Συναντήσαμε τον Μανώλη Τσαλδάρη, έναν άνθρωπο που, χωρίς να έχει κλείσει ακόμη τα σαράντα, έχει ήδη χαράξει μια εντυπωσιακή επιχειρηματική πορεία στη χώρα μας και στο εξωτερικό. Από τις πρώτες του δραστηριότητες στον χώρο της ανακύκλωσης μέχρι την ίδρυση και ανάπτυξη της Waterfresh AE και την παγκόσμια εξαγωγική επιτυχία της Minoa Water, η πορεία του συνδυάζει την τεχνολογική καινοτομία με το πάθος για έναν πιο βιώσιμο κόσμο.
Πέρα από τις επιχειρηματικές του επιτυχίες, στο πρόσωπό του συναντά κανείς τον αυτοδημιούργητο Πειραιώτη, που έμαθε από μικρός να στηρίζεται στις δυνάμεις του και να παίρνει ρίσκα. Μιλήσαμε για το παρελθόν, τις δυσκολίες, το όραμα και την ευθύνη που αισθάνεται απέναντι στην κοινωνία. Ήταν μια βαθιά ανθρώπινη συζήτηση για το πώς η απώλεια μπορεί να γίνει δύναμη, για το πώς η καινοτομία μπορεί να συνδυαστεί με το κοινωνικό όραμα, για το πώς η ελληνική επιχειρηματικότητα μπορεί να σταθεί στο διεθνές στερέωμα όταν κινείται με τόλμη, όραμα και ακεραιότητα. Σε μια εποχή που η Ελλάδα αναζητά το δικό της νέο αφήγημα.
Στον Χρήστο Ν. Κώνστα
Κύριε Τσαλδάρη, ας ξεκινήσουμε από τα πρώτα χρόνια. Μεγαλώσατε στον Πειραιά. Τι αναμνήσεις κουβαλάτε από εκείνη την εποχή και πώς σας διαμόρφωσε;
Ο Πειραιάς είναι τα πάντα για εμένα. Είναι γειτονιές που μυρίζουν θάλασσα, λαϊκή αγορά, εργατιά, αλλά και οι πρώτες μου εικόνες για το τι σημαίνει δουλειά και επιβίωση. Ο πατέρας μου ήταν διευθυντής σε μεγάλη εταιρεία ελαστικών. Γενικά, έχω πολύ καλές αναμνήσεις από την παιδική μου ηλικία, μου άρεσε από μικρός να δουλεύω, και στα 16 μου είχα ήδη πιάσει δουλειά στον χώρο της εστίασης. Όταν έχασα τον πατέρα μου, ήμουν μόλις 21 ετών. Ξεκίνησα τότε να δουλεύω στην επιχείρηση που εργαζόταν ο πατέρας μου, χαράχθηκε εκείνη την περίοδο ένα μέλλον μπροστά μου, με σχετικά καλό μισθό για την εποχή. Σε έξι μηνες τα παράτησα, όχι γιατί δεν μου άρεσε η δουλειά εκεί, αλλά γιατί αποφάσισα να πάρω το ρίσκο μιας δικής μου δουλειάς. Ήταν η στιγμή που κατάλαβα ότι αν θέλω να αλλάξω τον κόσμο γύρω μου, πρέπει πρώτα να ξεκινήσω να δημιουργώ.
Σε τόσο νεαρή ηλικία ιδρύσατε μια μονάδα ανακύκλωσης μετάλλων στον Ρέντη. Από πού προέκυψε αυτή η απόφαση;
Ήταν μια τολμηρή κίνηση, πράγματι. Σαν μηχανολόγος, η πτυχιακή μου εργασία αφορούσε στην κυκλική οικονομία και σε συσκευασίες φιλικές για το περιβάλλον. Είχα πάντα μια αγάπη στη μηχανική, γι’ αυτό σπούδασα και μηχανολόγος μηχανικός. Αλλά συνειδητοποίησα, πολύ νωρίς, ότι η γνώση πρέπει να συνδέεται με την πράξη, με μια δραστηριότητα που να αφήνει αποτύπωμα. Η ιδέα της ανακύκλωσης με συγκίνησε, γιατί τότε –μιλάμε για αρχές 2010– δεν ήταν ακόμα στο DNA της χώρας μας. Ήθελα να δώσω ένα μήνυμα: μπορούμε να ζήσουμε πιο καθαρά, πιο υπεύθυνα. Η μονάδα αυτή ήταν το πρώτο μικρό βήμα σε εκείνο που αργότερα ονομάσαμε «πράσινη επιχειρηματικότητα».
