Και μόνο οι αριθμοί προκαλούν ίλιγγο, σημειώνει η Handelsblatt: η “Γραμμή” πρόκειται να εκτείνεται 170 χιλιόμετρα μέσα στην έρημο σαν ένας γιγάντιος ηγεμόνας – ξεκινώντας από τη σχεδιαζόμενη πόλη Neom στα βορειοδυτικά του βασιλείου. Στο μέλλον, εννέα εκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν και θα εργάζονται σε πλάτος 200 μέτρων και ύψος 500 μέτρων, περιτριγυρισμένοι από “ανέγγιχτη φύση” – και μια πρόσοψη από γυαλί. Η Γραμμή αποτελεί την καρδιά της μητρόπολης Neom, η οποία πρόκειται να καλύψει έκταση ίση με το μέγεθος του Βελγίου.
“Μεγαλομανής”, “καυτός αέρας”, “αυταρχικό όνειρο”, “φυλακή από γυαλί” – αυτές είναι μερικές από τις αντιδράσεις για τα σχέδια της φουτουριστικής μεγαλούπολης The Line, τα οποία παρουσίασε τον Ιούλιο ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS).
Από την άλλη πλευρά, ο ίδιος υπόσχεται μια “πολιτιστική επανάσταση που θα βάζει πρώτα τους ανθρώπους, την υγεία και την ευημερία τους”. Ένα τρένο υψηλής ταχύτητας θα κάλυπτε ολόκληρη την απόσταση μέσα σε 20 λεπτά. Όλες οι σημαντικές εγκαταστάσεις βρίσκονται σε απόσταση πέντε λεπτών με τα πόδια. Επιπλέον, το The Line θα τροφοδοτείται κατά 100 τοις εκατό από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
The Line: Γερμανοί σύμβουλοι εργάζονται επίσης για τη σχεδιαζόμενη πόλη στο Neom
Ακόμη και ένας υπεύθυνος σχεδιασμού έργων στη Neom, ο οποίος προτιμά να παραμείνει ανώνυμος, είχε τρίψει τα μάτια του όταν ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τη “Γραμμή”. Η τεράστια κλίμακα του έργου της πόλης, το σκληρό μάρκετινγκ και η αμφίβολη φήμη του Σαουδάραβα de facto κυβερνήτη Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο οποίος σύμφωνα με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ενέκρινε τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι, είναι πιθανό να συμβάλουν στο να προσελκύσει το έργο πολύ γέλιο και κριτική πέραν της Σαουδικής Αραβίας.
Αλλά αυτό που ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία θα μπορούσε να γίνει ένα είδος εργαστηριακού σχεδίου για την οικοδόμηση πόλεων σε έναν πλανήτη που θερμαίνεται. Επίσης, επειδή η Σαουδική Αραβία κατάφερε να προσλάβει φωστήρες στους τομείς τους για τη σχεδιαζόμενη πόλη Neom. Με ελκυστικές αμοιβές και την προοπτική υλοποίησης της δικής τους έρευνας και των “ανανεώσιμων έργων” σε πραγματικό χρόνο χωρίς γραφειοκρατικές δυσκολίες.
Ανάμεσά τους βρίσκονται πολλοί Γερμανοί, όπως ο Alexander Rieck, διευθυντής και ιδρυτής του διεθνούς αρχιτεκτονικού γραφείου Lava, ο οποίος έχει ήδη συμβάλει στον σχεδιασμό της “οικολογικής πόλης” Masdar City στο Άμπου Ντάμπι. Ή το πρώην αφεντικό της Siemens, Klaus Kleinfeld, διευθύνων σύμβουλος της Neom πριν από μερικά χρόνια, που τώρα είναι μέλος του συμβουλευτικού συμβουλίου του σχεδίου της πόλης και σύμβουλος του πρίγκιπα διαδόχου. “Τα καλύτερα αρχιτεκτονικά και μηχανολογικά γραφεία, καθώς και τα πιο λαμπρά μυαλά παγκοσμίως εργάζονται για την ανάπτυξη μιας πόλης μετά την απολίθωση με το ‘The Line'”, λέει ο Rieck.
