Οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν μόνο το ένα τρίτο των πτυχιούχων επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών στην Ευρώπη, ενώ μόνο το 15,5% των νεοφυών επιχειρήσεων έχουν ιδρυθεί από γυναίκες ενεργές στην start-up σκηνή.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλές θετικές τάσεις που πρέπει να γιορτάσουμε την Παγκόσμια Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη στις 11 Φεβρουαρίου. Μια βασική μέτρηση δείχνει ότι οι νεοφυείς επιχειρήσεις που ιδρύονται από γυναίκες υπερτερούν των αντίστοιχων των ανδρών συναδέλφων τους, ενώ το EIT Health έχει επιταχύνει την άνοδο πολλών γυναικών επιχειρηματιών από την Κεντρική, την Ανατολική και τη Νότια Ευρώπη στους τομείς της υγείας και της βιοτεχνολογίας.
Το 2015, τα Ηνωμένα Έθνη όρισαν την 11η Φεβρουαρίου ως Διεθνή Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη για να ενισχύσουν τη συμμετοχή των γυναικών στην επιστήμη, στην τεχνολογία, στη μηχανική και στα μαθηματικά (STEM). Στην Ευρώπη, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν μόνο το ένα τρίτο περίπου των αποφοίτων στους κλάδους STEM, σύμφωνα με το Women in Digital Scoreboard 2021 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το χάσμα των φύλων επηρεάζει επίσης την επιχειρηματικότητα, καθώς οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 15,5% των ιδρυτών νεοφυών επιχειρήσεων στην ΕΕ.
Εκτός από το γεγονός ότι λιγότερες γυναίκες είναι πτυχιούχοι σε τομείς STEM, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν επίσης εμπόδια στη λήψη χρηματοδότησης. Στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, μια πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι μόνο το 1% του διαθέσιμου κεφαλαίου πηγαίνει σε start-ups με γυναίκες επικεφαλής και ένα επιπλέον 5% σε ομάδες όπου εκπροσωπούνται και τα δύο φύλα. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι οι γυναίκες ως ιδρύτριες επιχειρήσεων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη αξιοποιούν περισσότερο τα χρήματα που λαμβάνουν, ξεπερνώντας τους άνδρες στην παραγωγικότητα κεφαλαίου και δημιουργώντας 96% περισσότερα έσοδα ανά 1 ευρώ χρηματοδότησης συγκριτικά με τις start-ups που ιδρύθηκαν από άνδρες.
Υγειονομική περίθαλψη: ένας πολλά υποσχόμενος τομέας για τις γυναίκες επαγγελματίες
Οι γυναίκες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων στον τομέα της υγείας στην Ευρώπη (70-80%). Και στην Κεντρική, Ανατολική και Νότια Ευρώπη, η αναλογία των γυναικών γιατρών είναι η υψηλότερη μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών. Στις χώρες της Βαλτικής, στις χώρες του Βίσεγκραντ, στη Σλοβενία και στην Πορτογαλία, η πλειοψηφία των γιατρών είναι γυναίκες, υπερβαίνοντας τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ που είναι 49%. Αν και η επαγγελματική εμπειρία των γυναικών γιατρών μπορεί να τις προορίσει να πρωτοστατήσουν σε καινοτόμες αλλαγές στον κλάδο της υγειονομικής περίθαλψης, η επιχειρηματική δυναμική τους έχει διερευνηθεί λιγότερο από αυτή των ανδρών συναδέλφων τους. Αν και αυτό συνέβαινε ιστορικά, είναι σχετικά πρόσφατη η τάση αύξησης του αριθμού των γυναικών επιχειρηματιών στον τομέα της υγείας.
