Δομικό χαρακτήρα συνεχίζουν να έχουν τα προβλήματα αναποτελεσματικότητας των Δήμων της χώρας, ενώ σημαντική μπορεί να αποδειχθεί η πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση για την ενίσχυση της διαθεσιμότητας των δεδομένων της διαχείρισης και της λογοδοσίας σύμφωνα με τον Δείκτη Αποτελεσματικότητας Δήμων που δημοσιεύουν από κοινού το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών και το Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας και Διακυβέρνησης του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Ο Δείκτης εξετάζει τη διαχείριση των Δήμων κατά το ημερολογιακό έτος 2023.
Τα κύρια ευρήματα του Δείκτη Αποτελεσματικότητας Δήμων 2023
● Η ανάλυση της αποτελεσματικότητας των Δήμων για το 2023 εντοπίζει τη μεγαλύτερη αδυναμία τους στο πεδίο της Βιωσιμότητας, καθώς η μέση επίδοση ανά κατηγορία Δήμου κυμαίνεται από 11-24 στα 100. Η αδυναμία των Δήμων για συλλογή, επεξεργασία και διάθεση στοιχείων στο πεδίο της βιωσιμότητας συνδέεται με την επιχειρησιακή τους ικανότητα και την έλλειψη στελεχών με ανώτατη ή τεχνική μόρφωση.
● Η καλύτερη επίδοση των Δήμων για το 2023 εντοπίζεται στο πεδίο της οικονομικής διαχείρισης, καθώς η μέση επίδοση ανά κατηγορία Δήμου κυμαίνεται από 48-50 στα 100. Στο γεγονός αυτό, συμβάλει σημαντικά η συγκέντρωση των στοιχείων από την Γενική Διεύθυνση Οικονομικών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Αναπτυξιακής Πολιτικής του Υπουργείου Εσωτερικών.
● Σήμερα, σχεδόν οι μισοί (45%) εργαζόμενοι στους ΟΤΑ είναι μη τακτικό προσωπικό, που σε μεγάλο βαθμό είναι εργαζόμενοι ορισμένου χρόνου (συμβάσεις έργου/ωρομίσθιοι) με χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό.
● Σημαντικές κρίνονται οι νομοθετικές ρυθμίσεις όπως το νέο σύστημα εποπτείας και αξιολόγησης της λειτουργίας των Δήμων και διαθεσιμότητας ανοιχτών και προσβάσιμων δεδομένων που αφορούν τη λειτουργία τους (ν. 5056/23). Οι Δήμοι φαίνεται να προσπαθούν να ανταποκριθούν στη συλλογή και διάθεση στοιχείων, ωστόσο η επιχειρησιακή και στελεχιακή τους δυνατότητα είναι χαμηλή.
● Η πρόσβαση σε στοιχεία οικονομικών και προσωπικού των ΟΤΑ από τα Τμήματα Παρακολούθησης και Επεξεργασίας Οικονομικών Στοιχείων και Παρακολούθησης & Επεξεργασίας Στοιχείων Προσωπικού, του Υπουργείου Εσωτερικών, από όπου προέρχονται τα σχετικά δεδομένα της μελέτης, είναι ένα θετικό βήμα παρακολούθησης του έργου των Δήμων. Τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να συμπληρωθούν άμεσα με μία πληρέστερη και ανοικτή βάση δεδομένων για το σύνολο των αρμοδιοτήτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ως προς τη συνολική βαθμολογία των Δήμων στον Δείκτη Αποτελεσματικότητας για το 2023, τα αποτελέσματα είναι:
● Στην κατηγορία των μητροπολιτικών κέντρων, οι Δήμοι που ανήκουν στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Λυκόβρυσης-Πεύκης, Πεντέλης, Δήμος Βύρωνα, Μοσχάτου-Ταύρου, Πυλαίας-Χορτιάτη, Κηφισιάς, Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Νέας Ιωνίας, Παπάγου-Χολαργού, Ελληνικού-Αργυρούπολης.
● Στην κατηγορία των μεγάλων ηπειρωτικών Δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης, Σερρών, Βέροιας, Φλώρινας, Κομοτηνής, Παιονίας, Χερσονήσου, Τρίπολης, Αλμωπίας, Κορινθίων, Κατερίνης, Αλεξανδρούπολης, Ορεστιάδας, Ηρωικής Πόλεως Νάουσας, Ελασσόνας, Βόλου, Αργοστολίου, Πέλλας, Θέρμης.
● Στην κατηγορία των μεσαίων ηπειρωτικών Δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Λοκρών, Ξηρομέρου, Ραφήνας-Πικερμίου, Ιστιαίας-Αιδηψού, Αλιάρτου-Θεσπιέων, Σιθωνίας, Σοφάδων, Φαρσάλων, Πύδνας-Κολινδρού, Καμένων Βούρλων, Πάργας, Οιχαλίας, Κασσάνδρας, Στυλίδας, Ξυλοκάστρου-Ευρωστίνης, Φαιστού, Αμυνταίου, Αποκορώνου, Βέλου-Βόχας, Μαρκοπούλου Μεσογαίας.
● Στην κατηγορία των μικρών ηπειρωτικών και μικρών ορεινών Δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Αγίου Βασιλείου, Λίμνης Πλαστήρα, Νότιας Κυνουρίας, Αγρικών, Βελβεντού, Τροιζηνίας-Μεθάνων, Φιλιατών, Ζαγορίου.
● Στην κατηγορία των μεγάλων και μεσαίων νησιωτικών Δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Σαλαμίνας, Μυκόνου, Άνδρου, Καλυμνίων, Τήνου, Σκιάθου.
