Δημογραφικές και διαρθρωτικές προκλήσεις για τη μελλοντική βιωσιμότητα του συστήματος συντάξεων

Το 5o Συνέδριο Επαγγελματικής Ασφάλισης #ocin24 με τίτλο: «Μετάβαση στο νέο θεσμικό περιβάλλον της Επαγγελματικής Ασφάλισης: Προκλήσεις και Προοπτικές» αποσκοπεί στην καταγραφή και αποκωδικοποίηση των τελευταίων εξελίξεων που έλαβαν χώρα το προηγούμενο έτος σε εγχώριο και ευρωπαϊκό επίπεδο στον θεσμό της επαγγελματικής ασφάλισης αλλά και του εγχώριου συνταξιοδοτικού-ασφαλιστικού συστήματος γενικότερα.

Το 5ο Συνέδριο Επαγγελματικής Ασφάλισης (#ocin24) διοργανώνουν η Ελληνική Ένωση Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.) και η ethosEVENTS, εταιρεία του ομίλου ethosGROUP, σε συνεργασία με το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com.gr, το ασφαλιστικό περιοδικό Insurance World και το portal insuranceworld.gr.

Στο πολύ ενδιαφέρον πάνελ Ι με τίτλο: Αξιολόγηση επάρκειας τελευταίων συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση του Ελληνικού Ασφαλιστικού Συστήματος με κεφαλαιοποιητικά στοιχεία. Δημογραφικές και Διαρθρωτικές Προκλήσεις για τη μελλοντική βιωσιμότητα του συστήματος συντάξεων, τοποθετήθηκαν κορυφαίοι ομιλητές.

Συντονιστής: Σταύρος Θωμαδάκης, Ομότιμος Καθηγητής Χρηματοοικονομικής Επιστήμης του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Ομιλητές:

 Παναγιώτης Τσακλόγλου, Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης

 Νίκος Βέττας, Καθηγητής Οικονομικών του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Οικονομικού Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών

 Τάσος Γιαννίτσης, Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών

του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

 Μιλτιάδης Νεκτάριος, Ομότιμος Καθηγητής Ασφάλισης του Τμήματος Στατιστικής και

Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς

 Γαβριήλ Αμίτσης, Καθηγητής Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας & Διευθυντής Ερευνητικού

Εργαστηρίου Κοινωνικής Διοίκησης, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

 Αλεξάνδρα Τραγάκη, Καθηγήτρια Οικονομικής Δημογραφίας του Τμήματος Γεωγραφίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

Παναγιώτης Τσακλόγλου: Αν θέλουμε ταχύρυθμη ανάπτυξη χρειαζόμαστε επενδύσεις και αν θέλουμε επενδύσεις έχουμε ανάγκη τις αποταμιεύσεις. Αυτήν την στιγμή οι αποταμιεύσεις των νοικοκυριών είναι πολύ χαμηλές. Οι δημογραφικές εξελίξεις μας επηρεάζουν όπως για παράδειγμα ότι είμαστε μία γηρασμένη χώρα. Το ασφαλιστικό σύστημα ήταν αποκλειστικά διανεμητικό. Αυτήν την στιγμή στην Ελλάδα η αντιστοιχία είναι 1.7 εργαζόμενοι ανά 1 συνταξιούχο. Παρόμοια προβλήματα είχαν σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, όπως και με το δημογραφικό.  Στην Ελλάδα μέχρι τη εποχή των μνημονίων δεν είχε γίνει κάτι ουσιαστικό. 

Νίκος Βέττας: Τις συντάξεις που θα πάρουμε μετά από 20 χρόνια είναι κάτι που δεν το ξέρουμε. Εξαρτάται η ανάπτυξη από τι θα κάνουμε εμείς τώρα, τι κίνητρα δημιουργούνται ώστε ένα μεγάλο κομμάτι της γκρίζας οικονομίας να ασπρίσει. Θα συνεχίσουμε να κινούμαστε με παρόμοιους ρυθμούς. Το θέμα είναι τι κίνητρα δημιουργούνται για επενδύσεις, αποταμιεύσεις, αλλά και το πως διαχειριζόμαστε τους πυλώνες. Η χώρα βρίσκεται σε στέρεο έδαφος αλλά έχουν μεγάλη σημασία οι κανόνες. Υπάρχουν παραμετρικά ζητήματα τα οποία θα πρέπει να μελετηθούν ανάλογα το πως αναπτύσσεται η ελληνική οικονομία. Η μεταρρύθμιση που έγινε από το αναδιανεμητικό στο κεφαλοποιητικό κομμάτι (μετάβαση στο ΤΕΚΑ) ήταν σημαντική ωστόσο θα φανεί το αποτέλεσμα της στην αγορά εργασίας. Η διασύνδεση εισφορών και συντάξεων δεν έχει συζητηθεί. Η χώρα μας δεν έχει ένα σύστημα μακροχρόνιας φροντίδας. Πρέπει επίσης να πούμε ότι η αλλαγή που έγινε είναι θετική και το άνοιγμα στα πολυεργοδοτικά ταμεία. 