Πώς προέκυψε η μετάβαση από την ανακύκλωση στη Waterfresh και τον κλάδο του νερού;
Ήρθα σε επαφή με τον τομέα του νερού, λόγω της ευρύτερης ενασχόλησής μου με την κυκλική οικονομία. Δεν έχεις την πολυτέλεια να δεις τη βιωσιμότητα αποσπασματικά. Αν μιλάς για ανακύκλωση, γρήγορα θα συναντήσεις το πρόβλημα της συσκευασίας, μετά την ενέργεια, μετά το νερό. Το 2013, ιδρύσαμε την ατομική μου εταιρεία, η οποία εξελίχθηκε στη Waterfresh AE, ξεκινώντας με τις επιστρεφόμενες φιάλες. Ήταν μια καινοτομία στην Ελλάδα που συνέδεε εξοικονόμηση και υπευθυνότητα. Από εκεί εξελιχθήκαμε σε εταιρεία Water Technology, επενδύοντας σε λύσεις γύρω από την ποιότητα, τη συσκευασία και τη βιώσιμη κατανάλωση του νερού.
Το μεγάλο σας βήμα, όμως, ήταν το λανσάρισμα της Minoa Water. Τι σας ενέπνευσε να προχωρήσετε σε κάτι τόσο καινοτόμο;
Σκέφτηκα πολύ απλά: γιατί να αγοράζουμε νερό σε πλαστικό; Το πλαστικό είναι το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό αγκάθι της εποχής μας. Έτσι γεννήθηκε η Minoa Water, το πρώτο εμφιαλωμένο νερό σε χάρτινη συσκευασία Tetra Pak, πιστοποιημένη από FSC. Δεν θέλαμε να φτιάξουμε άλλο ένα «εμφιαλωμένο», θέλαμε να αμφισβητήσουμε το μοντέλο. Η Minoa είναι, για εμένα, περισσότερο ένα μήνυμα παρά ένα προϊόν∙ ότι μπορούμε να σκεφτούμε διαφορετικά, ότι μπορούμε να αλλάξουμε συνήθειες. Και η αγορά –ευτυχώς– αντέδρασε θετικά.
Σήμερα, εξάγετε σε 20 χώρες. Πόσο δύσκολο ήταν να πετύχει μια ελληνική ιδέα σε τόσο ανταγωνιστικές αγορές;
Δεν θα πω ότι ήταν εύκολο. Το να μπεις σε αγορές όπως η Αμερική είναι σχεδόν άθλος. Όμως η Minoa είχε αυτό το «διαφορετικό» που την έκανε να ξεχωρίζει. Οι διεθνείς ξενοδόχοι και διανομείς ψάχνουν, πλέον, προϊόντα με πράσινο αποτύπωμα. Δεν τους αρκεί ένα καλό νερό –θέλουν ένα προϊόν που να επικοινωνεί αξίες. Και η Minoa το κάνει. Από την Κύπρο και τη Ρουμανία μέχρι το Χονγκ Κονγκ, είδαμε ότι ο κόσμος είναι ανοιχτός στο νέο. Άρα, ναι, ήταν δύσκολο, αλλά η αποδοχή μάς γέμισε αυτοπεποίθηση. Σήμερα, εξάγουμε τα προϊόντα μας σε μια μεγάλη αλυσίδα σουπερμάρκετ στην Αμερική και τον Καναδά. Στην Ευρώπη διατηρούμε συνεργασίες με τους ομίλους Four Season, Marriot, Hard Rock, One & Only κ.ά.