«Παρατηρούμε τρεις ισχυρές τάσεις τώρα. Πρώτον, οι γυναίκες που καινοτομούν στην υγειονομική περίθαλψη προέρχονται από διαφορετικούς κλάδους. Φυσικά, η επιστήμη και η τεχνολογία κυριαρχούν και πολλές γυναίκες προέρχονται απευθείας από τα εργαστήρια, αλλά υπάρχουν και πτυχιούχοι κοινωνικών επιστημών. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί ρόλοι στην καινοτομία στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και οι γυναίκες μπορούν να ενταχθούν γρήγορα. Δεύτερον, παρατηρούμε ότι περισσότερες νεοσύστατες επιχειρήσεις συνιδρύονται και/ή διευθύνονται από γυναίκες. Και τρίτον, υπάρχει ένα κύμα συζητήσεων για τη δημιουργία ίσων ευκαιριών για start-ups που ηγούνται γυναίκες και βλέπουμε μια τάση στο οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων τα VC funds να είναι πιο ανοικτά στην επένδυση σε start-ups που καθοδηγούνται από γυναίκες», λέει η Monika Toth, Διευθύντρια του Regional Innovation Scheme στο EIT Health InnoStars, του κορυφαίου οργανισμού που υποστηρίζει την ανάπτυξη της καινοτομίας στον τομέα της υγείας.
Το EIT Health διαθέτει πολλά προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί για να ενδυναμώσουν τις γυναίκες επιχειρηματίες. Ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι το Bootcamp Γυναικείας Επιχειρηματικότητας, διάρκειας πέντε εβδομάδων, που συνδέει νεοφυείς επιχειρήσεις υγειονομικής περίθαλψης σε πρώιμο στάδιο, με επικεφαλής γυναίκες ή και από τα δύο φύλα, με ένα δίκτυο μεντόρων για να καλλιεργήσουν και να υποστηρίξουν την ταχεία ανάπτυξή τους. Η πρωτοβουλία, που υποστηρίζεται από το IESE Business School, το Institute Pedro Nunes και το NUI Galway, παρέχει εντατική εκπαίδευση, πρόσβαση στο δίκτυο και καθοδήγηση. Το EIT Health δέχεται αιτήσεις για το πρόγραμμα έως τις 14 Μαρτίου.
Πρέπει να το δεις για να γίνει
«Η ανάδειξη καινοτόμων γυναικών δεν είναι μόνο σπουδαία για τις δικές τους start-ups, αλλά συμβάλλει επίσης στη δημιουργία ευρύτερου κοινωνικού αντίκτυπου για την προσέλκυση περισσότερων γυναικών στο STEM και στην καινοτομία», τονίζει η Monika Toth. Το χαρτοφυλάκιο του EIT Health περιλαμβάνει αρκετές γυναίκες με ηγετική παρουσία στην καινοτομία στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης.
Η Joana Melo, μια νεαρή γυναίκα επιχειρηματίας από την Πορτογαλία, έχει συμμετάσχει σε πολλά προγράμματα επιτάχυνσης του EIT Health InnoStars. Η εταιρεία της, NU-RISE, βοηθά τους γιατρούς να παρέχουν ασφαλέστερη και ακριβέστερη θεραπεία ακτινοβολίας διασφαλίζοντας τις κατάλληλες δόσεις ακτινοβολίας στο σωστό μέρος. Η συμπατριώτισσά της Joana Paiva είναι CTO και συνιδρύτρια του iLof. Αξιοποιώντας τη βιοφωτονική και την τεχνητή νοημοσύνη, η εταιρεία με έδρα το Πόρτο αναπτύσσει μια μη επεμβατική λύση για τον προσυμπτωματικό έλεγχο ασθενών με Αλτσχάιμερ για κλινικές δοκιμές. Το 2020, η Joana βρέθηκε στη λίστα Forbes 30 Under 30 Europe στην κατηγορία Science & Healthcare και ήταν υποψήφια για το EIT Woman Award.
Στην Πολωνία, η λίστα του περιοδικού Forbes με τις 100 γυναίκες με τη μεγαλύτερη επιρροή περιλαμβάνει τη Magdalena Jander, PhD, Διευθύνουσα Σύμβουλο και συνιδρύτρια της UVera, νικήτρια των βραβείων EIT Health Catapult και InnoStars, η οποία αναπτύσσει την επόμενη γενιά υγιεινών και οικολογικά φιλικών προστατευτικών ουσιών έναντι όλου του φάσματος της ηλιακής ακτινοβολίας UV. Μαζί με την ομάδα της στοχεύει στη βιώσιμη παραγωγή, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην κυκλική οικονομία.
