Άρθρο του Μιχάλη Μάρκου, MBA* Διευθυντικό Στέλεχος-Σύμβουλος Επιχειρήσεων & Καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων/Marketing
Η εμπορική απαξίωση των μοτοσυκλετών & σκούτερ είναι ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που απασχολούν τόσο τους αγοραστές όσο και τους πωλητές δικύκλων εδώ και πολλά χρόνια, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση που βίωσε η χώρα. Σε κάθε περίπτωση, είτε πρόκειται για καινούργιες είτε για μεταχειρισμένες μοτοσυκλέτες/σκούτερ, η αξία τους τείνει να μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, καθιστώντας την αγορά ή την κατοχή ενός δικύκλου μια οικονομική απόφαση που χρειάζεται προσεκτική σκέψη. Η απαξίωση, που απορρέει από τη μείωση της εμπορικής αξίας ενός δικύκλου, δεν είναι απλώς ένα στατιστικό γεγονός, αλλά είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που συνδέεται με την προσφορά και τη ζήτηση, την τεχνολογία, την ψυχολογία των καταναλωτών και τα πρότυπά τους αλλά και με τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα.
Από τη στιγμή που μια καινούργια μοτοσυκλέτα/σκούτερ βγαίνει από την αντιπροσωπεία και τίθεται σε κυκλοφορία, χάνει άμεσα ένα σημαντικό ποσοστό της αξίας της/του. Υπολογίζεται ότι κατά το πρώτο έτος κυκλοφορίας μπορεί να προκληθεί απώλεια 10-15% της αρχικής της/του τιμής. Η απαξίωση δεν σταματά στο πρώτο έτος αφού (κατά κανόνα), η αξία ενός δικύκλου μειώνεται κατά 10-15% ετησίως για τα επόμενα 4-5 χρόνια. Πέραν της 5ετίας, ο ρυθμός απαξίωσης του οχήματος συνεχίζεται, με αποτέλεσμα κάθε επιπλέον χρόνο να χάνει ένα ποσοστό της τάξης του 2-3 %, έως ότου συμπληρωθεί η 12ετία. Μετά τη 12ετία, η απαξίωση ενός δικύκλου συνεχίζει με χαμηλότερους ρυθμούς και περιορίζεται περίπου στο 1-2% ανά διετία. Φυσικά, υπάρχουν εξαιρέσεις, ωστόσο η πλειοψηφία των δικύκλων ακολουθεί αυτή την πορεία. Η μείωση αυτή εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το μοντέλο και η μάρκα της μοτοσυκλέτας/σκούτερ, η χώρα προέλευσης, η φήμη της αξιοπιστίας της/του, η ύπαρξη ανταλλακτικών, το επίπεδο εξοπλισμού, καθώς και οι εξελίξεις στον τεχνολογικό τομέα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα πιο «premium» μοντέλα μοτοσυκλετών/σκούτερ, παρά το υψηλό αρχικό κόστος αγοράς, συχνά απαξιώνονται πιο γρήγορα σε σχέση με τα πιο φθηνά και μαζικής παραγωγής δίκυκλα. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι το κόστος συντήρησης και επισκευών αυξάνεται σημαντικά μετά τα πρώτα χρόνια, κάτι που αποθαρρύνει τους μελλοντικούς αγοραστές. Παράλληλα, η ραγδαία πρόοδος στην τεχνολογία ασφαλείας, την αποδοτικότητα και την κατανάλωση καυσίμου καθιστά τη νέα γενιά δικύκλων πιο προηγμένη και επιθυμητή, μειώνοντας έτσι τη ζήτηση για παλαιότερα μοντέλα.