● Στην κατηγορία των μικρών νησιωτικών Δήμων, οι Δήμοι που βρίσκονται στο καλύτερο 20% είναι οι εξής: Αγκιστρίου, Σερίφου, Σαμοθράκης, Ύδρας, Φούρνων Κορσεών, Μεγανησίου, Φολεγάνδρου, Ελαφονήσου.
● Συνολικά, στο ερωτηματολόγιο απάντησαν 78 Δήμοι, δηλαδή δεδομένα υπέβαλλε μόλις 1 στους 4 Δήμους της χώρας, ποσοστό το οποίο από τη μία πλευρά καταδεικνύει τη μικρή επιχειρησιακή ικανότητα των Δήμων, αλλά από την άλλη εμφανίζεται βελτιωμένο σε σχέση με τον περσινό δείκτη.
● Οι Δήμοι της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας απάντησαν σε ποσοστό 45%, γεγονός που καταδεικνύει τη σημαντικά καλύτερη επιχειρησιακή τους οργάνωση και αναδεικνύει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία τους.
Ο Γενικός Διευθυντής του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών Νίκος Ρώμπαπας έκανε το ακόλουθο σχόλιο:
- «Ο φετινός Δείκτης αποτυπώνει για μια ακόμη φορά το σημαντικό έλλειμμα αποτελεσματικότητας των δημοτικών αρχών της χώρας που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των δημοτών, τη δυνατότητα των δήμων να προσφέρουν ποιοτικές υπηρεσίες με λογικό κόστος, και βεβαίως την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά έκτακτες συνθήκες.
- Το πρώτο αναγκαίο βήμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ένα νέο πλαίσιο εποπτείας με συγκέντρωση και ανοιχτή διάθεση των δεδομένων της διαχείρισης των δημοτικών αρχών που θα ενισχύσει τη λογοδοσία και θα επιτρέψει τη διατύπωση μετρήσιμων στόχων.
- Η μεταρρύθμιση των οικονομικών των δήμων και οι θετικές προβλέψεις του πρόσφατου σχετικού νόμου 5056/23 για την συγκέντρωση των δεδομένων διαχείρισης, σε συνδυασμό με τη σημαντική αύξηση του αριθμού των δήμων που απάντησαν στο ερωτηματολόγιό μας μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον».
Ο εκ των ερευνητών της μελέτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Σήφης Πλυμάκης, δήλωσε:
- «Τα αποτελέσματα της μελέτης καταδεικνύουν την ανάγκη υιοθέτησης ενός νέου συστήματος λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, που θα συνδυάζει την κεντρική εποπτεία και την αξιολόγηση των δήμων, αντί για τυπικό έλεγχο.
- Το νέο αυτό σύστημα θα πρέπει να συνοδεύεται από την ενίσχυση της δημοσιονομικής και διοικητικής αυτονομίας των δήμων. Οι πιο αποδοτικοί δήμοι θα πρέπει να επιβραβεύονται, ενώ στους λιγότερο αποδοτικούς θα πρέπει να ασκούνται πιέσεις για βελτίωση.
- Η αξιολόγηση και η αποκέντρωση, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας μέσω της δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων, μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των δημοτών και στην αποδοτικότερη αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης.
- Η χρηματοδότηση αυτή θα πρέπει να αυξάνεται μόνο κατόπιν συστηματικής αξιολόγησης.”
Ο Δείκτης Αποτελεσματικότητας των Δήμων επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα κατά πόσο είναι αποτελεσματικοί οι Δήμοι στο έργο τους, προσεγγίζοντας την αποτελεσματικότητα στο πλαίσιο της αποδοτικότητας των πόρων που έχουν στη διάθεση τους και της συμμόρφωσής τους ως προς το κανονιστικό πλαίσιο που τους δεσμεύει.
Ο Δείκτης αποτελείται από 5 βασικές κατηγορίες και 109 ενδείκτες που αξιολογούν:
Α. Την οργάνωση και τη διακυβέρνηση: το κατά πόσο ο Δήμος δρα βάσει ενός συγκεκριμένου επιχειρησιακού πλάνου, με στοχοθεσία, διαφάνεια και λογοδοσία.
Β. Την οικονομική διαχείριση: την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων, στοχεύοντας στις επενδύσεις για βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, με την μικρότερη δυνατή επιβάρυνση του πολίτη.
Γ. Τις υπηρεσίες: το εύρος υπηρεσιών που προσφέρει ο Δήμος σε νέους, παιδιά, ηλικιωμένους, ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, τις υπηρεσίες πολιτισμού, άθλησης και εκπαίδευσης.
Δ. Τη βιωσιμότητα: το κατά πόσο ο Δήμος ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις για απορρίμματα, ανακύκλωση και πράσινη ανάπτυξη.
Ε. Την πολιτική προστασία: τον βαθμό ετοιμότητας του Δήμου για επέμβαση σε περιπτώσεις ανάγκης.
Βάσει της επίδοσης κάθε Δήμου σε κάθε κατηγορία, δίνεται μία τελική βαθμολογία σε κάθε Δήμο σε μία κλίμακα από 0 (χειρότερη επίδοση) έως 100 (καλύτερη επίδοση).
Θα πρέπει να σημειωθεί πως στην κλίμακα 0-100 που έχει επιλεγεί για την αξιολόγηση των Δήμων, δίνεται ο ίδιος βαθμός σημαντικότητας σε κάθε πεδίο του δείκτη. Η βαθμολόγηση των δήμων γίνεται μόνο συγκριτικά, βάσει της ταξινόμησής τους σε κατηγορίες σύμφωνα με τις διατάξεις του Κλεισθένη (ν. 4555/2018).
