Το brain drain δεν είναι η κινητικότητα του ανθρωπίνου δυναμικού στην ενωμένη Ευρώπη. Είναι μιας κατεύθυνσης, και μεγάλης κλίμακας, συστηματικές ροές μορφωμένων και ειδικευμένων Ελλήνων πολιτών στο εξωτερικό. Είναι σύμπτωμα της πολυετούς κρίσης, αλλά αντανακλά και τις ευρύτερες παραγωγικές, διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας που δυσκολεύουν τη δημιουργία ποιοτικών, παραγωγικών και καλά αμειβομένων θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Από το 2008 έως το 2017 η Ελλάδα πληγώθηκε πολύ. Στους 500.000 ανθρώπους ανέρχεται το τίμημα της “αιμορραγίας” ανθρώπινου δυναμικού που πλήρωσε η Ελλάδα. Νέοι άνθρωποι, υψηλών προσόντων και δεξιοτήτων εγκατέλειψαν την χώρα αναζητώντας ένα καλύτερο εργασιακό μέλλον που να τους ανταμείβει ανάλογα με τις σπουδές και τις ανάγκες τους.
O Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων θεωρεί την αντιμετώπιση του brain drain εθνικό στόχο. Οι μορφωμένοι νέοι και νέες αποτελούν το μεγαλύτερο κεφάλαιο της χώρας και η επιστροφή τους θα συμβάλει σημαντικά στην παραγωγική και αναπτυξιακή προοπτική της Ελλάδας.
Υπό το πρίσμα αυτό, καταθέτει στον δημόσιο διάλογο δέσμη προτάσεων για την αντιστροφή του brain drain και τη μετατροπή του σε brain gain.
Ζητούμενο είναι η αποτελεσματική διαχείριση του ανθρωπίνου κεφαλαίου και των ροών εργαζομένων υψηλών δεξιοτήτων, ώστε αυτές να λειτουργούν και προς όφελος της Ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Δηλαδή, αυτό που πρέπει να επιδιώξουμε είναι η
- άμβλυνση των μαζικών εκροών του ανθρώπινου κεφαλαίου που στερεί από την οικονομία πολύτιμους πόρους και η δημιουργία προϋποθέσεων για την επιστροφή ταλέντων (brain gain) και την αξιοποίηση της Διασποράς (brain circulation).
Οι παρεμβάσεις που προτείνει ο ΣΕΒ αφορούν σε δύο βασικούς άξονες:
- Ο πρώτος αφορά στη γενική αναβάθμιση των παραγωγικών δυνατοτήτων μέσα από βελτίωση του επιχειρηματικού και επενδυτικού περιβάλλοντος.
Για τον ΣΕΒ αυτό συνδέεται με την αύξηση του μεριδίου της βιομηχανίας στο 12% του ΑΕΠ, την παραγωγική μεγέθυνση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τις επενδύσεις, την παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων, τη συμμετοχή σε διεθνείς αλυσίδες αξίας και εργαζόμενους με σύγχρονες γνώσεις και δεξιότητες. Βασική προϋπόθεση είναι επίσης η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας και του μη μισθολογικού κόστους, που επηρεάζει υπέρμετρα τα εισοδήματα των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα (βλ. εδώ). Επισημαίνεται ότι το πολύ υψηλό μη μισθολογικό κόστος της παραγωγικής εργασίας αλλά και η υπερφορολόγηση (έως 65% του μισθού σε ασφαλιστικές εισφορές και φόρους), έχουν συμβάλει σημαντικά στην αύξηση του brain drain και αν δεν αντιμετωπιστούν, πολύ δύσκολα θα δημιουργηθούν οι συνθήκες για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Είναι επίσης αναγκαία η εφαρμογή στοχευμένων κλαδικών πολιτικών σε παραγωγικές δραστηριότητες υψηλής εξειδίκευσης (βλ. ενδεικτικά εδώ, εδώ και εδώ). Για παράδειγμα, η βελτίωση του θεσμικού πλαισίου για τις κλινικές μελέτες στην Ελλάδα θα δημιουργούσε θέσεις εργασίας για επιστήμονες του τομέα της υγείας που σήμερα εργάζονται στο εξωτερικό (βλ. εδώ).
Σε κάθε περίπτωση, βασικό ζητούμενο είναι η εδραίωση συνεργειών πολιτείας και επιχειρήσεων, και ο σχεδιασμός στοχευμένων παρεμβάσεων σε εθνικό, αλλά και περιφερειακό επίπεδο.
Παράλληλα, δράσεις διασύνδεσης των Ελλήνων του εξωτερικού με την εγχώρια επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα, είτε από δημόσιους φορείς (π.χ. Γέφυρες Γνώσης και Συνεργασίας) είτε από ιδιωτικές πρωτοβουλίες (π.χ. Brain Regain) συμβάλλουν στη δικτύωση, την προώθηση διεθνών συνεργασιών (brain circulation) και την καλλιέργεια γόνιμου εδάφους για επαναπατρισμό. Η νέα, δυναμική, και ποιοτικά αξιόλογη, διασπορά που δημιουργήθηκε την τελευταία δεκαετία δίπλα στους ήδη υπάρχοντες Έλληνες του εξωτερικού, αποτελεί ένα πολύ σημαντικό τμήμα του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας. Αυτές οι συνέργειες πρέπει να διευκολυνθούν και να ενισχυθούν.
- Ο δεύτερος άξονας αφορά σε στοχευμένες παρεμβάσεις για την ανάσχεση των εκροών και την επιστροφή ανθρώπινου δυναμικού που έχει μεταναστεύσει.
Διαβάστε ολόκληρο το special report του ΣΕΒ
