλής των Ευρωσκεπτικιστών. Υπήρχε μεγαλύτερη συμμετοχή του αναμενομένου (51%) και συγκριτικά και με αυτή το 2014 (43%), ενώ ακόμα πιο ενθαρρυντική ήταν η συμμετοχή των νέων ψηφοφόρων.
- Οι φιλοευρωπαϊκοί πολιτικοί σχηματισμοί (ΕΛΚ, Σοσιαλδημοκράτες, Φιλελεύθεροι, Πράσινοι κλπ.) θα έχουν ευτυχώς και πάλι την πλειοψηφία στο ΕΚ, αλλά το νέο τοπίο είναι πολυπολικό και όχι διπολικό (ΕΛΚ και Σοσιαλιστές χρειάζεται να συμπράττουν με Φιλελεύθερους, Πράσινους για κρίσιμες αποφάσεις). Παρά τις μεμονωμένες νίκες ευρωσκεπτικιστών και εθνικιστών σε Γαλλία, Ιταλία, Μεγάλη Βρετανία κλπ., είναι ακόμα ανομοιογενείς, διαιρεμένοι.
- Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα παραμένει η ισχυρότερη δύναμη στο ΕΚ, ενώ με εξαίρεση κυρίως την Ισπανία, η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, υπέστη σοβαρές απώλειες με τις μεγαλύτερες στη Γερμανία, όπου το SPD, το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (-11%) να βρίσκεται πίσω από τους Πράσινους και σε υπαρξιακή κρίση, μετά και την παραίτηση της αρχηγού του. Οι όποιες συνέπειες στην πορεία του Μεγάλου Συνασπισμού και οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις σε Γερμανία, προφανώς θα επηρεάσουν και το νέο πολιτικό σκηνικό στην ΕΕ.
- ΟΙ Φιλελεύθεροι με την προσθήκη του κόμματος του Μακρόν αποτελούν καθαρά τρίτη και ρυθμιστική δύναμη στο ΕΚ. Οι Πράσινοι αύξησαν σημαντικά τη δύναμη τους, κυρίως στη Γερμανία και διεκδικούν μεγαλύτερη επιρροή στις αποφάσεις.
- Το νέο πολυπολικό πολιτικό τοπίο στο ΕΚ και την ΕΕ μετά τις Ευρωεκλογές, επηρεάζει και την κούρσα για την Προεδρία της Επιτροπής και τα υψηλά αξιώματα στους άλλους ευρωπαϊκούς θεσμούς (Προεδρία Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Προεδρία Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ΕΚΤ, Ύπατος της Ευρωπαϊκής Διπλωματίας), τα οποία φαίνεται, ότι θα διαπραγματευθούν όλα ως πακέτο. Παρότι ένα από δομικά προβλήματα της ΕΕ είναι η έλλειψη δημοκρατικής νομιμοποίησης και για αυτό υιοθετήθηκε ο θεσμός του „Spitzekandidat“ (κορυφαίου υποψηφίου) ανά κόμμα για την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και θα αναμενόταν να εκλεγεί στην Προεδρία ο εκλεκτός του ΕΛΚ ως του μεγαλύτερου κόμματος, όπως συνέβη επί Γιούνκερ, αυτή τη φορά λόγω και της πολυπολικότητας, κυρίως οι Φιλελεύθεροι με μπροστάρη το Μακρόν αλλά και οι Ισπανοί Σοσιαλιστές, φαίνεται να θέλουν να τορπιλίσουν αυτή τη φορά το θεσμό, προσπαθούν να μπλοκάρουν την εκλογή Βέμπερ στην Προεδρία, προωθώντας είτε τον Γάλλο Μπαρνιέρ, που είναι από ΕΛΚ και επιτυχημένος, δεν ήταν ωστόσο „Spitzekandidat“, δεν έδωσε εκλογική μάχη ή έναν από τους άλλους „Spitzenkandidaten“ (Σοδιαλδημοκράτη Τίμερμανς, Φιλελεύθερη Βεστάγκερ), αλλά με ανταλλάγματα. Η κούρσα για τα αξιώματα αναμένεται με συμβιβασμούς και παζάρια. Αυτή η προσέγγιση ωστόσο δίνει λάθος μηνύματα για τη δημοκρατική νομιμοποίηση του Προέδρου της Επιτροπής.