Η στροφή προς την ηλεκτροκίνηση (κυρίως στα αυτοκίνητα) προσθέτει μια νέα διάσταση στην απαξίωση των δικύκλων. Αν και όπως φαίνεται τα δίκυκλα δεν αντιμετωπίζουν τόση πίεση από τις κυβερνήσεις για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αρκετές κατασκευάστριες εταιρείες (κυρίως από την Κίνα) θέλουν να βάλουν (ή έχουν ήδη βάλει) στην φαρέτρα τους κάποια μοντέλα ηλεκτροκίνητα. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των μπαταριών είναι μεγάλες, με αποτέλεσμα οι πρώτες γενιές ηλεκτρικών δικύκλων να έχουν ήδη ξεπεραστεί από νεότερα μοντέλα με μεγαλύτερη αυτονομία και ταχύτερους χρόνους φόρτισης. Αν αυτή η τάση επιταχυνθεί τα επόμενα 3-4 χρόνια, πιθανόν αρκετές κατασκευάστριες εταιρείες θα θέλουν να μπουν με περισσότερα μοντέλα σε αυτή την παρθένα αγορά, επηρεάζοντας σημαντικά τη προσφορά και τη ζήτηση των μεταχειρισμένων μοτοσυκλετών/σκούτερ στην αγορά.
Όταν κάποιος αγοράζει ένα μεταχειρισμένο δίκυκλο, θα πρέπει να γνωρίζει ότι η τιμή αγοράς του έχει ήδη υποστεί τη σημαντική μείωση των πρώτων ετών, ενώ η περαιτέρω μείωση εξαρτάται από παράγοντες όπως η συνολική κατάστασή του, το ιστορικό συντήρησης, ο αριθμός των χιλιομέτρων, η ύπαρξη ατυχημάτων και φυσικά η φήμη του μοντέλου. Ένα δίκυκλο που έχει συντηρηθεί σχολαστικά, με πλήρες ιστορικό service, λίγα χιλιόμετρα και ελάχιστη φθορά μπορεί να διατηρήσει την αξία του ευκολότερα. Ωστόσο, ακόμα και τα πιο προσεγμένα δίκυκλα βλέπουν την αξία τους να μειώνεται σταθερά, χρόνο με τον χρόνο.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που συμβάλλει στην απαξίωση είναι η ψυχολογία των αγοραστών και η εικόνα του δικύκλου στην αγορά. Κάποια μοντέλα, για παράδειγμα, φέρουν τη φήμη ότι είναι «κακοσυντηρημένα» ή «ιδιότροπα» στη χρήση ή την επισκευή (πχ. έλλειψη ανταλλακτικών). Άλλα πάλι έχουν αρνητική φήμη λόγω βλαβών σε συγκεκριμένες γενιές ή κατασκευαστικά προβλήματα. Αυτά τα χαρακτηριστικά επηρεάζουν την αντίληψη των αγοραστών σε σχέση με την αξία τους, ακόμη και αν το συγκεκριμένο μεταχειρισμένο δίκυκλο δεν έχει εμφανίσει ποτέ τέτοια προβλήματα. Η αντίληψη, δηλαδή, υπερισχύει της πραγματικότητας.
Επιπλέον, ο γρήγορος ρυθμός κυκλοφορίας νέων μοντέλων (ειδικά μετά το 2015 και από την μεριά της Κίνας κατασκευαστών) οδηγεί σε ταχύτερη εμπορική απαξίωση των υπάρχοντων δικύκλων. Οι κατασκευαστές, προκειμένου να διατηρήσουν το ενδιαφέρον του κοινού, ανανεώνουν πολύ συχνά τα μοντέλα τους ή κυκλοφορούν νέες γενιές με αισθητικές ή τεχνολογικές διαφοροποιήσεις. Αυτό ενισχύει την αίσθηση του «παλαιού» και μειώνει την ελκυστικότητα των παλαιότερων δικύκλων, ανεξαρτήτως κατάστασης. