«Ο ρόλος των εγχώριων Θεσμικών Επενδυτών στην ελληνική οικονομία»ήταν το κεντρικό θέμα συζήτησης του PANEL I του 3ου Συνεδρίου Θεσμικής Διαχείρισης με συντονιστή τον κ Γιώργο Τσόπελα, Chairman & Managing Director, McKinsey & Company, Greece & Cyprus.
Στο πάνελ συμμετείχαν οι κ.κ.Αλέξης Πατέλης, Προϊστάμενος στο Οικονομικό Γραφείο της Γενικής Γραμματείας Πρωθυπουργού της Προεδρίας της Κυβέρνησης, Βασιλική Λαζαράκου, Διδ. Νομικής, Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών, Πρόεδρος της Κοινής Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Εποπτικών Αρχών για τις Τιτλοποιήσεις, Γιάννος Κοντόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος, Όμιλος Χρηματιστηρίου Αθηνών, Κρις Αίσωπος Πρόεδρος, Ελληνική Ένωση Διαχειριστών Συλλογικών Επενδύσεων και Περιουσίας (ΕΘΕ), Διευθύνων Σύμβουλος, ALPHA TRUST, Νίκος Βέττας, Γενικός Διευθυντής, Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου Πρόεδρος ΔΣ, ΕΑΕΕ & Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, Ασφαλιστικός Όμιλος Eurolife FFH.
Κληθείς να σχολιάσει το ζήτημα των φορολογικών κινήτρων για την αγορά, ο κ. Πατέλης κάλεσε “να τα βάλουμε λίγο στην άκρη, δεχόμαστε διάφορες εισηγήσεις, αφορούν πάντα τα φορολογικά κίνητρα. Η περασμένη περίοδος χαρακτηρίστηκε από extra deposits 40 δις, ήταν η καλύτερη περίοδος από άποψης εισροών σε αμοιβαία κεφάλαια. Οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν ραγδαία και θα πρέπει εδώ να μελετήσουμε τη διάρθρωση της αγοράς. Γιατί ο μέσος Έλληνας δεν εμπιστεύεται τα χρήματά του σε αυτά τα προϊόντα.
Να σημειώσω ότι το φορολογικό σύστημα είναι υπέρ της αγοράς αυτής. Ο ΕΝΦΙΑ υπάρχει από τη μία, ενώ δεν υπάρχει φόρος κινητής περιουσίας. Τα ΤΕΑ έχουν μηδενική φορολογία και όμως, δεν έχουν καταφέρει να μεγαλώσουν. Θα έλεγα ότι υπάρχουν διάφορες εξηγήσεις για αυτό, μία εκ των οποίων αφορά τη δομή του ασφαλιστικού συστήματος που οδηγεί τον μέσο Έλληνα σε αναγκαστική αποταμίευση μέσω ασφαλιστικών εισφορών”.
Ο κ. Πατέλης δήλωσε ότι το υπ. Εργασίας μελετά αυτή την περίοδο την αναμόρφωση και την ενδυνάμωση του 2ου και 3ου πυλώνα “που όμως θα απαιτείται και εναρμόνιση της φορολόγησης. Το ρυθμιστικό πλαίσιο είναι επίσης ένα θέμα. Μια διαφορετική ομάδα εργασίας στο ΥΠΟΙΚ μελετά μια πολύ μεγάλη έκθεση της ΕBRD που καταγράφει προβληματα ελληνικής κεφαλαιαγοράς και τίθεντα στο τραπέζι διάφορες προτάσεις. Το προϊόν αυτής της μελέτης θα είναι έτοιμο προς το τέλος του έτους” είπε.
Στη συνέχεια, και ερωτηθείς σχετικά ο κ. Πατέλης απευθυνόμενος στους παράγοντες της αγοράς προέβη σε 2 προτροπές:
“Το θέμα του οικονομικού αναφαλβητισμού είναι πολύ σοβαρό, σε αυτό θα πρέπει να έχει ρόλο και η κυβέρνηση αλλά και η αγορά, που μεταξύ άλλων θα μπορεί να προσφέρει προϊόντα πιο κατανοητά. Ένα δεύτερο ζήτημα είναι οι χρεώσεις. Είναι πάρα πολύ υψηλές και βρίσκονται ‘κρυμένες΄ με μικρά γράμματα. Αυτή η πρακτική λειτουργεί αποτρεπτικά προς την αποταμίευση, οι εταιρείες θα πρέπει να είναι πιο ξεκάθαρες ως προς το τι χρεώνουν. Σε γενικές γραμμές, το επίπεδο των χρεώσεων μπορεί να οδηγήσει σε μεγέθυνση της αγοράς”.