Η Γραμμή ως Γνωστική Πόλη
Στην έρημο, θα μπορούσε να προκύψει κάτι στο οποίο η Γερμανία, για παράδειγμα, θα μπορούσε να κόψει τα δόντια της, σύμφωνα με τον Florian Lennert, επικεφαλής του τμήματος αστικής ανάπτυξης και κινητικότητας της Neom. “Βρίσκω αναζωογονητικό το γεγονός ότι εφαρμόζουμε την ενεργειακή μετάβαση στον μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου στον κόσμο, από όλα τα μέρη”. Ο Lennert οραματίζεται μια “πλήρως ηλεκτροκίνητη” έννοια κινητικότητας, “100% βασισμένη στην πράσινη ενέργεια”. Σε αντίθεση με τη Γερμανία, “εκεί δεν έχουν ήδη θεσπίσει όριο ταχύτητας”, λέει ο ειδικός σε θέματα κινητικότητας.
Ο Lennert ξέρει για τι πράγμα μιλάει. Ο 52χρονος σχεδίασε την πρωτοβουλία για την έξυπνη κινητικότητα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ξεκίνησε την πρώτη κοινή χρήση ηλεκτρικών αυτοκινήτων στο Βερολίνο. Όμως τον ενοχλούσε ο αργός ρυθμός των αρχών, και έτσι άρχισε να εργάζεται για τη Neom πριν από τρία χρόνια.
Στον Κόλπο της Άκαμπα, βρίσκει τις ιδανικές συνθήκες για να εργαστεί πάνω στην “πόλη του μέλλοντος”. Σε αυτό, τα τεχνητά ευφυή συστήματα παρέχουν ψύξη και παροχή ενέργειας με βάση τη ζήτηση. Για την τεχνητή νοημοσύνη, το βασίλειο εξασφάλισε τις συμβουλές του Jürgen Schmidhuber, ο οποίος ηγείται της “Πρωτοβουλίας για την τεχνητή νοημοσύνη” στο Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας του βασιλιά Αμπντάλα (KAUST) εδώ και ένα χρόνο. Οι αλγόριθμοι αναγνώρισης ομιλίας του διάσημου ερευνητή χρησιμοποιούνται, για παράδειγμα, σε smartphones Android.
Ο στόχος δεν είναι πλέον η οικοδόμηση μιας έξυπνης πόλης, αλλά μιας “γνωστικής πόλης”. Σύμφωνα με τον Joseph Bradley, επικεφαλής τεχνολογίας της Neom, λιγότερο από το ένα τοις εκατό των δεδομένων χρησιμοποιείται σήμερα, ακόμη και στις έξυπνες πόλεις. Στη “Γραμμή” υποτίθεται ότι είναι πάνω από 90 τοις εκατό. Τα πάντα πρόκειται να συνδεθούν με το γρήγορο ραδιοπρότυπο 5G: κτίρια, δρόμοι, σπίτια, οχήματα. Για παράδειγμα, οι λακκούβες δεν θα εντοπίζονται πλέον απλώς πιο γρήγορα, αλλά θα προβλέπονται από την έξυπνη τεχνητή νοημοσύνη και θα αποφεύγονται εντελώς.
Τρένα υψηλής ταχύτητας από τη Siemens και τη Hitachi για τη γραμμή The Line
Ένα υπόγειο σύστημα μετρό και ένα τρένο υψηλής ταχύτητας θα αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά της υποδομής μεταφορών και εφοδιαστικής, η οποία θα συνδέεται με ένα βιομηχανικό λιμάνι. Αυτή τη στιγμή διεξάγονται συζητήσεις με όλους τους σχετικούς κατασκευαστές τρένων, όπως η Hitachi, η Siemens, η Alstom και η Stadler, λέει ο Lennert. Το σιδηροδρομικό σύστημα πρόκειται να ολοκληρωθεί έως το 2026. Οι εργάτες σκάβουν επί του παρόντος μια σήραγγα τρένων μήκους 28 χιλιομέτρων. Για να διατηρηθεί η “ανέγγιχτη φύση”, το 95% της περιοχής εκτός της “Γραμμής” πρόκειται να γίνει εθνικό πάρκο.
