Ο βουλευτής Νότης Μηταράκης δεν ξεκίνησε από την πολιτική. Ξεκίνησε ως τεχνοκράτης ως ειδικός των αγορών και ζούσε πολλά χρόνια στο Λονδίνο. Κάποια στιγμή τον κάλεσε ο Αντώνης Σαμαράς κι επέστρεψε στην Ελλάδα για να βοηθήσει στην δυσκολότερη περίοδο της οικονομικής μας ιστορίας. Οι πολίτες της Χίου τιμούν τον Νότη Μηταράκη με την ψήφο και την εμπιστοσύνη τους. Το ερώτημα είναι αν οι υπόλοιποι Έλληνες που γνωρίζουν την εμβέλεια και το μέγεθος της μεγάλης δημοσιονομικής βόμβας που λέγεται Ασφαλιστικό Σύστημα έχουν λόγους να εμπιστευθούν τον αναπληρωτή Τομεάρχη Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης του κόμματος που φιλοδοξεί να γίνει αύριο κυβέρνηση…
Συνέντευξη στον ΧΡΗΣΤΟ Ν. ΚΩΝΣΤΑ, για το περιοδικό Insurance World
Κύριε Μηταράκη, η κυβέρνηση κατηγορεί την Ν.Δ. ότι υποστηρίζει ανοιχτά τα ιδιωτικά συμφέροντα στον τομέα του Ασφαλιστικού. Απαντήστε παρακαλώ ξεκάθαρα: Είστε ή δεν είστε υπέρ της κοινωνικής ασφάλισης;
Ακούστε, κ. Κώνστα. Τα θέματα αυτά έχουν λυθεί σε άλλες χώρες, δεκαετίες πριν. Η καθολική, υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση είναι μια κατάκτηση των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών. Η εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης των πολιτών μετά την έξοδό τους από την αγορά εργασίας αποτελεί προτεραιότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στα δυτικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης η σύνταξη είναι ταυτόχρονα ανταμοιβή για την εργασία που παρείχε κάποιος, βασικό εργαλείο εξασφάλισης του βιοτικού επιπέδου και προστασία από τον κίνδυνο φτώχειας.
Ας μιλήσουμε για την Ελλάδα καλύτερα…
Η Νέα Δημοκρατία, πολλές φορές, με αλλεπάλληλες ομιλίες του Προέδρου της κ. Μητσοτάκη, έχει ταχθεί υπέρ του συστήματος των τριών πυλώνων. Ο 1ος πυλώνας, κρατικός, υποχρεωτικός, με βάση το αναδιανεμητικό σύστημα. Ο 2ος πυλώνας επίσης υποχρεωτικός, αλλά με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα και ο ασφαλισμένος να μπορεί να επιλέξει μεταξύ κρατικού φορέα ή ιδιωτικού φορέα (Public & Private Pension Fund Companies). Τέλος ο 3ος πυλώνας, αυστηρώς ιδιωτικός, προαιρετικός και με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα.
Καταλαβαίνω ότι η λέξη κλειδί σ’ αυτά που λέτε είναι «κεφαλαιοποιητικό» σύστημα…
Στην Ελλάδα σήμερα ολόκληρο το Ασφαλιστικό σύστημα στηρίζεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στον πρώτο πυλώνα, τον υποχρεωτικό, ο οποίος είναι αποκλειστικά διανεμητικός. Ακόμη και οι υπάρχουσες δομές Επικουρικής Ασφάλισης έχουν χαρακτηριστικά που προσομοιάζουν με τον πρώτο πυλώνα. Κοιτάξτε το δικό σας πορτοφόλι. Το ύψος των εισφορών, σε συνδυασμό με το μισθό σας και το κόστος ζωής, δεν αφήνει διαθέσιμο εισόδημα για ιδιωτική ασφάλιση, ούτε καν για αποταμίευση. Η Ελλάδα είναι μια πολύ μικρή ασφαλιστική αγορά. Τα συνολικά ασφάλιστρα μόλις ξεπερνούν τα 4 δις, η διαχείριση επενδύσεων είναι της τάξης των 13 δις, τη στιγμή που ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών οικονομιών φτάνει τα 100 δις. Το Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα δεν αφήνει καμία ευελιξία και ελευθερία επιλογής στον ασφαλισμένο, ακόμα και σε επιμέρους στοιχεία της ασφάλισης. Ο ασφαλιστικός φορέας, η διάρκεια της ασφάλισης, η διαχείριση των αποθεματικών είναι κεντρικά καθοριζόμενα, με νόμο. Από την άλλη απουσιάζει παντελώς κάθε έννοια απόδοσης στο ασφαλιστικό μας σύστημα.