Μέσα στο αυτό το νέο πολυπολικό τοπίο με φιλοευρωπαϊκό το ελληνικό εκλογικό αποτέλεσμα και με τη Νέα Δημοκρατία ως το κόμμα με τη μεγαλύτερη αύξηση των ποσοστών του μέσα στο ΕΛΚ, έχει μια μικρή ευκαιρία. Η ΝΔ μέσω του ΕΛΚ αλλά και η Ελλάδα συνολικά, έχει την ευκαιρία με τη χρήση συντονισμένου, εθνικού και καλώς εννοούμενο „Lobbying“ στις Βρυξέλλες, να μπορέσει ίσως να διεκδικήσει για πρώτη φορά κάποιες πιο υψηλές θέσεις στο ΕΚ, σε Επιτροπές του και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι μεγάλες και πραγματικές προκλήσεις για την ΕΕ μέχρι τις επόμενες Ευρωεκλογές
- Το πολυπολικό πιο κατακερματισμένο πολιτικό σκηνικό στην νέα ΕΕ, θα κάνει πιο δύσκολη, πιο χρονοβόρα και με περισσότερους συμβιβασμούς τη λήψη αποφάσεων. Ευκαιρία και ανάγκη να απομονωθούν πολιτικά ευρωσκεπτικιστές και εθνικιστές.
- Αν και η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, θα πρέπει να προσελκύσει και να υλοποιήσει άμεσα επενδύσεις σε ψηφιακή οικονομία και τεχνολογία (π.χ. Artificial Intelligence, Blockchain, Internet of Things, FinTechs, e-Payments, Driveless Cars, CyberSecurity, GovTechs κλπ.) ώστε να μη χάσει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης και τουλάχιστον αν όχι πρώτη να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Οι ΗΠΑ έχουν την πρωτοκαθεδρία στην υψηλή τεχνολογία, η ΕΕ προσπαθεί να ακολουθήσει, έχουν γίνει κάποια βήματα επί Γιούνκερ, ωστόσο η Κίνα κινείται με ταχύτητα και υπολογίζεται, αν δεν αλλάξει κάτι δραματικά, το 2030 να είναι η μεγαλύτερη εμπορική και οικονομική δύναμη του πλανήτη.
- Ανάγκη περαιτέρω βελτίωσης των διαρθρωτικών ανισορροπιών στις οικονομίες κυρίως μεταξύ Βορρά – Νότου.
- Η παγκοσμιοποίηση περνάει κρίση, ο προστατευτισμός και οι εμπορικοί πόλεμοι έχουν επανεμφανιστεί και η ΕΕ πρέπει να αντιδράσει ως ήρεμη δύναμη.
- Αν και η ΕΕ είναι πιο μπροστά στο θέμα της αντιμετώπισης της πρόκλησης της κλιματικής αλλαγής σε σχέση με τις ΗΠΑ, εντούτοις απαιτείται δράση και αύξηση των λεγόμενων υπεύθυνων επενδύσεων.
- Αντιμετώπιση της μεγάλης πρόσκλησης της ενεργειακής ασφάλειας από διαφορετικές πηγές. Ο ΤΑΡ και μελλοντικά ίσως ο EastMed συνεισφέρουν προς αυτή την κατεύθυνση.
- Παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μια εσωτερική μετατόπιση ισχύος υπέρ της Γερμανίας σε βάρος της Γαλλίας ως προς την επιρροή τους στην ΕΕ. Η ΕΕ χρειάζεται εκτός από μια ισχυρή και σταθερή Γερμανία και μια σταθερή Γαλλία καθώς και ένα ισχυρό Γαλλο-Γερμανικό άξονα για την πρόοδο στην ΕΕ.
- Η διαπραγμάτευση για τον επόμενο προϋπολογισμό 2021 – 2027, ύψους περί του 1,135 δις Ευρώ θα είναι ίσως η πιο δύσκολη στην ιστορία της ΕΕ.
- Οι προτάσεις για μια νέα αρχιτεκτονική διακυβέρνησης στην Ευρωζώνη και μεταρρυθμίσεων στην ΕΕ των 27, δεν προχωράνε, καθότι Γαλλία και Γερμανία έχουν διαφορετική στρατηγική προσέγγιση, με την πρώτη να θέλει πιο γρήγορη υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και τη Γερμανία πιο αργή, αλλά με πιο σταθερές και σταδιακές αλλαγές. Χρειάζονται πιο γενναία και γοργά βήματα.
- Στην κοινή άμυνα, κοινό στρατό και κοινή ασφάλεια Γαλλία και Γερμανία είναι πιο κοντά και ίσως δούμε πρόοδο σε αυτό το θέμα την επόμενη πενταετία.
