ΕΚ261 υπό κατάργηση: Μήπως η Ευρώπη ετοιμάζεται να εγκαταλείψει τους επιβάτες της;

Η επικείμενη μεταρρύθμιση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού (ΕΚ) 261/2004 θα μπορούσε να εξαλείψει το 85% των αιτήσεων αποζημίωσης για πτήσεις στην ΕΕ και την Ελλάδα.

• Έως και το 85% των πτήσεων με καθυστέρηση δεν θα δικαιούνται πλέον αποζημίωση

• Η μεταρρύθμιση μπορεί να αλλάξει προς το χειρότερο στις 5 Ιουνίου 2025

• Το 92% των Ευρωπαίων ταξιδιωτών αντιτίθεται στην αποδυνάμωση του κανονισμού EΕ261 σύμφωνα με την έρευνά μας

25 χρόνια ανάλυσης δεδομένων πτήσεων: Μείωση των καθυστερήσεων πτήσεων κατά 20% μετά την εφαρμογή του κανονισμού EΕ261

Η ψηφοφορία για την προτεινόμενη αναθεώρηση του Κανονισμού EΕ261 ενδέχεται να πραγματοποιηθεί την επόμενη Πέμπτη, 5 Ιουνίου, στο πλαίσιο της τρέχουσας ατζέντας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπό την πολωνική προεδρία. Αν και δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί επίσημα, η χρονική στιγμή έχει προκαλέσει ανησυχίες μεταξύ των υπερασπιστών των καταναλωτών και των νομικών εμπειρογνωμόνων σε όλη την Ευρώπη.

Ο Κανονισμός EΕ261, ο ιστορικός νόμος για τα δικαιώματα των επιβατών που θεσπίστηκε το 2005, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη δραστική μείωση των καθυστερήσεων των πτήσεων και στη βελτίωση της λογοδοσίας των αεροπορικών εταιρειών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μια ανάλυση της AirAdvisor, που καλύπτει δεδομένα πτήσεων από το 1999 έως το 2024, αποκαλύπτει μια σαφή τάση:

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, πάνω από το 25% των ευρωπαϊκών πτήσεων καθυστερούσαν περισσότερο από 15 λεπτά. Τα ποσοστά καθυστερήσεων άρχισαν να βελτιώνονται γύρω στο 2002, σε συνάρτηση με την αυξανόμενη δυναμική για ρυθμιστική δράση, και έπεσαν στο χαμηλό επίπεδο του 14%. Οι καθυστερήσεις παρέμειναν σταθερά χαμηλές στα μέσα της δεκαετίας του 2000, περίπου την εποχή που ο κανονισμός EΕ261 θεσπίστηκε το 2004 και τέθηκε σε ισχύ το 2005. Ωστόσο, έως το 2019, οι καθυστερήσεις αυξήθηκαν ξανά σε σχεδόν 28%, πλησιάζοντας επίπεδα που δεν είχαν παρατηρηθεί από τα τέλη της δεκαετίας του ’90.

Τώρα, οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να καταργήσουν την αποζημίωση για έως και το 75% των καθυστερημένων πτήσεων απειλούν να αναιρέσουν μεγάλο μέρος της προόδου που έχει επιτευχθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να ψηφίσει μια ριζική μεταρρύθμιση του κανονισμού EΕ261, ο οποίος αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της προστασίας των επιβατών σε περιπτώσεις καθυστερήσεων ή ακυρώσεων πτήσεων. Σύμφωνα με τον Γιάννη Ζήση, υπερασπιστή των δικαιωμάτων επιβατών αεροπορικών μεταφορών και διευθυντή της AirAdvisor, η πρόταση θα περιορίσει σοβαρά τα δικαιώματα αποζημίωσης εκατομμυρίων ταξιδιωτών, μια κίνηση που ο ίδιος χαρακτηρίζει ως «προδοσία προς τους Ευρωπαίους επιβάτες».