Πως θα αλλάξει αυτό;
Έχουμε ένα αποκλειστικά διανεμητικό σύστημα (δηλαδή οι παρούσες εισφορές πληρώνουν τις παρούσες συντάξεις). Το ασφαλιστικό μας συνεπώς και οι εισφορές που πληρώνουμε δεν έχουν σε καμία περίπτωση αποταμιευτικό / ανταποδοτικό χαρακτήρα. Αντίθετα, είναι άλλος ένας τρόπος φορολόγησης του εισοδήματος: το κράτος εισπράττει έσοδα για να αντεπεξέλθει στις τρέχουσες υποχρεώσεις του (την καταβολή συντάξεων). Ειλικρινά πιστεύω ότι η κοινωνία σήμερα είναι έτοιμη να ακούσει και να συζητήσει μεγάλες αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα. Αλλαγές που ήταν αδιανόητες μερικά χρόνια πριν. Στο 11ο Συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας τον περασμένο Δεκέμβριο οι σύνεδροι ψήφισαν υπέρ του δικαιώματος να επιλέγουν μεταξύ του ΕΦΚΑ και ιδιωτικού παρόχου ασφάλισης και υγείας, σε ποσοστό 63,7%. Εμείς ως πολιτικοί έχουμε καθήκον να συνθέτουμε τις απόψεις της κοινωνίας. Έχουμε χρέος και να ανταποκριθούμε στις ανάγκες της κοινωνίας. Με απλά λόγια πρέπει να φτιάξουμε ένα Ασφαλιστικό σύστημα που θα απαντά στην αγωνία των νέων ανθρώπων ότι δεν θα μπορέσουν ποτέ να λάβουν σύνταξη…
Μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένος;
Ξεκινώ από το ευρύτερο πλαίσιο: Μια τολμηρή ασφαλιστική μεταρρύθμιση μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης: μέσω της δημιουργίας αποθεματικών και της διοχέτευσης κεφαλαίων στην οικονομία, τη δημιουργία θέσεων εργασίας στον ασφαλιστικό κλάδο, την απελευθέρωση κεφαλαίων από τις εισφορές κυρίως προς τις επενδύσεις και την αποταμίευση. Όταν η κυβέρνηση Σαμαρά μείωσε τις εργοδοτικές ασφαλιστικές εισφορές κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες από την 1η Ιουλίου 2014 είχαμε άμεσα θετικά αποτελέσματα στην απασχόληση, τις καθαρές αποδοχές των εργαζομένων, αλλά και αύξηση εσόδων των ΟΚΑ.
Βραχυμεσοπρόθεσμα το ασφαλιστικό σύστημα μπορεί να στηριχτεί μόνο μέσα από την ανάπτυξη της οικονομίας. Οι ιδιωτικές επενδύσεις που θα φέρουν περισσότερες, σταθερές, καλύτερα αμειβόμενες δουλειές, μπορούν να «αιμοδοτήσουν» το ασφαλιστικό και να στηρίξουν τη μετάβαση σε ένα νέο ασφαλιστικό.
Θα αλλάξετε τον ασφαλιστικό νόμο 4387 του 2016; Προς ποια κατεύθυνση;
Έχουμε μιλήσει για άμεσες παραμετρικές αλλαγές και βελτιώσεις στο νόμο Κατρούγκαλου, εντός του διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου. Καταρχάς, για εμάς ο νόμος 4387/2016 είναι άδικος και αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα στην εφαρμογή του. Αύξησε σημαντικά τις εισφορές, ειδικά για αυτούς που δουλεύουν πιο πολύ και κερδίζουν περισσότερο (δηλαδή τους πιο παραγωγικούς και τους συνεπέστερους φορολογικά). Από την άλλη «έσπασε» το δεσμό μεταξύ εισφορών και συντάξεων και πιθανότατα εκεί θα στηριχτεί και η επικείμενη απόφαση του ΣτΕ που αναμένεται να θεωρήσει αντισυνταγματικά κάποια βασικά σημεία του νόμου.