Στην Ελλάδα πώς βλέπετε την αποδοχή της βιώσιμης συσκευασίας; Είμαστε έτοιμοι ως κοινωνία;
Να είμαστε ειλικρινείς: η ελληνική κοινωνία δεν είναι ακόμη εκεί που θα θέλαμε. Έχουμε κάνει τεράστια πρόοδο, αλλά χρειαζόμαστε ακόμη πολλή εκπαίδευση. Γι’ αυτό και λέω ότι οι τρεις πυλώνες μας είναι: διαχείριση υδάτινων πόρων, βιώσιμη συσκευασία, ενημέρωση του κοινού. Αν ο καταναλωτής δεν καταλάβει τι κερδίζει με μια οικολογική λύση, δεν θα την υιοθετήσει.
Η Minoa είναι όχημα, αλλά ο προορισμός είναι η αλλαγή νοοτροπίας. Εμείς –όλοι μαζί– κάνουμε μια συστηματική προσπάθεια. Δεν είναι καθόλου εύκολο να κερδίσεις την εμπιστοσύνη μεγάλων διεθνών εταιρειών με δικαιώματα π.χ. της Warner Bros & Sanrio.
Επίσης, το να εξάγει μια –σχετικά μικρή– ελληνική εταιρεία σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη, όπως η Ασία, δεν είναι μια απλή υπόθεση. Απαιτεί σταθερότητα, ανανέωση και συστηματική προσπάθεια. Κάθε χρόνο, συμμετέχουμε σε τουλάχιστον 4 μεγάλες εκθέσεις ανά τον κόσμο.
Αναφερθήκατε συχνά στην ενημέρωση. Τι σημαίνει για εσάς επιχειρηματική κοινωνική ευθύνη;
Επιχειρηματίας χωρίς κοινωνικό αποτύπωμα, για εμένα, δεν είναι επιχειρηματίας. Ζούμε σε μια εποχή που η ESG στρατηγική δεν είναι «μόδα», είναι υποχρέωση. Όταν ξέρεις ότι 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν καθαρό νερό, δεν μπορείς να κοιμάσαι ήσυχος αν το μόνο που κάνεις είναι να πουλάς μπουκάλια. Εμείς επενδύουμε σοβαρά σε δράσεις για πρόσβαση σε καθαρό νερό, για εκπαίδευση, για βιωσιμότητα. Αν είσαι τυχερός και πετυχημένος, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι πώς θα επιστρέψεις πίσω στην κοινωνία ένα κομμάτι της επιτυχίας σου.
Η ethosGROUP σάς έχει βραβεύσει πολλές φορές, σε διαδοχικές χρονιές, για την επιχειρηματική σας διαδρομή. Φέτος, διακριθήκατε και ως «Αυτοδημιούργητος Επιχειρηματίας της Χρονιάς». Τι σημαίνουν προσωπικά για εσάς όλες αυτές οι τιμητικές διακρίσεις;
Κάθε βραβείο είναι χαρά και όλα έχουν μια συναισθηματική βαρύτητα. Γιατί ακριβώς αυτό είμαι: ένας άνθρωπος που ξεκίνησε από το μηδέν. Αυτή η διάκριση δεν ήταν για εμένα μόνο, ήταν για όλη την ομάδα, για κάθε συνεργάτη που πίστεψε σε ένα όνειρο που τότε φαινόταν τρελό. Φυσικά, ήταν τιμή που ένα βραβείο ήρθε από τη Λέσχη Επιχειρηματιών του Πειραιά. Σαν να γύρισα στον τόπο που μεγάλωσα και να έλαβα μια μορφή αναγνώρισης.
Μιλήσατε για «τρέλα». Χρειάζεται, τελικά, τόλμη ή… τρέλα για να πετύχει κανείς;
Χρειάζονται και τα δύο, σε δόσεις. Η τόλμη σε οδηγεί να ξεκινήσεις, η τρέλα σε κρατά όταν οι δυσκολίες είναι αβάσταχτες. Έχω ζήσει στιγμές που πραγματικά αναρωτήθηκα αν όλο αυτό έχει νόημα. Έπειτα, όμως, θυμάμαι ότι πίσω από κάθε μικρή αλλαγή υπάρχει μια απόφαση κάποιου που τόλμησε. Αν δεν τολμήσεις, δεν θα ξέρεις ποτέ πού μπορείς να φτάσεις.