Σύμφωνα με τον Lennert, η γραμμική δομή του κατασκευαστικού έργου έχει ως στόχο να εξασφαλίσει “τη συγκέντρωση των κατοίκων κατά μήκος ενός διαδρόμου οικισμού” και να αποτρέψει την αστική εξάπλωση και τη σπατάλη γης. Είναι ιδανικό για τη μεταφορά ανθρώπων χωρίς δρόμους και αυτοκίνητα και για την προμήθειά τους με νερό ή ηλεκτρισμό “πιο αποτελεσματικά” από ό,τι στις συμβατικές πόλεις.
Όσοι θέλουν να φύγουν από τη “Γραμμή” για ένα ταξίδι στην Ερυθρά Θάλασσα, για παράδειγμα, θα ταξιδεύουν με αυτόνομα αεροταξί σύμφωνα με τα σχέδια του Lennert. Τα ηλεκτρικά θαλάσσια ταξί περιμένουν στην ακτή. Πέρυσι, η Neom προχώρησε σε κοινοπραξία με τη γερμανική εταιρεία κατασκευής αεροταξί Volocopter. Σε τρία χρόνια, ο Lennert σχεδιάζει τις πρώτες επιβατικές πτήσεις. Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη θα υποστηρίζουν επίσης την εφοδιαστική διανομής.
Ηλιακή ενέργεια με ένα σεντ ανά κιλοβατώρα
Όλα αυτά ακούγονται καλά, αλλά είναι εφικτά; Ο Ali Shihabi, ο οποίος, όπως ο διευθύνων σύμβουλος της Softbank Masayoshi Son ή ο συνιδρυτής της Uber Travis Kalanick, είναι μέλος του συμβουλευτικού συμβουλίου της Neom, παραδέχεται ότι τα εννέα εκατομμύρια κάτοικοι είναι ο στόχος, αλλά ότι η κατασκευή θα προσανατολιστεί “στη ζήτηση”. Σύμφωνα με τον Shihabi, ο οποίος έγινε γνωστός ως λομπίστας των σαουδαραβικών συμφερόντων στις ΗΠΑ, “αρχικά θα ολοκληρωθούν μερικές μονάδες των 800 μέτρων η καθεμία” μέχρι το 2030. Η όλη κατασκευή “θα διαρκέσει σίγουρα δεκαετίες”.
Σε κάθε περίπτωση, δύσκολα θα αποτύχει λόγω χρημάτων. Σύμφωνα με τον Mohammad Al-Saidi από το Κέντρο Βιώσιμης Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου του Κατάρ, η Σαουδική Αραβία όχι μόνο διαθέτει αρκετά κεφάλαια για να χρηματοδοτήσει τη “Γραμμή” σε μεγάλο βαθμό από δικούς της πόρους, αλλά και για να κατασκευάσει τα απαραίτητα ηλιακά και αιολικά πάρκα, συμπεριλαμβανομένων των δικτύων διανομής, μέσα σε λίγα χρόνια. Σύμφωνα με τον Al-Saidi, οι κλιματολογικές συνθήκες για την ηλιακή ενέργεια στη Σαουδική Αραβία είναι τόσο ευνοϊκές που μια κιλοβατώρα (kWh) μπορεί να αποκτηθεί εκεί με ένα σεντ.
