Η τρέχουσα Ανάλυση Επικαιρότητας του ΚΕΠΕ εστιάζει στη 1η εθνική κατηγορία καλαθοσφαίρισης και τις ελληνικές ΚΑΕ, και παρακάτω συγκεντρώνονται διάφορα ευρήματα και συμπεράσματα:
Πρωταθλητής στα έσοδα αναδεικνύεται ο Παναθηναϊκός, ενώ πρωταθλητής στα έξοδα είναι ο Ολυμπιακός. Το Ελληνικό Δημόσιο έχει λάβει συνολικά μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ (€108,6 χιλ. για την ακρίβεια) σε εταιρικούς φόρους, με το ποσό αυτό να προέρχεται αποκλειστικά από τον Παναθηναϊκό, καθώς ο Ολυμπιακός παρουσιάζει συνεχώς μηδενικό φόρο εισοδήματος.
Ο Παναθηναϊκός εφαρμόζει υποδειγματικά τον χρηματοοικονομικό σχεδιασμό τύπου «έσοδα = έξοδα» όλη τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου, και τις τελευταίες τέσσερις χρήσεις (2019/20 – 2022/23) το καθαρό περιθώριο κέρδους κυμαίνεται περίπου στο ±1%. Εάν η ΚΑΕ ΠΑΟ παρουσίαζε θετικά ίδια κεφάλαια, τότε θα μίλαγε κάποιος περί προτύπου οικονομικής διαχείρισης αθλητικού οργανισμού. Η ευκαιρία αυτή θα υπάρξει τις επόμενες αγωνιστικές σεζόν για την ΚΑΕ ΠΑΟ, με δεδομένα τα υψηλά έσοδα του οργανισμού, προερχόμενα από την αυξημένη τιμολογιακή πολιτική εισιτηρίων σε συνδυασμό με τη δυναμική από την κατάκτηση του 7ου ευρωπαϊκού αστεριού.
Οι οφειλές των ελληνικών ΚΑΕ σε Δημόσιο και ΕΦΚΑ αθροίζουν συνολικά, περίπου, στα €199,20 εκατ. (επικαιροποίηση στοιχείων ΑΑΔΕ 26/07/2024), όπου περισσότερο από το μισό αυτού του ποσού (51,2%) αντιστοιχεί στην ομάδα καλαθοσφαίρισης του ΠΑΟΚ.
Ο Ολυμπιακός παρουσιάζει σταθερά ζημίες στο εξεταζόμενο δείγμα, που κυμαίνονται από €5,3 εκατ. έως €15 εκατ. Ωστόσο, τις πέντε τελευταίες χρήσεις (2018/19 – 2022/23) φαίνεται να πραγματοποιείται μία προσπάθεια εξορθολογισμού, καθώς το καθαρό περιθώριο κέρδους αυξήθηκε από το -91% (2018/19) στο -40% (2022/23). Δηλαδή, η ΚΑΕ ΟΣΦΠ απέχει πολύ ακόμα ώστε να ισοσκελίσει τα έσοδα με τα έξοδά της. Στο υποθετικό σενάριο εξίσωσης εσόδων και εξόδων, η ΚΑΕ θα έπρεπε είτε να προβεί σε περικοπή εξόδων (με προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στην αγωνιστική δυναμική της ομάδας) είτε να αυξήσει τα έσοδά της (π.χ. μέσω εξεύρεσης νέων χορηγών).
Με δεδομένο το έλλειμμα εσόδων της ΚΑΕ ΟΣΦΠ και ότι η ερυθρόλευκη ομάδα είναι διαχρονικά ζημιογόνος, έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές οικονομικές ενισχύσεις από τους μεγαλομετόχους, ώστε να καλύπτεται το χάσμα εσόδων-εξόδων. Οι καθαρές αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου (ΑΜΚ) στην ΚΑΕ ΟΣΦΠ προσεγγίζουν συνολικά τα €79 εκατ. το χρονικό διάστημα 2015/16 – 2022/23.
Αυτή η κατάσταση θυμίζει τον ποδοσφαιρικό Παναθηναϊκό, όπου την περίοδο 2012/13 (2015/16) έως και 2022/23 οι καθαρές ΑΜΚ πλησιάζουν τα €128 εκατ. (€109 εκατ.), ώστε να καλύπτονται οι ζημιογόνες χρήσεις της ΠΑΕ, με τις ζημίες αυτές να ανέρχονται σχεδόν στα €119 εκατ. (€109 εκατ.). Βέβαια, υπάρχει μία ειδοποιός διαφορά που αφορά την κατάκτηση τίτλων και τη αποτελεσματική διαχείριση των ολικών πηγών εσόδων στις δύο αυτές ομάδες την κοινή εξεταζόμενη περίοδο 2015/16 – 2022/23, με την ΚΑΕ ΟΣΦΠ να έχει κερδίσει κάμποσους τίτλους και την ΠΑΕ ΠΑΟ να έχει περιοριστεί στην κατάκτηση ενός κυπέλλου Ελλάδος.