«Το τρέχον σύστημα δεν είναι απλώς δίκαιο, αλλά αποτελεί παγκόσμιο σημείο αναφοράς που άλλες χώρες επιδιώκουν να ακολουθήσουν», δηλώνει ο Ζήσης. «Η κατάργηση αυτών των προστατευτικών μέτρων θα βλάψει τόσο τους επιβάτες όσο και την αξιοπιστία της Ευρώπης ως υπερασπιστή των δικαιωμάτων των καταναλωτών».

Μια μεταρρύθμιση που προωθείται από το lobby των αεροπορικών εταιρειών

Με την υποστήριξη της ισχυρής βιομηχανικής ομάδας πίεσης Airlines for Europe (A4E), που εκπροσωπεί μεγάλες αεροπορικές εταιρείες όπως η Air France-KLM, η Ryanair, η Lufthansa και η easyJet, η προτεινόμενη αναθεώρηση προχωρά με ταχείς ρυθμούς υπό την πολωνική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Η ψηφοφορία αναμένεται να πραγματοποιηθεί ήδη στις 5 Ιουνίου 2025.

Εάν εγκριθεί, η μεταρρύθμιση θα:

• Κατάργηση του ισχύοντος ορίου 3 ωρών καθυστέρησης για αποζημίωση.

• Θα εισαγάγει νέα όρια 5 ωρών για πτήσεις μικρής απόστασης, 9 ωρών για πτήσεις μεσαίας απόστασης και 12 ωρών για πτήσεις μεγάλων αποστάσεων.

• Θα μειώσει τη μέγιστη αποζημίωση σε 500 ευρώ (μεγάλες αποστάσεις) και 300 ευρώ (μικρές αποστάσεις).

• Θα κατατάξει τις απεργίες, την ασθένεια του πληρώματος και τα τεχνικά προβλήματα ως «έκτακτες περιστάσεις», καθιστώντας τις περισσότερες αξιώσεις μη επιλέξιμες.

«Οι περισσότερες καθυστερήσεις κυμαίνονται μεταξύ τριών και πέντε ωρών», λέει ο Ζήσης. «Αυτή η μεταρρύθμιση έχει σαφώς ως στόχο να αποκλείσει αυτές τις περιπτώσεις από το δικαίωμα αποζημίωσης. Δεν πρόκειται για απλοποίηση, αλλά για οπισθοδρόμηση».

Πώς θα επηρεάσει αυτό τους Έλληνες επιβάτες;

Όταν ο κανονισμός EΕ261 υιοθετήθηκε το 2005, το σύστημα αεροπορικών μεταφορών της Ευρώπης έδειχνε ήδη σημάδια ανάκαμψης από τα υψηλά επίπεδα καθυστερήσεων της δεκαετίας του 1990. Ωστόσο, ο κανονισμός EΕ261 εισήγαγε κάτι που άλλαξε τα δεδομένα: ένα ισχυρό κίνητρο για τις αεροπορικές εταιρείες να αποφεύγουν τις πιο ενοχλητικές καθυστερήσεις. Κάθε πτήση με καθυστέρηση άνω των 3 ωρών ενεργοποιούσε υποχρεωτική αποζημίωση έως 600 ευρώ ανά επιβάτη, ένα οικονομικό κίνητρο που άλλαξε τη λειτουργική συμπεριφορά σε ολόκληρο τον κλάδο.

Τα αποτελέσματα ήταν σημαντικά και μετρήσιμα. Μεταξύ του τέλους της δεκαετίας του 1990 και των μέσων της δεκαετίας του 2010, οι αεροπορικές μεταφορές στην Ευρώπη σημείωσαν μερικά από τα καλύτερα αποτελέσματα ακρίβειας που έχουν καταγραφεί ποτέ:

• Το 1999, πάνω από το 25% των πτήσεων καθυστέρησαν περισσότερο από 15 λεπτά, με μέση καθυστέρηση ανά πτήση 6,5 λεπτά. (Πηγή: Έκθεση αξιολόγησης επιδόσεων του Eurocontrol, 2000)