Επιπλέον, το μεγαλύτερο εργοστάσιο υδρογόνου στον κόσμο με δυναμικότητα 2000 μεγαβάτ κατασκευάζεται επί του παρόντος στο Neom με τη συμμετοχή της Thyssen-Krupp. Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Σαουδική Αραβία εξακολουθεί να είναι δύο τοις εκατό. Μέχρι το 2030, υποτίθεται ότι θα αυξηθεί στο 50%, κάτι που ο ειδικός σε θέματα ενέργειας Al-Saidi θεωρεί “εφικτό”.
Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτό οφείλεται επίσης στις υψηλές τιμές του πετρελαίου, οι οποίες, μαζί με την ΑΜΚ της κρατικής εταιρείας Saudi Aramco, γέμισαν καλά τα σαουδαραβικά ταμεία. Επιπλέον, η κυβέρνηση έχει μειώσει τις ενεργειακές επιδοτήσεις για τον πληθυσμό, έτσι ώστε, σύμφωνα με τον Al-Saidi, να έχει άλλα 40 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως στη διάθεσή της.
Επιπλέον, η MbS σχεδιάζει να εισαχθεί στο χρηματιστήριο με τη Neom. Εξάλλου, μόνο η πρώτη φάση κατασκευής του συνολικού έργου Neom αναμένεται να κοστίσει περίπου 320 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2030.
Και σε αντίθεση με την Ευρώπη, δεν υπάρχει η απειλή γραφειοκρατικών εμποδίων ή διαμαρτυριών των πολιτών. Και αν υπάρχουν, σίγουρα δεν θα θέσουν σε κίνδυνο την κατασκευή ενός έργου κύρους της Σαουδικής Αραβίας. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφέρουν εκτοπίσεις τοπικών φυλών όπως οι Howeitat. Τον Απρίλιο του 2020, ο ακτιβιστής Abdul-Rahim al-Howeiti σκοτώθηκε σε επιχείρηση των “δυνάμεων ασφαλείας”.
Ο πρίγκιπας διάδοχος θέλει να χτίσει “πυραμίδες” με τη Neom και τη The Line
Δεν θα ήταν η πρώτη φορά, ωστόσο, που η Σαουδική Αραβία ανακοινώνει σπουδαία πράγματα, αλλά στη συνέχεια η κατασκευή πέφτει στο κενό. Όπως ο Πύργος της Τζέντα, ο οποίος υποτίθεται ότι θα είχε ολοκληρωθεί εδώ και καιρό και, με ύψος 1000 μέτρων, θα ξεπερνούσε τον μεγαλύτερο ουρανοξύστη στον κόσμο, τον Burj Khalifa στο Ντουμπάι. Επί του παρόντος, ο πύργος έχει ύψος λίγο πάνω από 200 μέτρα.
Αλλά παρατηρητές αναφέρουν ότι ο Neom και η “Γραμμή” έχουν μια πολύ ιδιαίτερη σημασία για την MbS. Θέλει τις “δικές του πυραμίδες”, φέρεται να είπε ο διάδοχος του θρόνου. Ένας εσωτερικός συνεργάτης επιβεβαιώνει στην Handelsblatt ότι ο πρίγκιπας διάδοχος παρακολουθεί “αυτοπροσώπως” την εξέλιξη του έργου. Γνωρίζει πολύ καλά τις λεπτομέρειες των παρουσιάσεων και αμφισβητεί κάθε αλλαγή. Δεν έχει βιώσει άλλους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων “τόσο βαθιά στο θέμα όσο ο MbS”.
Ακόμη και αν η “Γραμμή” ικανοποιεί μόνο τον εγωισμό του πρίγκιπα διαδόχου. Το έργο θα μπορούσε ταυτόχρονα να βοηθήσει τη Σαουδική Αραβία και την περιοχή να μετριάσει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. “Οι άνθρωποι δεν θα μπορούν να ζήσουν στην πόλη του Κουβέιτ για πολύ ακόμα λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας”, λέει το μέλος του συμβουλευτικού συμβουλίου της Neom, Shihabi. “Καλούμε τους ανθρώπους εκεί να κατοικήσουν στη ‘Γραμμή'”.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, το έργο δεν θα είναι “κλιματικά ουδέτερο”, όπως διαφημίζεται από τη Neom Marketing. Το αποτύπωμα άνθρακα από τις τεράστιες ποσότητες σκυροδέματος και γυαλιού στην κατασκευή και μόνο θα το αποτρέψει αυτό.