Ο Ολυμπιακός διαχειρίστηκε έσοδα ύψους €83,16 εκατ. και ξόδεψε 155,17 εκατ. την υπό εξέταση περίοδο 2015/16 – 2022/23, ενώ ο Παναθηναϊκός είχε, αντίστοιχα, τόσα έσοδα όσο και έξοδα της τάξης των σχεδόν €120 εκατ. Με άλλα λόγια, η ΚΑΕ Παναθηναϊκός είχε 43,8% περισσότερα έσοδα και 23,1% λιγότερα έξοδα από την ΚΑΕ Ολυμπιακός στο προαναφερθέν δείγμα. Επιπλέον, το συγκεντρωτικό καθαρό αποτέλεσμα για τον Ολυμπιακό ήταν ζημίες ύψους €72 εκατ., ενώ για τον Παναθηναϊκό ήταν κέρδη €223 χιλ. Μία επιπλέον διαφοροποίηση μεταξύ ΠΑΟ και ΟΣΦΠ είναι ότι ο ΟΣΦΠ διακατέχει διαχρονικά περίπου 41 χιλ. αμερικανικά δολάρια ($) ως διαθέσιμο συνάλλαγμα.
Ο μπασκετικός Παναθηναϊκός παρουσιάζει αρνητικά ίδια κεφάλαια αξίας περίπου €4 εκατ. τις τρεις τελευταίες χρήσεις (2020/21 – 2022/23). Η ομάδα καλαθοσφαίρισης του Ολυμπιακού εμφανίζει και αυτή αρνητικά ίδια κεφάλαια, αλλά έχει σημειωθεί βελτίωση, με αποτέλεσμα την αγωνιστική περίοδο 2022/23 η καθαρή θέση της ΚΑΕ να ισούται με σχεδόν -500 χιλ. ευρώ, από περίπου -12 εκατ. ευρώ τις σεζόν 2017/18 και 2018/19. 7. Σε πρόσφατη ανακοίνωση στις 16/09/2024, η διοίκηση της Euroleague έκανε λόγο για «salary cap» στις συμμετέχουσες ομάδες της κορυφαίας διασυλλογικής ευρωπαϊκής διοργάνωσης καλαθοσφαίρισης.
Ένα από τα μέτρα που προκρίθηκαν (με πλήρη εφαρμογή από τη σεζόν 2027/28) είναι ότι τα έξοδα των ομάδων, τα οποία αφορούν τους αθλητές τους, θα συναρτώνται πλέον με τα μέσα έσοδα των δύο προηγούμενων περιόδων. Εάν υπάρξει παράβαση από μία ομάδα της διοργάνωσης, τότε θα επιβάλλεται πρόστιμο («φόρος πολυτελείας», luxury tax), το οποίο θα καταβάλλεται στις ομάδες που τηρούν το νέο μέτρο, και θα είναι κλιμακούμενο ανάλογα με το ύψος της υπέρβασης. Επομένως, με δεδομένο ότι τα έξοδα για τις αμοιβές των παικτών αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των συνολικών εξόδων των ομάδων, θα χρειαστεί ιδιαίτερη προσοχή από τον Ολυμπιακό και τον Παναθηναϊκό τα επόμενα έτη (ιδίως από τον Ολυμπιακό που τα έξοδά του ξεπερνούν το 200% των εσόδων του κατά μέσο όρο στην υπό εξέταση περίοδο 2014/15 – 2022/23), ώστε οι δύο ΚΑΕ να ευθυγραμμιστούν με τους νέους κανόνες του χρηματοοικονομικού ευ αγωνίζεσθαι (financial fair play) της Euroleague και να αποφύγουν τυχόν πρόστιμα.