• Μέχρι το 2004, ακριβώς όταν επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ ο κανονισμός EΕ261, ο αριθμός αυτός είχε μειωθεί στο 20%, με μέση καθυστέρηση ανά πτήση 1,9 λεπτά, ένα σαφές σημάδι ότι η ακρίβεια βελτιωνόταν σε όλο το δίκτυο. (Πηγές: Ετήσιες εκθέσεις Eurocontrol & Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 2004–2005)

• Μέχρι το 2011, μόνο το 0,9% των ευρωπαϊκών πτήσεων είχε καθυστέρηση άνω των 2 ωρών, ενώ οι ακυρώσεις ήταν μόλις 1%, σημάδι ενός πολύ πιο αξιόπιστου δικτύου.

• Ανεξάρτητη έρευνα επιβεβαίωσε αργότερα ότι μετά την εφαρμογή του κανονισμού EΕ261, οι πτήσεις με καθυστέρηση άνω των 3 ωρών μειώθηκαν κατά 20%, καθώς οι αεροπορικές εταιρείες έλαβαν άμεσα μέτρα για να αποφύγουν την ενεργοποίηση των ορίων αποζημίωσης. (Πηγή: SSRN, «The Impact of EΕ261 on Airline Delay Behavior», 2014)

«Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο κανονισμός EΕ261 λειτούργησε. Αποτελεί μια πραγματική μεταμόρφωση για τους επιβάτες, καθώς σηματοδοτεί την έναρξη μιας εποχής όπου το να μένεις εγκλωβισμένος στην πύλη για ώρες είναι πλέον πολύ λιγότερο συνηθισμένο», λέει ο Γιάννης Ζήσης, διευθυντής της AirAdvisor.

Αεροδρόμια που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα του κανονισμού EΕ261

Η επιτυχία του κανονισμού EΕ261 δεν αντικατοπτρίζεται μόνο στις περιφερειακές στατιστικές, αλλά είναι ορατή και σε μεμονωμένα αεροδρόμια που βελτίωσαν δραματικά τις επιδόσεις τους μετά την εισαγωγή του κανονισμού.

Πάρτε για παράδειγμα το αεροδρόμιο Charles de Gaulle (CDG) του Παρισιού.

Το 2001, ήταν ένας από τους πιο συμφόρτωτους κόμβους της Ευρώπης, με σχεδόν το 25% των πτήσεων να καθυστερούν περισσότερο από 15 λεπτά.

• Ωστόσο, μετά από στοχευμένες λειτουργικές αναβαθμίσεις και την εφαρμογή του κανονισμού EΕ261 το 2005, το CDG μείωσε το ποσοστό των καθυστερήσεων σε περίπου 16% έως το 2009. Πρόκειται για βελτίωση 9 ποσοστιαίων μονάδων σε μόλις οκτώ χρόνια, μια αξιοσημείωτη ανατροπή για ένα από τα πιο πολυσύχναστα και πολύπλοκα αεροδρόμια της ηπείρου.

Το αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης (FRA) έχει μια παρόμοια ιστορία:

• Το 2001, πάνω από το 25% των πτήσεων είχαν καθυστέρηση, καθιστώντας το ένα από τα αεροδρόμια με τις περισσότερες καθυστερήσεις στην Ευρώπη.

• Ωστόσο, μέχρι το 2009, χάρη σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων στον τομέα της επίγειας εξυπηρέτησης, της βελτιστοποίησης του εναέριου χώρου και της λογοδοσίας που επιβάλλει ο κανονισμός EΕ261, το αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης μείωσε το ποσοστό καθυστερήσεων σε περίπου 17%, μια μείωση 8 ποσοστιαίων μονάδων που βελτίωσε σημαντικά την αξιοπιστία για εκατομμύρια ταξιδιώτες.

Το αεροδρόμιο Μαδρίτης-Μπαράχας (MAD) έχει μια παρόμοια ιστορία:

• Το 2001, περίπου το 23% των πτήσεων στη Μαδρίτη είχαν καθυστέρηση άνω των 15 λεπτών, κατατάσσοντάς το μεταξύ των πιο συμφόρτωων κόμβων της νότιας Ευρώπης.