“Ποιος θέλει να ζήσει εθελοντικά σε ένα είδος διαστημόπλοιου;”
Παρ’ όλα αυτά, τα έξυπνα συστήματα ψύξης, οι πολυστρωματικές προσόψεις, οι κάθετοι κήποι όπως αυτοί που αναπτύσσονται στους ουρανοξύστες της Σιγκαπούρης, η βιώσιμη αφαλάτωση και οι κύκλοι νερού θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια πραγματική εναλλακτική λύση για τις θερμαινόμενες πόλεις με αιθαλομίχλη. Τεχνικά, τουλάχιστον, αυτό είναι εφικτό, λέει ο Alanus von Radecki από το Data Competence Centre for Cities (DKSR), ένα spin-off του Fraunhofer. “Αλλά πόσο υψηλή θα είναι η ποιότητα ζωής σε έναν τόσο περιορισμένο χώρο. Ποιος θέλει να ζει εθελοντικά σε ένα είδος διαστημόπλοιου;”
Η ανάπτυξη άλλων σχεδιασμένων πόλεων δείχνει ότι οι κάτοικοι “δεν ενδιαφέρονται πολύ για τις ιδέες των αρχιτεκτόνων”, λέει ο Βρετανός πολεοδόμος Michael Batty από το University College του Λονδίνου. “Τι θα συμβεί αν οι κάτοικοι θελήσουν να επανασχεδιάσουν τα σπίτια τους ή να εγκατασταθούν εκτός της δομής;” – το εύκρατο κλίμα της περιοχής θα το επέτρεπε αυτό.
“Χωρίς μέγιστο έλεγχο από ψηλά”, λέει ο Batty, οι γραμμικές δομές θα ξεφλουδίζονταν από μερικά χιλιόμετρα μήκος. Αυτό συνέβη στη Μπραζίλια ή στη “Ciudad Linear”, ένα τμήμα της Μαδρίτης. Ωστόσο, ο “ανυπολόγιστος ανθρώπινος παράγοντας” θα μπορούσε ενδεχομένως να περιοριστεί με την απαγόρευση εισόδου στο εθνικό πάρκο.
The Line: Ένα καλό μέρος για εννέα εκατομμύρια ανθρώπους;
Άλλα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Το τεράστιο μήκος εγείρει διάφορα ερωτήματα: Πώς, για παράδειγμα, σκοπεύετε να χτίσετε πάνω από την καμπυλότητα της γης χωρίς να διαλύσετε το κτίριο; Ή πώς θέλετε να αποτρέψετε τα πουλιά από το να πετάξουν πάνω στις κατοπτρικές προσόψεις; “Και πάνω απ’ όλα, αν θα ενθουσιαστούν τόσοι πολλοί άνθρωποι με το να μετακομίσουν σε ένα τείχος από γυαλί”, λέει ο Daniel Safarik του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Council on Tall Buildings and Urban Habitat με έδρα το Σικάγο.
Ο Safarik είναι εξίσου επιφυλακτικός με τον Batty ή τον von Radecki σχετικά με το αν η “Γραμμή” θα είναι “ένα καλό μέρος για εννέα εκατομμύρια ανθρώπους”. “Παρ’ όλα αυτά, η αντιμετώπιση κάτι τόσο γιγαντιαίου δεν είναι σπατάλη”, πιστεύει ο εκπαιδευμένος αρχιτέκτονας. Αν μόνο τμήματα του έργου μπορούν να υλοποιηθούν, θα μπορούσε να φέρει “επανάσταση στη μετα-ορυκτών καυσίμων αστική ανάπτυξη”.