Ο κ. Πατέλης ανέφερε ακόμη 4 βασικά στοιχεία προς την κατεύθυνση της αύξησης των επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ της Ελλάδας.
1. Υπήρξε ένα θετικό προσημο μέσα στην πανδημία ως προς τις επενδύσεις, που αυξήθηκαν κατά 25% εν μέσω πανδημίας. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις κατέγραψαν υψηλό 20ετίας.
-Η αποταμίευση και η επένδυση δεν χρειάζεται να είναι πάντα ελληνική. Σε μια παγκόσμια χρηματαγορά δεν έχει ρόλο από που προέρχονται.
-Η Ελλάδα έχει ανακτήσει την αξιοπιστία της με τις μεταρρυθμίσεις που έχει προωθήσει – η κυβέρνηση έχει ψηφίσει περισσότερα από 300 νομοσχέδια
“Αξίζει να πω, ότι τα φορολογικά κίνητρα έχουν πάντα δημοσιονμικό κόστος, είτε έμμεσο είτε άμεσο. Αναφερόμαστε φυσικά σε κίνητρα για πλουσίους, οι λιγότερο εύποροι δεν επενδύουν συχνά σε τέτοια αγορά”.
Σύμφωνα με τον κ. Πατέλη, για την ανάπτυξη της αγοράς δεν υπάρχει μια απόλυτη λύση, παρά μόνο “μια μεγάλη γκάμα μικρών λύσεων”.
Στην παρέμβασή της η κα Λαζαράκου, κληθείσα να απαντήσει στο εάν το κοινοτικό δίκαιο μπορεί να περιορίζει το ελληνικό ρυθμιστικό πλαίσιο για τη στήριξη των θεσμικών επενδυτών είπε ότι “όντως το ρυθμιστικό πλαίσιο της Ελλάδας πρέπει να είναι σε εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο, το οποίο προσδιορίζει και σε ποιο βαθμό και για ποια θέματα μπορεί να υπάρχει απόκλιση. Θα πρέπει η κάθε χώρα να δημιουργήσει η ίδια ένα θεσμικό πλαίσιο για προϊόντα. Υπάρχουν και τα ευρωπαϊκά, αλλά κάθε χώρα μπορεί να προσδιορίσει τα δικά της προιόντα, όπως το πλαίσιο για την εταιρική διακυβέρνηση οργανισμού εναλλακτικών επενδύσεων. Όλα αυτά γίνονται, και η Επιτροπή Κεφαλαιοαγοράς συνεργάζεται και σε επίπεδο ευρωπαϊκών προτύπων αλλά και στο πλαίσιο του level 2 των ρυθμιστικών τεχνικών προτύπων που εξειδικεύουν την εν λόγω νομοθεσία.
Στο ερώτημα πώς βοηθά η Επιτροπή στο ζήτημα των επενδύσεων ως ρυθμιστική και εποπτική αρχή, η κα Λαζαράκου απάντησε:
Στο ρυθμιστικό κομμάτι αυτό που προσπαθεί η Επιτροπή είναι να να βρει τους τρόπους με τους οποίους θα μπορεί -στο κομμάτι που την αφορά – να απλουστεύσει τις διαδικασίες. Και εποπτικά στοχεύουμε σε εποπτική σύγκλιση όλοι οι Ευρωπαίοι για μια κοινή πολιτική για το θέμα των θεσμικών επενδυτών”.
Αναφερόμενη στην δημιουργία νέων προϊόντων η κα Λαζαράκου είπε πως “Μπορεί να μην έχουμε αποταμιεύσεις εδώ στην Ελλάδα, αλλά οι Έλληνες έχουν αποταμιεύσεις στο εξωτερικό. Θα πρέπει να εξετάσουμε προϊόντα που υπάρχουν στο εξωτερικό και συνδέονται με επενδυτικού λογαριασμούς και να αναπτύξουμε αντίστοιχα στην ελληνική αγορά. Είμαστε σε μια εποχή που βρέχει χρήμα και δεν πρέπει να κρατάμε ομπρέλα”.
Μεταξύ άλλων η κα Λαζαράκου αναφέρθηκε στις προσπάθειες που γίνονται προς την κατεύθυνση της ψηφιοποίησης ενώ έδωσε έμφαση στην ανάγκη ενίσχυσης της προληπτικής εποπτείας και του οικονομικού αλφαβητισμού.