- Ο συντονισμός και η βελτίωση των πολιτικών για την κοινή ασφάλεια και την κυβερνοασφάλεια, είναι ζητούμενο και θα βοηθήσει να αντιμετωπισθεί η νέα ασύμμετρη απειλή της τρομοκρατίας.
- Το πρόβλημα του BREXIT είναι ανοιχτή πληγή, θα πρέπει να λυθεί άμεσα μέσα στο 2019 και να μη διαιωνίζεται χωρίς ορατή λύση στο μέλλον. Η διαιώνιση του θέματος έχει επιπλοκές για την ΕΕ.
- Η πρόκληση της επίλυσης της προσφυγικής κρίσης, είναι μια άλλη μεγάλη πρόκληση και ένα θέμα που αφορά άμεσα την Ελλάδα. Η λύση της περνάει μέσα από την μεγαλύτερη πίεση στην Τουρκία να ελέγξει καλύτερα τις προσφυγικές ροές.
- Τέλος η πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ είναι στρατηγικό θέμα. Η προκλητική στάση της Τουρκίας έναντι Ελλάδας και Κύπρου έχει ενώσει περισσότερα κράτη – μέλη έναντι της Τουρκίας, που απομακρύνεται από την ΕΕ. Η ρητορική της ΕΕ έναντι των παράνομων δράσεων της Τουρκίας είναι κενό γράμμα, χωρίς οικονομικές κυρώσεις. Ως προς τη διεύρυνση στα Δυτικά Βαλκάνια, η Γερμανία την επιδιώκει άμεσα, ενώ άλλες χώρες όπως η Γαλλία δεν την επιθυμούν στο άμεσο μέλλον. Εδώ υπάρχει ένα power game.
Ατενίζοντας το μέλλον. 4 σενάρια για το μέλλον της ΕΕ την επόμενη πενταετία.
- Το πλέον θετικό σενάριο είναι αυτό της υλοποίησης της περαιτέρω οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης και της υιοθέτησης κοινής πολιτικής για άμυνα και ασφάλεια.
- Το σενάριο της νέας αρχιτεκτονικής στην Ευρωζώνη, μερικής πολιτικής ολοκλήρωσης και κοινής αμυντικής πολιτικής αλλά με διαφορετικές ταχύτητες με γρήγορους πρωτοπόρους και αργούς ακολούθους ή με αυτούς που επιθυμούν.
- Το σενάριο της στασιμότητας. Με βάση αυτό η ΕΕ προσπαθεί, αλλά δεν καταφέρνει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και να προχωρήσει στο επόμενο επίπεδο ολοκλήρωσης και παραμένει απλά μια κοινή αγορά με ένα κοινό νόμισμα και τίποτα περισσότερο.
- Το σενάριο της οπισθοδρόμησης. Ο ευρωσκεπτικιστικός εθνικισμός, προστατευτισμός αυξάνονται, κυριαρχούν, αποχωρούν και άλλα κράτη μέλη μετά το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει μια μεγάλη υπαρξιακή κρίση συνοχής.
Η ΕΕ και όλες οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις δουλεύουν με στόχο το πρώτο σενάριο και ίσως και το δεύτερο, δε θέλουνε να ακούνε για το τρίτο, ενώ το τέταρτο είναι για όλους εφιάλτης. Η ελληνική κρίση, η ιταλική κρίση αλλά και το BREXIT είναι ηχηρά καμπανάκια, που δείχνουν, ότι η αδράνεια ή η αργή δράση κοστίζουν ακριβά. Για να υλοποιηθεί όμως το πρώτο η έστω το δεύτερο σενάριο, η ΕΕ και τα κράτη – μέλη θα πρέπει να αντιληφθούν το επείγον για στρατηγική δράση με περισσότερες κοινές πολιτικές προς μια πιο ισχυρή και πιο ενωμένη ΕΕ.
Η CAPITALS Circle Group, οργάνωσε με επιτυχία πρόσφατα στην Αθήνα φόρουμ για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Οικονομίας και το ρόλο της Ελλάδας στην ΕΕ την επόμενη των ευρωεκλογών στο οποίο το Euro2day ήταν χορηγός επικοινωνίας.
*Δ/ντος Συμβούλου, CAPITALS Circle Group, (Εταιρείας Εταιρικής & Πολιτικής Επικοινωνίας, Επενδυτικών Σχέσεων & Στρατηγικής), Επ. Καθηγητή, Public Affairs/Policy, Entrepreneurship & Innovation, Leadership, SRH Berlin, HMKW Universities, Πρώην Οικ. Διπλωμάτη