• Ωστόσο, μέχρι το 2009, μετά από λειτουργική αναδιάρθρωση, βελτιώσεις στον συντονισμό των χρονοθυρίδων και την εφαρμογή του κανονισμού EΕ261, το ποσοστό καθυστερήσεων στη Μαδρίτη είχε μειωθεί σε περίπου 15%. Πρόκειται για βελτίωση 8 ποσοστιαίων μονάδων σε λιγότερο από μια δεκαετία, μια σημαντική βελτίωση για ένα από τα πιο πολυσύχναστα αεροδρόμια της Ευρώπης, ειδικά κατά τις περιόδους αιχμής των διακοπών.

Το αεροδρόμιο Barcelona-El Prat (BCN) σημείωσε επίσης σημαντική πρόοδο:

• Το 2001, περίπου το 21% των πτήσεων από τη Βαρκελώνη είχαν καθυστέρηση άνω των 15 λεπτών.

• Μέχρι το 2010, ο αριθμός αυτός είχε μειωθεί σε περίπου 14%, χάρη σε στοχευμένες επενδύσεις σε υποδομές, καλύτερη διαχείριση της κυκλοφορίας και την κανονιστική πίεση που άσκησε ο κανονισμός EΕ261. Αυτή η βελτίωση κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες σηματοδότησε μια στροφή στην αξιοπιστία ενός σημαντικού μεσογειακού κόμβου που προτιμάται όλο και περισσότερο από τις αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους και τους διεθνείς τουρίστες.

Δεν πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις. Σε όλη την Ευρώπη, τα αεροδρόμια σημείωσαν σημαντική βελτίωση στην ακρίβεια μεταξύ 2001 και 2010, μια περίοδο που συμπίπτει άμεσα με την εφαρμογή και την επιβολή του κανονισμού EΕ261. Ο κανονισμός δεν προσφέρει απλώς αποζημίωση, αλλά ωθεί τις αεροπορικές εταιρείες και τα αεροδρόμια να ανεβάσουν τον πήχη της λειτουργικής αποδοτικότητας.

Σήμερα, όμως, η κατάσταση αντιστρέφεται

Μέχρι το 2019, τα ποσοστά καθυστερήσεων αυξήθηκαν εκ νέου λόγω της ρεκόρ αεροπορικής κίνησης, της έλλειψης προσωπικού και της παλαιότητας των υποδομών:

• Πάνω από το 28% των ευρωπαϊκών πτήσεων καθυστέρησαν πάνω από 15 λεπτά, επιστρέφοντας στα επίπεδα του τέλους της δεκαετίας του 1990.

• Στο αεροδρόμιο Stansted του Λονδίνου, το 67,7% των πτήσεων καθυστέρησαν το 2018.

• Στη Λισαβόνα, το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 68,6% την ίδια χρονιά.

• Το ποσοστό των καθυστερήσεων άνω των 2 ωρών αυξήθηκε από 0,9% το 2011 σε 1,4% το 2018.

Παρά αυτές τις ανησυχητικές τάσεις, η προτεινόμενη μεταρρύθμιση του κανονισμού EΕ261 θα αυξήσει το όριο καθυστέρησης για αποζημίωση σε 5 ώρες (ακόμα και για κοντινές πτήσεις), αντί για 3 ώρες, και θα κατατάξει πολλές συνήθεις διαταραχές, όπως ασθένεια του πληρώματος ή τεχνικά προβλήματα, ως «έκτακτες περιστάσεις» που εξαιρούνται από την αποζημίωση.

Αυτό σημαίνει:

• Έως και το 75% των επιβατών που έχουν σήμερα δικαίωμα αποζημίωσης θα χάσουν αυτό το δικαίωμα.

• Οι καθυστερήσεις 4 ωρών σε πτήσεις μικρών αποστάσεων δεν θα καλύπτονται πλέον, ακόμη και αν οι επιβάτες έχουν μείνει εγκλωβισμένοι.