Έχοντας υπολογίσει τον δείκτη αποτελεσματικότητας διαχείρισης των συνολικών εσόδων, συμπεριλαμβανομένων των αυξήσεων ιδίων κεφαλαίων που δεν προέρχονται από το καθαρό αποτέλεσμα, ως προς την κατάκτηση τίτλων (πρωτάθλημα & κύπελλο & super cup) την περίοδο 2015/16 – 2022/3, προκύπτει πως ο Ολυμπιακός κατακτά έναν τίτλο ανά €27,0 εκατ., ενώ ο Παναθηναϊκός ανά €12,2 εκατ. Συνεπώς, φαίνεται πως ο Παναθηναϊκός διαχειρίζεται πολύ καλύτερα τα έσοδά του στο να κατακτά τίτλους σε σχέση με τον Ολυμπιακό και, έτσι, ο δείκτης διαχείρισης συνολικών εσόδων «βάφεται πράσινος». 9. Όσον αφορά τις υπόλοιπες ομάδες τη σεζόν 2022/23, τα έσοδά (έξοδά) τους κυμαίνονται περίπου από €1,0 (€0,9) εκατ. έως €2,1 (€3,1) εκατ. ευρώ. Παρατηρεί κάποιος ότι πρόκειται ξεκάθαρα για πρωτάθλημα «δύο ταχυτήτων». Ενδεικτικά, οι ΚΑΕ ΠΑΟ και ΟΣΦΠ έχουν έσοδα (έξοδα) €30,2 (€36,1) εκατ. και οι υπόλοιπες επτά ομάδες έχουν €11,0 (€12,6) εκατ. τη σεζόν 2022/23. Το οικονομικό χάσμα είναι τεράστιο, και αυτό αντικατοπτρίζεται και στο αγωνιστικό κομμάτι. Επίσης, τη δεκαετία 2014/15 – 2023/24, οι 21 από τους 24 εγχώριους τίτλους έχουν κατακτηθεί από τον Ολυμπιακό και τον Παναθηναϊκό. Οι τρεις απολεσθέντες τίτλοι για τους δύο «αιωνίους» είναι δύο κύπελλα Ελλάδος (ΑΕΚ: 2017/18 και 2019/20) και ένα Super Cup Ελλάδος (Προμηθέας: 2020/21).
Η καθαρή θέση των ελληνικών ΚΑΕ την περίοδο 2022/23 είναι αρνητική σε έξι εκ των εννέα ΚΑΕ και αθροιστικά τα ίδια κεφάλαια ισούνται με -19,2 εκατ. ευρώ, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη χρηματοοικονομικού εξορθολογισμού των ομάδων. Επιπλέον, τα έξοδα ως % των εσόδων είναι πάνω από 130% για Περιστέρι, Ολυμπιακό και ΑΕΚ, ενώ οι υπόλοιπές ομάδες είναι κοντά στο 100%. Μοναδική εξαίρεση είναι η ομάδα του Άρεως που ξόδεψε περίπου το 71% των εσόδων της την αγωνιστική περίοδο 2022/2023.
Με βάση τις συμμετέχουσες ομάδες στην 1η κατηγορία τις σεζόν 2022/2023 έως και 2024/25, οι δύο ομάδες καλαθοσφαίρισης με τα παλαιότερα ΑΦΜ είναι ο Ολυμπιακός και ο Παναθηναϊκός το 1998. Ακολουθεί ο Άρης το 2003, ο ΠΑΟΚ το 2004 και ο Κολοσσός το 2005. Στη συνέχεια είναι η ΑΕΚ το 2014, ο Προμηθέας και το Λαύριο το 2016, το Περιστέρι το 2018, ο Ιωνικός το 2019, ο Απόλλων Πατρών το 2021, η Καρδίτσα το 2022, και, τέλος, η ομάδα του Αμαρουσίου και του Πανιωνίου το 2023.
Έχοντας κατά νου την προσέλκυση περισσότερου κόσμου στα γήπεδα μέσω της αύξησης του ανταγωνισμού της 1ης εθνικής κατηγορίας καλαθοσφαίρισης Ελλάδος, ενδεχομένως, ένα από τα προτεινόμενα μέτρα να ήταν η θέσπιση, εκ μέρους των αρμόδιων αρχών, ενός «αντιστρόφου συστήματος» κατανομής των προς διάθεση οικονομικών πόρων. Δηλαδή, ενός συστήματος με «reverse-order mechanism» (στο πλαίσιο των NBA drafts), που θα δίνει έμφαση στις «ασθενέστερες» ομάδες, ως προς την κατάταξή τους την προηγούμενη χρονιά, και στις προβιβασμένες ομάδες από την 2η εθνική κατηγορία. Επίσης, ένας παρόμοιος μηχανισμός κατανομής των οικονομικών πόρων θα μπορούσε να λειτουργήσει και με βάση τα λεπτά συμμετοχής Ελλήνων παικτών, έχοντας κατά νου την ενίσχυση και στελέχωση της Εθνικής Ομάδας. Δηλαδή, όσο περισσότερο χρόνο συμμετοχής προσφέρει μία ομάδα σε Έλληνες παίκτες, τόσο μεγαλύτερη ενίσχυση να λαμβάνει.
Το ΚΕΠΕ, το μεγαλύτερο Κέντρο Οικονομικών Ερευνών της Ελλάδας, πραγματοποιεί στη σειρά «Αναλύσεις Επικαιρότητας» σύντομες και τεκμηριωμένες αναλύσεις σε οικονομικά ζητήματα που απασχολούν τον δημόσιο βίο της χώρας, με στόχο την υπεύθυνη ενημέρωση της Κοινωνίας και της Πολιτείας.
Καθ. Παναγιώτης Λιαργκόβας, Πρόεδρος Δ.Σ. ΚΕΠΕ & Επιστημονικός Διευθυντής