Πρώτη λοιπόν αλλαγή, είναι μείωση των εισφορών, η ενίσχυση της ανταποδοτικότητας, η αποκατάσταση αδικιών όπως οι απαράδεκτες ρυθμίσεις για τις συντάξεις χηρείας, []. Σε συνδυασμό με τη μείωση της φορολόγησης θα έχουμε άμεσα αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και τόνωση της οικονομίας.
Ας μιλήσουμε για τις υπόλοιπες αλλαγές …
Έχω ήδη καταθέσει δεκαπέντε σημεία συζήτησης για ένα νέο ασφαλιστικό που θα αφορά όλους τους πολίτες και το μέλλον της χώρας. Τα έξι πρώτα σημεία αφορούν στην κύρια σύνταξη, η οποία εξακολουθεί να είναι καθολική, δημόσια και υποχρεωτική, βάσει και του Συντάγματος.
1. Πλαφόν εισφορών: Θα εισάγουμε σημαντική μείωση των ανώτατων εισφορών, έτσι ώστε να απελευθερωθούν πόροι για επένδυση, κατανάλωση και αποταμίευση. Το σημερινό πλαφόν μηνιαίου εισοδήματος των 5.800€ στο οποίο επιβάλλονται εισφορές είναι εξωπραγματικό όχι απλά για την Ελλάδα της κρίσης, αλλά και για πολύ πλουσιότερες χώρες.
2. Αναδιανομή με συμβολή του κράτους: Θα εξασφαλιστεί μία Βασική Εθνική σύνταξη για όλους, όσοι εργάστηκαν, η οποία θα χρηματοδοτείται πλήρως από τον κρατικό προϋπολογισμό μέσω της φορολογίας, ώστε να επιτυγχάνεται οικονομική και διαγενεακή αναδιανομή. Η ελάχιστη αυτή σύνταξη θα καλύπτει και ευπαθείς ομάδες όπως οι χήρες.
3. Νοητή κεφαλαιοποίηση – Διαύγεια στην καταβολή εισφορών για το ανταποδοτικό κομμάτι της κύριας σύνταξης: Με ατομικούς λογαριασμούς. Για να γνωρίζει ο κάθε ασφαλισμένος τι ακριβώς έχει καταβάλει διαχρονικά. Σε βάθος δεκαετίας, και καθώς η ελληνική οικονομία και κοινωνία θα ωριμάζουν και το σύστημα θα δοκιμάζεται, πρέπει να εξετάσουμε και τη μετάβαση των τότε νέων συνταξιούχων σε κεφαλαιοποιητικό σύστημα και για την κύρια σύνταξη.
4. Ανταποδοτικότητα εισφορών – Διαύγεια στην απόδοση συντάξεων. (Με κοινό συντελεστή απόδοσης): Με απόλυτα γραμμική σχέση μεταξύ εισφορών και συντάξεων. Ο συντελεστής απόδοσης αναπροσαρμόζεται ανά 3ετία, ανάλογα με τις δυνατότητες του ασφαλιστικού, ώστε καθώς η οικονομία αναπτύσσεται, οι αποδόσεις θα αυξάνονται – ως μια ρήτρα ανάπτυξης.
5. Οι εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών εκκαθαρίζονται ταυτόχρονα με τη φορολογική δήλωση, βάσει των εισοδημάτων του ιδίου έτους.
6. Το κράτος θα πρέπει να αναλάβει πλήρως τις υποχρεώσεις του ως εργοδότης, αναπροσαρμόζοντας κατάλληλα και τις εισφορές προς τον ασφαλιστικό φορέα για κάθε κατηγορία υπαλλήλων και λειτουργών.