«Είμαστε μάρτυρες μιας σοβαρής οπισθοδρόμησης», προειδοποιεί ο Ζήσης. «Τα ποσοστά καθυστερήσεων αυξάνονται ραγδαία, σε ορισμένα μέρη έχουμε επιστρέψει στα επίπεδα της δεκαετίας του ’90. Και αντί να ενισχύσουν τις προστασίες που βελτίωσαν την κατάσταση, οι νομοθέτες προχωρούν στην κατάργησή τους».

«Σε αεροδρόμια όπως το Στάνστεντ και η Λισαβόνα, όπου το 2018 καθυστέρησαν περισσότερες από τις 2/3 των πτήσεων, οι επιβάτες θα μπορούσαν σύντομα να μείνουν με άδεια χέρια. Σύμφωνα με τους προτεινόμενους κανόνες, ακόμη και μια καθυστέρηση 4 ωρών σε πτήση μικρής απόστασης δεν θα δικαιούται αποζημίωση, ανεξάρτητα από την αναστάτωση ή το κόστος για τους ταξιδιώτες».

Οι επιβάτες σε κίνδυνο, για άλλη μια φορά

Περισσότεροι από 300 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ταξιδιώτες θα μπορούσαν να επηρεαστούν ετησίως από την προτεινόμενη κατάργηση του κανονισμού EΕ261. Όσοι φτάνουν μετά τις 18:00, ιδίως σε απομακρυσμένα αεροδρόμια με περιορισμένες επιλογές μεταφοράς, αντιμετωπίζουν τον πολύ πραγματικό κίνδυνο να μείνουν αποκλεισμένοι χωρίς υποστήριξη. Για μια τετραμελή οικογένεια, η κατάργηση των προστατευτικών μέτρων του κανονισμού EΕ261 θα μπορούσε να σημαίνει επιπλέον έξοδα 180 ευρώ ανά διαταραχή πτήσης μεγάλων αποστάσεων, σε σύγκριση με μόλις 16 ευρώ σήμερα, τα οποία ήδη περιλαμβάνονται στις τιμές των περισσότερων εισιτηρίων.

Μια πρόσφατη έρευνα της AirAdvisor σε χιλιάδες Ευρωπαίους επιβεβαιώνει τη θέση της κοινής γνώμης:

• Το 92% αντιτίθεται στην αποδυνάμωση του κανονισμού EΕ261.

• Το 76% υποστηρίζει την προσαρμογή της αποζημίωσης ώστε να αντανακλά τον πληθωρισμό.

• Το 61% θέλει η αποζημίωση να αρχίζει μετά από μόλις 2 ώρες καθυστέρησης.

Το μήνυμα είναι σαφές: ο κανονισμός EΕ261 λειτουργεί. Μείωσε τις μεγάλες καθυστερήσεις, ενθάρρυνε την ακρίβεια και προστάτευσε τους επιβάτες όταν τα πράγματα πήγαν στραβά. Χωρίς αυτόν, η Ευρώπη κινδυνεύει να επιστρέψει σε ένα σύστημα όπου οι καθυστερήσεις είναι συχνές, οι αποζημιώσεις σπάνιες και η λογοδοσία ανύπαρκτη.

«Οι Ευρωπαίοι δεν είναι μπερδεμένοι, είναι απολύτως σαφείς: θέλουν ισχυρότερα δικαιώματα», λέει ο Γιάννης Ζήσης. «Οι νομοθέτες πρέπει να ακούσουν. Χωρίς τον κανονισμό EΕ261, οι καθυστερήσεις θα αυξηθούν, οι αποζημιώσεις θα εξαφανιστούν και οι οικογένειες θα πληρώσουν μόνες τους το τίμημα».

Συμπέρασμα: να διαμορφώσουμε αλλά να μην καταργήσουμε τον ΕΚ261

Το 1999, πάνω από το 25% των ευρωπαϊκών πτήσεων είχαν καθυστερήσεις. Ο EΚ261 τέθηκε σε ισχύ και, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2010, ο αριθμός αυτός είχε ήδη μειωθεί στο 18%.