“Αν υπάρχουν καλά προϊόντα και καινούργιες ή υφιστάμενες εισηγμένες έχουν να προσφέρουν κάτι, αργά η γρήγορα το επενδυτικό ενδιαφέρον θα φανεί” ανέφερε στην έναρξη της τοποθέτησής του ο κ. Κοντόπουλος.
Προβάλλοντας τις βασικές προτεραιότητες της αγοράς ο κ. Κοντόπουλος ανέφερε ότι “θα πρέπει να συντονιστούμε ώστε να ενισχύσουμε τη λειτουργικότητα της αγοράς, και να υπάρξει ένα λειτουργικό περιβάλλον για τις ίδιες τις εισηγμένες. Αυτό που προέχει είναι 1. Το προϊόν, 2. Η λειτουργικότητα και 3. Να δημιουργήσουμε ένα δυνατό συνταξιοδοτικό και αποταμιευτικό πυλώνα”.
“Εκτιμώ πως αν συνεχίσουν οι επιτυχίες σε οικονομικό επίπεδο ακόμη και να μην είναι αποτελεσματική αγορά επενδύσεων και το χρηματιστήριο, η ίδια η οικονομία θα μας τραβήξει προς τα επάνω” είπε μεταξύ άλλων.
Στο ερώτημα πως μπορούμε να προσελκύσουμε τις εταιρείες έτσι ώστε να μπουν στο χρηματιστήριο ο πρόεδρος του ΧΑ προέταξε το ζήτημα των νέων προιόντων. “Όταν βλέπουμε ότι υπάρχει ένας πόλος έλξης κεφαλαίων, εκεί πρέπει να παμε κι εμείς με επίταση. Δεύτερον, θα ήταν καλό σε ένα υποθετικό σχήμα το οποίο στοχεύουμε να προσεγγίσουμε, να πάμε με έναν τρόπο συμπαγή, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων, της επιτροπής κεφαλαιαγοράς, της κυβέρνησης και το ΧΑ.
Τρίτον, πρέπει να δώσουμε κάποιου είδους κίνητρα, εκεί που βλέπουμε προβλήματα να δώσουμε λύσεις. Να δώσουμε κίνητρα σε προσωπικό επίπεδο, έναν αποταμιευτικό λογαριασμό που δεν έχει επιβάρυνση. Θα μπορούσαμε πχ να το κάνουμε στους ελεύθερους επαγγελματίες. Υπάρχει ένα θέμα, την τελευταία 20ετία έχει ταλαιπωρηθεί ο Έλληνας επενδυτής, ο φορολογούμενος, ο πολίτης. Ακόμη και ένα επαγγελματικό ταμείο δυσκολεύεται να επενδύσει. Πιστεύω ότι θα πρέπει να προχωρήσουμε σε λελογισμένους πειραματισμούς, μπορούμε πχ να δώσουμε ένα κίνητρο για 3 χρόνια, να υπολογίσουμε το κόστος του και να δούμε αν αποδίδει”.
Στην τοποθέτησή του ο κ. Αίσωπος ανέφερε ότι σε αρχικά θα πρέπει να εξετάσουμε τα “νούμερα” για να αντιληφθούμε τι συμβαίνει στην αγορά.
Το κατα κεφαλήν ΑΕΠ που συνδέεται με επενδυσεις αποταμιευτικού – συνταξιοδοτικού χαρακτήρα είναι 757 ευρώ για τους Έλληνες, ήτοι 4.4% του ΑΕΠ, είπε και σχολίασε πως “είμαστε ουραγοί, με διαφορά στην Ευρώπη. Στη Σλοβενία και την Ουγγαρία το ποσό ανέρχεται στα 2000 ευρώ ήτοι 8-12% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ενώ στις μεγάλες ευρωπαικές χώρες τα νούμερα απογειώνονται”.
“Επικρατεί ένα δυσβάσταχτος πρώτος πυλώνας, υψηλή φορολογική κλίμακα. Για τον λόγο αυτό πρέπει να γίνουν διάφορες ενέργειες, να υπάρξουν κίνητρα, φορολογικά κυρίως. Ο 2ος πυλώνας είναι τα ΤΕΑ και ο τρίτος οι ασφαλιστικές. Τα ΤΕΑ έχουν το πλεονέκτημα του αφορολόγητου, κάτι που η κυβέρνηση προμηνύει ότι θα φορολογήσει σύντομα. Ακόμη και σήμερα 24 ταμεία έχουν ενεργητικό μόλις πάνω από 200 εκατ. κυρίως γιατί το διαθέσιμο εισόδημα του Έλληνα δεν αρκεί για να αποταμιεύσει” είπε μεταξύ άλλων ο κ. Αίσωπος.