Για την Επικουρική Ασφάλιση ποιο είναι το σχέδιο;
Εδώ χρειαζόμαστε ένα σύστημα ευέλικτο και με επιλογές. Η μετάβαση πρέπει να είναι σταδιακή, με στόχο να αντιμετωπιστούν οι «κραδασμοί» σε ασφαλισμένους και συνταξιούχους. Η νέα επικουρική θα έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
7. Ανοιχτή σε όλους. Κάθε μισθωτός, ελεύθερος επαγγελματίας, αυτοαπασχολούμενος, αγρότης να έχει δικαίωμα στην επικουρική και κίνητρο να συμμετέχει.
8. Με κεφαλαιοποίηση εισφορών των νέων ασφαλιζόμενων: Πλήρης και πραγματική κεφαλαιοποίηση, για να αποκτήσουν οι εισφορές χαρακτήρα αποταμίευσης και να αντικρίζονται στις μελλοντικές τους συντάξεις. Ταυτόχρονα, το ασφαλιστικό δημιουργεί αποθεματικά που μπορούν να τροφοδοτήσουν αναπτυξιακά την Ελληνική οικονομία.
9. Ενοποίηση εισφορών για επικουρική και εφάπαξ σε μία, ενιαία εισφορά, με καταγραφή στον ατομικό λογαριασμό κάθε ασφαλισμένου.
10. Δικαίωμα επιλογής ανάμεσα στο Δημόσιο ή Επαγγελματικό Ταμείο ή την Ιδιωτική Ασφάλιση: Εισάγουμε τον ανταγωνισμό στην ασφαλιστική αγορά, κάτι που αποτελεί αυτονόητο δικαίωμα δεκαετιών για τις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήδη η Ε.Ε. σχεδιάζει σχετική οδηγία για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Επικουρικού Ταμείου. Το σύστημα θα πρέπει να στηρίζεται και να ρυθμίζεται από μια αρμόδια Ανεξάρτητη Ρυθμιστική Αρχή. Η εποπτεία και ο έλεγχος είναι κομβικά σημεία που θα εξασφαλίσουν ομαλή λειτουργία της αγοράς και εμπιστοσύνη μεταξύ πολιτών και ασφαλιστικών παρόχων.
11-13. Δικαίωμα επιλογής: στην επενδυτική στρατηγική και το ρίσκο, στην ηλικία λήψης της επικουρικής και του μείγματος μηνιαίου εισοδήματος και εφάπαξ.
Τέλος μιλάμε για κίνητρα προς εργοδότες και εργαζόμενους όπως απαλλαγή των εισφορών από τη φορολογία, αλλά και μια ομαλή μετάβαση ώστε οι σημερινοί συνταξιούχοι να μην υποστούν νέες επώδυνες μειώσεις.
Πάντως το πρόβλημα του Ασφαλιστικού δεν είναι αποκλειστικά Ελληνικό πρόβλημα. Σε ολόκληρη την Ευρώπη δεν υπάρχει άλλο θέμα συζήτησης…
Συμφωνώ. Γι’ αυτό άλλωστε στην Ελλάδα δεν πρέπει να ανακαλύψουμε τον τροχό, αρκεί να ακολουθήσουμε τα πετυχημένα παραδείγματα των εταίρων μας και να αποφύγουμε τα λάθη τους – προσαρμοσμένα βέβαια στην Ελληνική πραγματικότητα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα εφαρμόζονται διάφορα συστήματα υποχρεωτικής και επικουρικής ασφαλιστικής κάλυψης, τα οποία διαφέρουν σημαντικά ως προς τα επιμέρους χαρακτηριστικά τους, το βαθμό κάλυψης και την αποτελεσματικότητα. Όλες οι χώρες αντιμετώπισαν (σε διαφορετικό βαθμό η καθεμιά) κρίσεις και προκλήσεις στο ασφαλιστικό τους σύστημα τα τελευταία 20 χρόνια. Η Σουηδία που σήμερα αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, στις αρχές του ’90 αντιμετώπισε την πτώχευση των τραπεζών και οδηγήθηκε σε μια γενναία ασφαλιστική μεταρρύθμιση από το 1992 ως το 1999.