«Οι αεροπορικές εταιρείες άρχισαν να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις καθυστερήσεις επειδή έπρεπε, επειδή οι επιβάτες είχαν δικαιώματα», σημειώνει ο Ζήσης.

«Τώρα, βλέπουμε τις καθυστερήσεις να αυξάνονται ξανά και, αντί να αντιμετωπίζονται οι βασικές αιτίες, η ΕΕ μιλάει για κατάργηση των προστατευτικών μέτρων. Οι καθυστερήσεις τεσσάρων ωρών σε πτήσεις μικρής απόστασης δεν θα καταλλήγουν καν σε αποζημίωση σύμφωνα με τους νέους κανόνες. Αυτό δεν είναι δίκαιο και οι αεροπορικές εταιρείες πρέπει να λογοδοτούν όταν αφήνουν οικογένειες να περιμένουν. Ο κανονισμός EΕ261 λειτούργησε. Αναμορφώστε τον αν πρέπει, αλλά μην τον καταργήσετε».

Μεθοδολογία έρευνας

Η ανάλυση αυτή διεξήχθη από την AirAdvisor με βάση ιστορικά στοιχεία 25 ετών σχετικά με την απόδοση των πτήσεων, τα οποία προέρχονται από πηγές του Eurocontrol και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και καλύπτουν την περίοδο από το 1999 έως το 2024.

Ο κύριος δείκτης που εξετάστηκε ήταν το ποσοστό των προγραμματισμένων πτήσεων που καθυστέρησαν περισσότερο από 15 λεπτά — το πρότυπο όριο του Eurocontrol για τη μέτρηση της λειτουργικής ακρίβειας στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια.

Για να εξασφαλιστεί η συνέπεια και η ακρίβεια:

• Υπολογίστηκαν οι ετήσιοι μέσοι όροι των ποσοστών καθυστερήσεων τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε μεμονωμένα μεγάλα αεροδρόμια.

• Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις περιόδους:

  • 1999–2004 (πριν από τον κανονισμό EΕ261)

  • 2005–2009 (μετά την εφαρμογή του κανονισμού)

  • 2010–2019 (φάση ώριμης εφαρμογής)

• Οι τάσεις ανά αεροδρόμιο αξιολογήθηκαν με βάση δημόσια στοιχεία επιδόσεων από αεροδρόμια όπως το Παρίσι CDG, η Φρανκφούρτη, η Μαδρίτη και η Βαρκελώνη, προκειμένου να επικυρωθεί το περιφερειακό πρότυπο με επιχειρησιακά στοιχεία από το έδαφος.

• Χρησιμοποιήθηκαν συγκρίσεις σε ετήσια βάση και κινητοί μέσοι όροι για την εξομάλυνση της βραχυπρόθεσμης μεταβλητότητας και την ανάδειξη των διαρκών μεταβολών στις επιδόσεις όσον αφορά τις καθυστερήσεις.

Σχετικά με την AirAdvisor

Η AirAdvisor υπερασπίζεται τα δικαιώματα των επιβατών σε όλο τον κόσμο όταν οι πτήσεις τους καθυστερούν, ακυρώνονται, υπεράριθμες κρατήσεις ή επηρεάζονται από προβλήματα με τις αποσκευές. Από το 2017, έχουμε βοηθήσει περισσότερους από 500.000 ταξιδιώτες να διεκδικήσουν δίκαιη αποζημίωση, ανακτώντας εκατομμύρια για λογαριασμό τους με ποσοστό επιτυχίας 98%.

Με δραστηριότητα σε 21 χώρες σε όλη την Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, η AirAdvisor απλοποιεί τη διαδικασία υποβολής αιτημάτων αποζημίωσης χάρη στην εξειδίκευσή της στους κανονισμούς της αεροπορίας. Μάθετε περισσότερα στο www.airadvisor.com