Η Ελλάδα στην εποχή της συνειδητής ηγεσίας
της Δρος Αναστασίας Κυρίτση
Καθηγήτριας Δημόσιας Διακυβέρνησης και Ηθικής Ηγεσίας
International School of Management Berlin (ISM) – AACSB Accredited
Ειδικής στη Βιωσιμότητα και την Εταιρική Υπευθυνότητα
Η βιωσιμότητα δεν είναι πια μόνο μια επικοινωνιακή προτίμηση ή μια περιβαλλοντική επιταγή· είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της νέας δημόσιας πολιτικής. Η κλιματική κρίση, η αυξανόμενη ανισότητα και η ταχύτατη ψηφιακή μετάβαση επανασχηματίζουν ριζικά το πλαίσιο της διακυβέρνησης. Οι κοινωνίες ζητούν θεσμούς που θα λειτουργούν με αυστηρή λογοδοσία, διαφάνεια και έντονη συνείδηση. Η ηγεσία της εποχής μας δεν θα πρέπει να περιορίζεται στη διαχείριση· πρέπει να αναλάβει την ευθύνη, να μεταβεί από το «πώς θα λύσουμε ένα πρόβλημα» στο «πώς θα διασφαλίσουμε το κοινό καλό με ήθος».
Στη Νέα Ζηλανδία, τη Φινλανδία και τη Δανία, οι αρχές έχουν υιοθετήσει τα Wellbeing Budgets –προϋπολογισμούς που θέτουν την ευημερία των πολιτών ως κύριο δείκτη επιτυχίας. Η λογοδοσία αποκτά μια πλούσια, πολύπλευρη φύση, συνδυάζοντας κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική διάσταση.
Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR) δεν παραμένει σταθερή· μεταβαίνει σταδιακά σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, που αποκαλείται Κοινωνική Διακυβέρνηση (Social Governance). Σε αυτό το νέο πλαίσιο, οι επιχειρήσεις που συνεργάζονται με τον δημόσιο τομέα φέρουν την υποχρέωση να ενσωματώνουν τα κριτήρια ESG στη λειτουργική τους πρακτική. Αυτή η άποψη σημαίνει ότι το κράτος και η αγορά πρέπει να ευθυγραμμιστούν σε ένα κοινό ηθικό πλαίσιο: πράσινες δημόσιες συμβάσεις, όπου λαμβάνονται υπόψη κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια.
Κώδικες ηθικής ηγεσίας για δημόσιους αξιωματούχους, εμπνευσμένοι από το Πλαίσιο Δημόσιας Ακεραιότητας του OΕΔ: Η συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση βιώσιμων πολιτικών αξιοποιώντας ανοικτά δεδομένα.
Φινλανδία – Sitra Fund: Το δημόσιο ταμείο καινοτομίας, που κατευθύνει τις χρηματοδοτικές του πρωτοβουλίες προς την κυκλική οικονομία, τις βιώσιμες πόλεις και την εκπαίδευση.
Σιγκαπούρη: Υιοθετεί το Public Service Transformation Framework, προωθώντας τη διαφάνεια των ψηφιακών υπηρεσιών και διασφαλίζοντας αδιάλειπτη εκπαίδευση των δημόσιων λειτουργών.
Καναδάς: Το GBA+ (Gender‑Based Analysis Plus) διασφαλίζει ότι κάθε δημόσια πολιτική αξιολογείται από μια ολιστική προοπτική, εστιάζοντας τόσο στην ισότητα των φύλων όσο και στις κοινωνικές της επιπτώσεις.
Εργαλεία που ενισχύουν τη διαφάνεια και την ηθική στη διακυβέρνηση
- UN Sustainable Development Goals (SDGs) – Καθολικό πλαίσιο αναφοράς για πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης.
- OECD Framework on Public Integrity – Μηχανισμοί πρόληψης διαφθοράς και κώδικες ηθικής συμπεριφοράς.
- ISO 26000 – Οδηγός κοινωνικής ευθύνης για δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς.
- SASB Standards – Πλαίσιο διαφάνειας για οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Η ηθική ως πυξίδα παγκόσμιας διακυβέρνησης
Ο Max Weber μίλησε για «ηθική της ευθύνης» –μια ηθική που συνδέει την πρόθεση με το αποτέλεσμα. Η βιώσιμη ηγεσία απαιτεί τεχνογνωσία, ενσυναίσθηση και διαφάνεια ως μορφή δύναμης. Η ηθική δεν είναι πλέον θέμα φιλοσοφίας, αλλά δομικό συστατικό της εμπιστοσύνης. Χωρίς αυτήν, καμία στρατηγική ESG ή πράσινη πολιτική δεν επιβιώνει. Η Ελλάδα, με τη δημοκρατική της παράδοση, μπορεί να ηγηθεί σε αυτήν τη νέα «ηθική της συνείδησης».
Η Ελλάδα ως εργαστήριο βιώσιμης διακυβέρνησης
Η Ελλάδα διαθέτει ένα μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα: τη φιλοσοφική της κληρονομιά στην έννοια του κοινού καλού. Μπορεί να γίνει παγκόσμιο εργαστήριο βιώσιμης διακυβέρνησης αν θεσμοθετήσει:
- Εθνικό Παρατηρητήριο Βιωσιμότητας, που θα αξιολογεί όλες τις δημόσιες πολιτικές βάσει ESG δεικτών
- Ethical Leadership Labs στα πανεπιστήμια και τις σχολές δημόσιας διοίκησης
- Συμπερίληψη των SDGs στους κρατικούς προϋπολογισμούς ως δείκτες αποδοτικότητας
- Διακρατικές συνεργασίες με OECD, UNDP και Ευρωπαϊκή Επιτροπή για benchmarking πολιτικών
Έτσι, η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί σε πρότυπο διακυβέρνησης, που συνδυάζει ήθος, καινοτομία και διαφάνεια.
Προτάσεις δημόσιας πολιτικής
- Υποχρεωτική αναφορά βιωσιμότητας για όλους τους δημόσιους οργανισμούς.
- Πράσινες και κοινωνικές προμήθειες ως βασικό κριτήριο στις δημόσιες συμβάσεις.
- Εκπαίδευση ηγετών στη βιώσιμη διακυβέρνηση μέσα από πιστοποιημένα προγράμματα σε συνεργασία με διεθνή πανεπιστήμια.
- Ετήσιος Εθνικός Δείκτης Εμπιστοσύνης Πολιτών, που θα αποτυπώνει τη θεσμική ποιότητα.
- Κώδικας Διαφανούς Πολιτικής Επικοινωνίας για δημόσιους αξιωματούχους, βασισμένος στα πρότυπα του OECD Public Integrity Handbook.