Ο πρόεδρος της ΕΘΕ τόνισε ότι “η εκπαίδευση και η παιδεία του λαού μας απασχολεί και σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικού Αλφαβητιμού προχωρούμε σε ενέργειες προκειμένου να διδάσκεται η αξία του χρήματος κεφαλαίου και αποταμίευσης. Η τεχνολογία παίζει τεράστιο ρόλο, μέλη της ένωσης έχουν φτιάξει πλατφόρμες για b2b kai b2c συναντήσεις.
Για το θέμα της μικρής συμμετοχής των ανεξάρτητων θεσμικών ο κ. Αίσωπος ανέφερε πως παλαιά, “τα capital requirements και το regulation ήταν σχεδόν απαγορευτικά για οποιονδήποτε ιδιώτη, οπότε κυριάρχησε η τραπεζική. Πρέπει ο κόσμος να μάθει γιατί ένα αμοιβαίο κεφάλαιο είναι retail προιόν, να προωθήσουμε τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2015 έως σήμερα οι ιδιωτικές ασφαλιστικές υπερδιπλασίασαν τα κεφάλαια που έχουν υπο διαχείρηση. Σε μια πληγωμένη χώρα, με πληγωμένο τραπεζικό σύστημα οι ανεξάρτητοι είχαν ένα growth πολύ μεγαλύτερο από τις τράπεζες. Επιπλέον, οι ανεξάρτητοι αποκτούν digital networks και μενει να φανεί το αποτέλεσμα υτής της εξέλιξης”.
“Ο πόλεμος και όλο το γεωπολιτικό ζήτημα, βρίσκει μια ελληνική οικονομία που ελπίζει ότι περπατάει τη στιγμή που έπρεπε να τρέχει. Η τράπουλα της παγκόσμιας παραγωγής ξαναμοιράζεται και είναι μια ευκαίρια να έρθει πιο κοντά στην Ευρώπη. Όσον αφορά τις αρνητικές εξελίξεις, υπάρχει μια παγκόσμια αβεβαιότητα. Στην Ελλάδα θα πρέπει να εξετάσουμε τι πήγε στραβά τις προηγούμενες δεκαετίες. Σε επίπεδο παραγωγικών επενδύσεων υπάρχει ένα πράγμα που είναι κοινό. Πρόκειται για τον ρόλο του συνταξιοδοτικού και η παρέμβαση του πολιτικού συστήματος ήταν κρίσιμη. Υπήρχε επίσης η φυσική άμυνα που ήταν η οικοδομή, ο τέταρτος πυλώνας του ασφαλιστικού συστήματος και ο πιο αναπτυγμένος. Η αποταμίευση λοιπόν γινόταν μέσω του δημοσίου και μέσα από την οικοδομή, με ότι αυτό συνεπάγεται” ανέφερε αρχικά στην παρέμβασή του ο κ. Βέττας.
Σύμφωνα με τον Καθηγητή, “δεν υπήρχε ένας ξεκάθαρος συνδετικός κρίκος που θα επέτρεπε στο μέσο νοικοκυριό να αποταμιεύει για παραγωγικές επενδύσεις και να έχει μια μακρόχρονη απόδοση. Επίσης σήμερα όλοι φοβούνταιπως θα είναι η συνολική εικόνα σε 2-3 χρόνια από σήμερα. Η Ευρώπη πλήτεται από τις εξελίξεις περισσότερο από άλλες περιοχές” είπε.
Και συνέχισε:
“Aπό την άλλη, υπάρχουν αυτοί που είναι με άσπρα εισοδήματα και εκείνοι με μαύρα εισοδήματα γεγονός που διευκολύνει άλλου είδους διαχείριση αυτών των χρημάτων, και σίγουρα όχι τις επενδύσεις.
Ο κ. Βέττας, μεταξύ άλλων, ανέδειξε ως Νο1 παράγοντα αύξησης της παραγωγικότητας σε τομείς όπως η μεταποίηση τις επενδύσεις και σχολίασε πως ακόμα “δεν έχουμε καταλάβει το χρυσωρυχείο στο οποίο βρισκόμαστε.