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι η Daytona και η QJ. Το μοντέλο της Daytona, το T310 (on-off) ήρθε στην αγορά το 2019 και έκανε θραύση (μιας και βγήκε πρώτη σε πωλήσεις στη κατηγορία των μοτοσυκλετών), ανανεώθηκε το 2020 σαν Τ310Τ1 και το 2021 έγινε Τ310Τ2 και το 2022 βγήκε η Τ350Τ2(!!!). Αξιοπρόσεκτο, σε κάθε νέο λανσάρισμα η τιμή ανέβαινε κατά 500€ πάνω, φτάνοντας από τα 3995€ (Τ310) το 2019 στα 4995€ (Τ350) το 2023. Ανάλογα έπραξε και η QJ με το μοντέλο QJ SRT550 (on-off) το οποίο η εταιρεία μέσα σε σχεδόν 3 χρόνια το άλλαξε 2 φορές. Ξεκίνησε σαν SRT550, ανανεώθηκε σαν SRT 550s και πρόσφατα προσφέρουν το SRT600 στην αγορά, απαξιώνοντας ακόμα περισσότερο το αρχικό μοντέλο στην αγορά των μεταχειρισμένων.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πτώση της αξίας μιας μοτοσυκλέτας ή σκούτερ πάντα υπολογίζεται με βάση την τρέχουσα τιμή του ως καινούργιου την ώρα της πώλησης (ή, αν πλέον δεν κυκλοφορεί, με βάση την τιμή του αντικαταστάτη του κάποιες φορές) και όχι με βάση το ποσό με το οποίο πιθανόν είχε αγοραστεί η μοτοσυκλέτα/σκούτερ. Η εμπορική απαξίωση ενός μοντέλου βέβαια επηρεάζεται και από τα έξτρα αξεσουάρ που μπορεί να έχει ή τις ειδικές εκδόσεις που μπορεί να έχουν βγει κατά καιρούς για το συγκεκριμένο μοντέλο. Βέβαια στην εξίσωση της απαξίωσης δεν πρέπει να αγνοούνται και διάφοροι εξωγενείς παράγοντες όπως το πολιτικό περιβάλλον, το οικονομικό περιβάλλον σε όλο το φάσμα των διεργασιών του (δάνεια, χρηματοδότηση ιδιωτών, φορολογικό καθεστώς, κ.ά.), το κοινωνικό περιβάλλον (ανεργία, καταναλωτικές συνήθειες), κτλ.
Δυστυχώς σήμερα, υπάρχουν ακόμα κάποιοι στην αγορά (κυρίως ιδιώτες και λιγότερο έμποροι) που κυριολεκτικά δεν ξέρουν/αγνοούν την αγορά και οι τιμές που ζητούν έχουν παραμείνει στα επίπεδα του 2009! Είναι άτομα που συνήθως έχουν ορίσει μια αστρονομική τιμή για το δίκυκλό τους, μόνο και μόνο επειδή είναι 1ο χέρι ή επειδή όταν το αγόρασαν πριν 8-10 χρόνια είχαν όντως δώσει πολλά χρήματα (για τα σημερινά δεδομένα) και περιμένουν με κάποιο τρόπο να τα πάρουν πίσω. Είναι κρίμα να χάνεις χρήματα από την μοτοσυκλέτα/σκούτερ σου αλλά, δυστυχώς ή ευτυχώς, η αγορά ορίζει την τιμή.
Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα από τα αξιολογότερα μεταχειρισμένα μοντέλα της αγοράς, το Suzuki Bandit 650 (ABS) ταξινομημένα το 2008 και μετά. Η τιμή καινούργιου ήταν στα 6.695 € (και κάποια στιγμή μέσα στο 2009/10 το είχαν προσφορά στα 5.995 €). Βάζοντας έναν μετριοπαθή συντελεστή απαξίωσης μιας καινούργιας μοτοσυκλέτας στο 8% βλέπουμε ότι μάλλον οι μοτοσυκλέτες είναι υπερτιμημένες ως μεταχειρισμένες. Η πραγματικότητα λέει ότι η απαξίωση στον πρώτο χρόνο είναι πολύ μεγαλύτερη του 10-15% και συνεχίζει να είναι υψηλή τα πρώτα 4 χρόνια. Μετά από 17 χρόνια η τιμή του σαν μεταχειρισμένο αντί να είναι στα 2 χιλιάρικα, βρίσκεται στα ύψη των 3.000-3.500 €.
Σημαντικό βέβαια είναι τα τονιστεί το γεγονός ότι οι (προσδοκώμενες) αναγραφόμενες τιμές δεν είναι και οι πραγματικές (και συμφωνηθέντες τελικές τιμές πώλησης τους), αλλά όπως και να το κάνουμε παρασύρουν αρκετούς ανίδεους/άσχετους/αδαείς πωλητές να βάζουν υψηλότερες τιμές πώλησης από τις πραγματικές που πωλούνται τελικά στην αγορά.
Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι το best seller της Suzuki στην κατηγορία on-off, το VStrom 650 ABS. Οι τιμές που αναρτώνται για μοντέλα του 2004-2006 (μιλάμε για μεταχειρισμένο μηχανάκι 20ετίας πλέον!!!!) είναι ΕΞΩΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ/ΕΞΩΦΡΕΝΙΚΕΣ!!! Ένα τρίτο παράδειγμα είναι το CBF 500 (ABS) και το CBF 600 (ABS) της HONDA. Οι τιμές που αναρτώνται για μοντέλα του 2004/2005 (και αυτά 20ετίας πλέον!!!!) είναι ΕΚΤΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ!!! Το CBF 500 (με ABS, χωρίς Injection) έπρεπε να πωλείται μάξιμουμ στα 1.800 €, ενώ το 600 (με ABS, χωρίς Injection), μάξιμουμ τα 2.000 € (μοντέλα 2004-07). Ένα τελευταίο παράδειγμα είναι το best-seller της Yamaha στην αγορά των μεταχειρισμένων, το TDM 900 (ABS). Η τιμή του ως καινούργιου ήταν λίγο πιο κάτω από τα 10.000 € (και κάποια στιγμή μέσα στο 2008 το είχαν προσφορά στα 8.950 €). Μετά από 17 χρόνια η τιμή του σαν μεταχειρισμένο αντί να είναι στα 3 χιλιάρικα, βρίσκεται στα ύψη των 4.000-4.500 ακόμα και 5.000 €(!!!). Σίγουρα στην αγορά, υπάρχουν και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις (με διάφορα άλλα μοντέλα εταιρειών), που επιβεβαιώνουν αυτή την διαστρέβλωση των τιμών.
Γενικά, στον χώρο του μεταχειρισμένου δικύκλου θα πρέπει να αναπροσαρμοστούν οι τιμές των μεταχειρισμένων σίγουρα προς τα κάτω και σε πιο ορθολογικά πλαίσια έχοντας υπ’ όψιν την οικονομική κατάσταση της χώρας, το ποσοστό απαξίωσης των δικύκλων χρόνο με το χρόνο, τα καινούργια μοντέλα που προσφέρονται σωρηδόν (κυρίως από την Κίνα), τις καταναλωτικές συνήθειες των αγοραστών και φυσικά την προσφορά και τη ζήτηση κάθε μεταχειρισμένου μοντέλου στην αγορά.
Συνοψίζοντας, η εμπορική απαξίωση των μοτοσυκλετών και σκούτερ είναι ένα αναπόφευκτο φαινόμενο, το οποίο καθορίζεται από ποικίλους εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες. Από την τεχνολογική πρόοδο και τις ρυθμιστικές απαιτήσεις, μέχρι την ψυχολογία του καταναλωτή και τις μεταβαλλόμενες τάσεις της αγοράς, όλα συντελούν στη σταθερή και συχνά ραγδαία μείωση της αξίας των δικύκλων. Η σωστή πρακτική που πρέπει να ακολουθείται στις ημέρες μας από την πλευρά των έμπορων στην αγορά του μεταχειρισμένου δικύκλου, είναι «Αγοράζω φτηνά, για να πουλήσω φτηνά». Από την πλευρά των ιδιωτών θα πρέπει να κατανοήσουν (μιας και οι ιδιώτες πωλητές είναι οι πιο ανίδεοι/άσχετοι/αδαείς στο να ορίσουν μια σωστή και αποτελεσματική τιμή πώλησης του μεταχειρισμένου δικύκλου τους) ότι η αγορά (προσφορά & ζήτηση) και η εμπορική απαξίωση ορίζουν τις τελικές τιμές πώλησης των μεταχειρισμένων δικύκλων. Η συνειδητοποίηση αυτή, μπορεί να βοηθήσει στη λήψη πιο ορθολογικών αποφάσεων και στην κατανόηση το πώς λειτουργεί η εμπορική απαξίωση στην αγορά των μεταχειρισμένων μοτοσυκλετών/σκούτερ.