Μιλτιάδης Νεκτάριος: Οι μόνοι που δεν έχουν πάρει τα μηνύματα από το 1990 είναι τα πολιτικά κόμματα. Το σύστημα συντάξεων κατέρρευσε. Έχουμε τρία επίπεδα οργάνωσης για την παροχή συντάξεων: κρατική ασφάλιση με το διανεμητικό σύστημα, στο δεύτερο επίπεδο έχουμε την επαγγελματική ασφάλιση και στο τρίτο επίπεδο είναι η ιδιωτική ασφάλιση. Είμαστε η μόνη χώρα που το πολιτικό σύστημα δεν κατάφερε να προστατεύσει τους πολίτες του.  Κάθε χώρα προσπαθεί να δημιουργήσει την βάση που είναι το τελικό σύστημα. Η χώρα απέτυχε πλήρως στον κρατικό σχεδιασμό. Οι μισές από τις συνοδικές δαπάνες από συντάξεις πληρώνονται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η προσωπική διαφορά και η μείωση του αφορολόγητου αποτέλεσαν κομβικές ρυθμίσεις καθ υπόδειξιν της Τρόικας. Το 2032 θα επανέλθει η εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Οι ρυθμίσεις του τελευταίου νόμου κινούνται στην σωστή κατεύθυνση. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι ο επόπτης να προστατεύσει τους πολίτες, να ενημερώνει για την απόδοση των επενδύσεων και για το κόστος διαχείρισης. Οι πολίτες έχουν άλλη δουλειά να κάνουν από το μαθαίνουν τώρα αναλογιστικά και μαθηματικά.

Τάσος Γιαννίτσης: Θα παρουσιάσω μία ανάλυση μακροοικονομικών στοιχείων για την εξέλιξη πληθυσμού στην Ευρώπη και Ελλάδα. Αν ένας εργαζόμενος πρέπει να στηρίζει την ζωή ενός συνταξιούχου η διαδρομή δεν είναι καθόλου ευχάριστη. Μιλώντας για πληθυσμό έχει μεγάλη σημασία να πούμε ότι η Τουρκία αυξάνεται πληθυσμιακά ραγδαία. Το σύνολο των επενδύσεων στην ΕΕ. κινείται 20% ενώ στην Ελλάδα κάτω του 12%, είμαστε οι τελευταίοι των τελευταίων στην ευρωζώνη με ένα ποσοστό που με το ζόρι καλύπτει τις αποσβέσεις κεφαλαίου. Οι επενδύσεις του δημοσίου μειώθηκαν κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες στην Ελλάδα.

Αλεξάνδρα Τραγάκη: Φέρνω στη συζήτηση κάποια αυτονόητα αλλά λιγότερο προβεβλημένα θέματα. Η βασική δημογραφική εξέλιξη που αντιμετωπίζει η χώρα είναι η δημογραφική γήρανση. Αντίθετα με το πως παρουσιάζεται αυτή η γήρανση δεν είναι η μετάβαση από ένα στατικό περιβάλλον σε άλλο. Η διαδικασία η ίδια της γήρανσης παίρνει διαφορετικές μορφές στην πάροδο των ετών. Αυτή την δεκαετία που διατρέχουμε η κυρία δημογραφική τάση είναι η αύξηση των νέων ηλικιωμένων 65-79 και την επόμενη δεκαετία θα έχουμε το πρόβλημα της μακροχρόνιας φροντίδας άνω των 80 ετών. Το πρόβλημα δεν είναι κάτι στατικό αλλά δημιουργεί μία συνεχιζόμενη πρόκληση. 

Γαβριήλ Αμίτσης: Σχεδόν 4 εκατ. εργαζόμενοι παραμένουν ανασφάλιστοι με όρους ένταξης στον 2ο πυλώνα. Τα συνταξοδιοτικά συστήματα παγκοσμίως που αξιολογούνται με άριστα έχουν αναπτυγμένα συστήματα του 2ου πυλώνα. Ο θεσμός των ΤΕΑ δεν πρέπει να συγχέεται με τον πρώτο πυλώνα ούτε με τον τρίτο. Είναι μια πρωτοβουλία των κοινωνικών εταίρων ώστε να καλύψουν συμπληρωματικά ασφαλιστικούς κινδύνους. Ναι υπάρχουν δικαιώματα στην επαγγελματική ασφάλιση. Αν γυρίσουμε 4 χρόνια πριν η κυβέρνηση ενσωμάτωσε την οδηγία της εε για τον θεσμό της επαγγελματικής ασφάλισης. Το ΤΕΚΑ προφανώς αφαιρεί ζωτικό χώρο από τον 2ο πυλώνα ασφάλισης και επομένως η όλη συζήτηση για 1ο και 2ο πυλώνα πρέπει να ξεκινήσει από μία βασική ανάλυση. Μία μεταρρύθμιση προσεγγίζεται από 2 οπτικές γωνίες: θεσμικό πλαίσιο και ιδεολογία. Η μεταρρύθμιση δεν στηρίχθηκε σε μια σταθερή στρατηγική. 

©Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος/PHOTOPRESS Θ&Α Αναγνωστόπουλοι