Ο ίδιος εκτίμησε πως μαρκοπρόθεσμα “δύο κλάδοι που θα έχουν ζήτηση είναι οι υπηρεσίες υγείας και οι υπηρεσίες που σχετίζονται με τον πολιτισμό-ψυχαγωγία”.
Τέλος, σχολίασε πως “Αυτό που λείπει από την ελληνική οικονομία, είναι οι επιχειρήσεις που διαγράφουν ένα ανοδικό διανυσμα, εκείνες που ξεκινούν με 20-30 άτομα και σε λίγα χρόνια έχουν 200 εργαζομένους. Αυτές οι “μπουτίκ” επιχειρήσεις μπορούν να δράσουν συμπληρωματικά, μαζι με μεγάλες ξένες επιχειρήσεις. Είναι ευέλικτες , γνωρίζουν τον πελάτη και μπορούν να ελιχθούν”.
Για το ρόλο των εγχώριων Θεσμικών Επενδυτών στην ελληνική οικονομία εκπροσωπώντας την ασφαλιστική αγορά μίλησε ο κ. Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου.
Ο ίδιος εξήγησε πως η αγορά έχει potential, ωστοσό σαν λαός έχουμε λίγα χρήματα στην άκρη σε σχέση με το τι επικρατεί στο εξωτερικό.
Ο κ. Σαρρηγεωργίου σημείωσε πως η αγορά διαθέτει επενδύσεις under management ύψους 18,7 δισ. ευρώ, τονίζοντας πως το 2021 οι ασφαλιστικές επένδυσαν 500 εκατ. ευρώ σε Αμοιβαία Κεφάλαια.
Σε περαιτέρω στοιχεία, όπως σημείωσε, τα 4,1 δισ. ευρώ είναι τοποθετημένα σε Unit Linked (με Α/Κ που έχουν μικρή μεταβλητότητα), ενώ τα 7 δισ. από το σύνολο των επενδεδυμένων κεφαλαίων βρίσκονται στην Ελλάδα. Ο πρόεδρος της ΕΑΕΕ ανέδειξε ξανά την ανάγκη κινήτρων ώστε να υπάρξουν αποταμιεύσεις. “Ναι υπάρχουν τα δημοσιονομικά διλήμματα, αλλά αν δεν πράξουμε σήμερα, τα προβλήματα θα τα βρούμε μπροστά μας”, σημείωσε.
Παράλληλα, υπογράμμισε πως δεν έχει φανεί κινητοποιήση από την Πολιτεία ώστε να βρεθούν λύσεις για το πως η αγορά μπορεί να φέρει στη χώρα περισσότερα κεφάλαια πίσω σε επενδύσεις. Υπογράμμισε όμως – σε αυτό το πλαίσιο – πως απαιτούνται και οι κατάλληλες αλλαγές σε ευρωπαϊκό επέπεδο, καθώς Solvency II και ρυθμιστικό πλαισίο παραμένουν ιδιαίτερα αυστηρό. Είναι χρήσιμο να ξεκινήσει διάλογος με τη κυβέρνηση και σε αυτό το κομμάτι, ώστε να «μεγαλώσει η πίτα» στην αγορά, σημείωσε.
Τέλος ανέδειξε μια ακόμη γνωστή αλλά κρίσιμη πτυχή του ζητήματος: “Διαχρονικά οι έρευνες γύρω από την ασφαλιστική αγορά και την απήχηση στους πολίτες η απάντηση είναι σχεδόν ίδια, ανεξαρτήτως πολιτικών ιδεολογιών και κυβερνήσεων: Οι πολίτες πιστεύουν πως το Κράτος θα τα καλύψει όλα. Είναι κρίσιμο, δηλαδή, να υπάρξει χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός και οι πολίτες να στραφούν σε άλλες επενδυτικές – αποταμιευτικές λύσεις”, τόνισε χαρακτηριστικά.
Το Sustainable Finance είναι σημαντικό αλλά χρειάζεται προσοχή κατά τον κ. Σαρρηγεωργίου. Υπάρχει σήμερα ουσία ή απλώς συμπληρώνουμε κουτάκια; Τι ορίζει το taxonomy;
Απαιτούνται προσαρμογές και ευελιξία σε επίπεδο Solvency, καθώς σε αντίθετη περίπτωση μπορεί τα κεφάλαια να φύγουν από την ασφαλιστική αγορά, σημείωσε.