«Στοχεύουμε να παραγάγουμε μια εξαιρετικά ισχυρή ουσία που είναι 100% φιλική προς το περιβάλλον. Όχι μόνο δεν θα επηρεάσει τους κοραλλιογενείς υφάλους ή τη θαλάσσια ζωή, αλλά η διαδικασία παραγωγής είναι βιώσιμη. Καταναλώνει τόνους CO2 και απελευθερώνει τόνους O2 και γόνιμη βιομάζα ως υποπροϊόντα», εξηγεί η Magdalena Jander, προσθέτοντας ότι αν θέλουμε να δούμε περισσότερα κορίτσια στα μαθήματα STEM, πρέπει να αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα από πολύ πρώιμο στάδιο και να αναπτυχθούν οι ικανότητες κριτικής σκέψης που μπορεί να τραβήξουν την προσοχή των κοριτσιών από το Δημοτικό Σχολείο και το Λύκειο. «Συχνά πρόκειται για την ενασχόληση με την επιστήμη την κατάλληλη στιγμή», ισχυρίζεται.
Σύμφωνα με μία έρευνα που διεξήγαγε η Microsoft σε 11.500 νεαρές γυναίκες σε 12 ευρωπαϊκές χώρες, τα κορίτσια ηλικίας 11-12 ετών ενδιαφέρονται εξίσου για τα θέματα STEM με τα αγόρια. Ωστόσο, μόλις γίνουν 15-16 το ενδιαφέρον τους πέφτει κατακόρυφα. Σε αυτή την ηλικία, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, μόνο το 5% των κοριτσιών δηλώνουν ότι αναμένουν να κάνουν καριέρα στον τομέα της πληροφορικής ή της μηχανικής, σε σύγκριση με το 18% των αγοριών. Η έρευνα της Microsoft αποκαλύπτει επίσης ότι η ύπαρξη γυναικείων προτύπων κεντρίζει το ενδιαφέρον των κοριτσιών για τις σταδιοδρομίες STEM, παράλληλα με την πρακτική εμπειρία και τις πρακτικές ασκήσεις εντός ή εκτός της τάξης.
Η βιωσιμότητα έρχεται επίσης στο επίκεντρο των γυναικών ιδρυτριών
Η UVera δεν είναι η μόνη εταιρεία για την οποία η βιωσιμότητα αποτελεί προτεραιότητα. Η λιθουανική start-up CasZyme, που ιδρύθηκε από γυναίκες, αναπτύσσει εργαλεία που ενισχύουν την εφαρμογή του CRISPR (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats) στην έρευνα και στην ανάπτυξη γονιδιακής επεξεργασίας. Το εργαλείο είναι ήδη επιτυχημένο στην υγειονομική περίθαλψη, στην καταπολέμηση γενετικών ασθενειών και διαφόρων μορφών καρκίνου, καθώς και στην επιτάχυνση των δοκιμών για την COVID-19. Ωστόσο, το CRISPR – η λεγόμενη τεχνολογία «γενετικού ψαλιδιού» – μπορεί επίσης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, στοχεύοντας να επιτρέψει στις τοπικές κοινότητες να καλλιεργούν αρκετά τρόφιμα σε κάθε κλίμα, μειώνοντας έτσι το περιβαλλοντικό κόστος της μεταφοράς.
Σύμφωνα με τη Δρ Monika Paule, η οποία είναι κάτοχος διδακτορικού στις κοινωνικές επιστήμες και έχει εμπειρία στην ανάπτυξη επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και στη μεταφορά τεχνολογίας στον κλάδο της βιοτεχνολογίας, «πρέπει να αναδιαμορφώσουμε τη βιομηχανία βιοτεχνολογίας ώστε να είναι υπέρ και των δύο φύλων».
Οι γυναίκες στη βιομηχανία της βιοτεχνολογίας μπορεί να είναι πιο ευαίσθητες στις περιβαλλοντικές χρήσεις των τελευταίων εξελίξεων στον τομέα. Σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ, οι γυναίκες παγκοσμίως τείνουν να είναι πιο ευαισθητοποιημένες σε οικολογικά ζητήματα, είναι πιο πιθανό να ανακυκλώνουν, να αγοράζουν βιολογικά τρόφιμα και προϊόντα με οικολογική σήμανση, να ασχολούνται με το νερό και την εξοικονόμηση ενέργειας και να χρησιμοποιούν ενεργειακά αποδοτικές μορφές μεταφοράς. Αυτό μπορεί επίσης να μεταφραστεί σε βιώσιμες ιδέες που ξεκινούν από γυναίκες.