Πέρα από το νερό, βλέπουμε ότι επενδύετε και σε νέες σειρές, ακόμη και σε παιδικά προϊόντα με χαρακτήρες όπως η Hello Kitty. Πώς συνδυάζεται το παιδικό με την έννοια «πράσινο»;
Τα παιδιά είναι το Άλφα και το Ωμέγα. Αν θέλουμε να αλλάξει η νοοτροπία, πρέπει να πιάσουμε τη νέα γενιά από τώρα. Η σειρά Minoa Heroes δεν είναι απλά ένα παιδικό προϊόν. Είναι ένας τρόπος να μάθουν τα παιδιά ότι το νερό είναι πολύτιμο και η συσκευασία του μπορεί να είναι οικολογική. Μέσα από γνωστούς ήρωες, από συνεργασίες με τη Warner Bros, τη Sanrio ή τη Sega, το μήνυμα περνά πιο εύκολα. Αν τα παιδιά ξεκινήσουν να βλέπουν ότι το «σωστό» μπορεί να είναι και «διασκεδαστικό», τότε έχουμε κερδίσει μια ολόκληρη γενιά.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που βλέπετε στην παγκόσμια βιομηχανία του νερού;
Νομίζω η πιο μεγάλη πρόκληση είναι η ισότητα στην πρόσβαση. Ζούμε σε έναν πλανήτη που διαθέτει αρκετό νερό, αλλά δυστυχώς η διαχείρισή του είναι άνιση. Εταιρικά, οι προκλήσεις είναι άλλες: κόστος ενέργειας, ρυθμιστικά πλαίσια, ανταγωνισμός. Αλλά η μεγάλη εικόνα είναι αυτή. Αν δεν βρούμε λύσεις για ίση, καθαρή πρόσβαση, το νερό θα γίνει αιτία συγκρούσεων. Για εμένα, το να δουλεύουμε σε βιώσιμα μοντέλα δεν είναι μόνο οικολογική ανάγκη, είναι και γεωπολιτική ευθύνη.
Σας φοβίζει καθόλου το μέλλον;
Με αγχώνει, ναι. Αλλά δεν με φοβίζει. Η αλήθεια είναι ότι είμαι αισιόδοξος. Βλέπω μια νέα
γενιά επιχειρηματιών, στην Ελλάδα και διεθνώς, που δεν βλέπουν τις επιχειρήσεις ως «καθαρά κερδοσκοπικές μηχανές». Υπάρχει μια κοινωνική συνείδηση που μεγαλώνει. Αυτό μου δίνει ελπίδα. Φυσικά, προκλήσεις όπως η κλιματική κρίση ή οι κοινωνικές ανισότητες είναι μεγάλες. Όμως, αν δουλέψουμε συλλογικά, μπορούμε να πετύχουμε.
Τι θα λέγατε στους νέους που θέλουν να ακολουθήσουν επιχειρηματικό δρόμο;
Πρώτον: μην περιμένετε την «τέλεια στιγμή». Δεν υπάρχει. Ξεκινήστε με πάθος, ακόμα κι αν έχετε αμφιβολίες. Δεύτερον: να είστε έτοιμοι για αποτυχία. Η αποτυχία είναι δάσκαλος∙ χωρίς αυτήν δεν υπάρχει μάθηση. Τρίτον: βάλτε έναν κοινωνικό σκοπό στην καρδιά της ιδέας σας. Ο κόσμος δεν έχει ανάγκη απλώς από άλλη μία εταιρεία, αλλά από ιδέες που αλλάζουν ζωές.
Πώς φαντάζεστε τον εαυτό σας σε δέκα χρόνια;
Θέλω η Minoa και η Waterfresh να είναι συνώνυμα με την πράσινη καινοτομία στην Ευρώπη. Θέλω να θυμάμαι ότι ξεκίνησα από τον Πειραιά και κατάφερα να κάνω ένα ελληνικό προϊόν διεθνές σύμβολο βιωσιμότητας. Αλλά το πιο σημαντικό: θέλω να βλέπω ότι ο κόπος μας συμβάλλει πραγματικά στο να ζούμε σε έναν πιο καθαρό κόσμο. Κι αυτό δεν είναι σλόγκαν, είναι δέσμευση.
ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΧΡΗΜΑ
WaterFresh: Η Μεγαλύτερη Εταιρεία Φίλτρων Νερού στην Ελλάδα