Για την Ελλάδα, πάντως η μεγάλη πρόκληση είναι το «δημογραφικό»….
Αναμφίβολα. Ο ενεργός πληθυσμός στην Ελλάδα από 6,9 εκατομμύρια το 2016 προβλέπεται να πέσει στα 6,7 το 2020 και 5,2 το 2040. Ο πληθυσμός άνω των 65 ετών αποτελεί σήμερα το 36,2% του ενεργού πληθυσμού 20-64 ετών. Το 2040 το ποσοστό προβλέπεται να φτάσει στο 63,8%. Τα στοιχεία είναι από την πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «2018 ageing Report» και δείχνουν ότι το πρόβλημα είναι ήδη εδώ και εξαιρετικά οξύ. Γι’ αυτό επιμένω: Όσο παραμένουμε καθηλωμένοι στο αμιγώς αναδιανεμητικό σύστημα, το δημογραφικό είναι μια «βόμβα» έτοιμη να εκραγεί.
Από την άλλη όμως πλευρά, δεν είναι δυνατόν το 17% του κρατικού προϋπολογισμού να κατευθύνεται στο Ασφαλιστικό Σύστημα…
Έχουμε ένα εξαιρετικά «ακριβό» σύστημα, που δεν προσφέρει αντίστοιχες παροχές. Οι ασφαλισμένοι (μισθωτοί, επαγγελματίες και σταδιακά οι αγρότες) πληρώνουν έως και 38% του εισοδήματός τους σε ασφαλιστικές εισφορές και εισφορές υγείας. (Στη Σουηδία πληρώνουν περίπου το 25%). Στην Ελλάδα η συνταξιοδοτική δαπάνη φτάνει σήμερα το 17% περίπου του ΑΕΠ (που όμως μετά τις τεράστιες περικοπές του νόμου Κατρούγκαλου θα περιορίζεται σταδιακά), ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι κοντά στο 12%.
Για να αντιμετωπίσουμε το ασφαλιστικό πρέπει να κινηθούμε τολμηρά και ήδη δυστυχώς έχουμε αργήσει. Την περίοδο του 2010-2014 έγιναν σειρά προσπαθειών για την εξυγίανση και όντως το σύστημα το 2014 είχε σταθεροποιηθεί. Ωστόσο, οι νέες μειώσεις συντάξεων και αυξήσεις εισφορών που βιώνουμε από το 2015 και θα συνεχιστούν με την περικοπή της «προσωπικής διαφοράς» από 1.1.2019 θέτουν πάλι εν αμφιβόλω ότι έχουμε τελειώσει με το ζήτημα «κοινωνική ασφάλιση».
H ερώτησή μου είναι απλή: Με τον ΣΥΡΙΖΑ οι συνταξιούχοι απογοητεύτηκαν. Άλλα τους υποσχέθηκαν κι άλλα έγιναν. Με κυβέρνηση ΝΔ γιατί να μην είναι φοβισμένοι;
Στο πρόγραμμά μας προτεραιότητα έχουν οι νέες δουλειές, η ανάπτυξη. Μόνον έτσι μπορούμε να ξεπεράσουμε τα προβλήματα. Οπωσδήποτε κεντρική θέση στο σχεδιασμό έχουν οι συνταξιούχοι, οι οποίοι έχουν υποστεί μεγάλες μειώσεις και είδαν τον προγραμματισμό τους να ανατρέπεται. Γι αυτό και είναι βασικό μέλημα η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος τους κυρίως μέσω της μείωσης της φορολογίας.
Όμως αντίστοιχη κεντρική θέση στο σχεδιασμό πρέπει να έχουν και οι ασφαλισμένοι – οι σημερινοί και οι μελλοντικοί. Δηλαδή πρέπει να επικεντρωθούμε και στις ανάγκες και τις προκλήσεις της νέας γενιάς, αυτών που χρειαζόμαστε σήμερα να αιμοδοτήσουν το σύστημα. Η αλληλεγγύη των γενεών άλλωστε πρέπει να είναι αμφίδρομη. Σήμερα οι νέοι δεν πιστεύουν και δεν εμπιστεύονται την κοινωνική ασφάλιση. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
